جهان نمایش 13: فرانکنشتاین

نمايش‌نام? «فرانکنشتاين: اقتباسي از رمان فرانکنشتاين اثر مري شلي» نوشت? نيک ديِر
اقتباسي از رمان معروف «فرانکنشتاين» مري شلي. نيک ديِر در نمايش‌نام? «فرانکنشتاين: اقتباسي از رمان فرانکنشتاين اثر مري شلي»، با عنوان اصلي frankenstein: based on the novel by mary shelley nick dear، چنانکه در عنوان فرعي اين نمايش‌نامه ذکر شده، رمان «فرانکنشتاين»، اثر ملي شلي، را دستماي? اقتباسي نمايشي قرار داده است و اين اثر مشهور داستاني را براي اجرا بر صحن? تئاتر بازنويسي کرده است.
از رمان «فرانکنشتاين»، که از آثار کلاسيک و مهم ادبيات علمي ـ تخيلي است، اقتباس‌هاي سينمايي متعددي انجام شده است. اقتباس تئاتري نيک ديِر از اين رمان، چنانکه در مقدم? فرشاد رضايي بر ترجم? فارسي نمايش‌نام? «فرانکنشتاين» اشاره شده، از موفق‌ترين اقتباس‌ها از اثر معروف و کلاسيک مري شلي است. اين اقتباس، چنانکه در همين مقدمه توضيح داده شده است، نخستين بار در سال 2011، به کارگرداني دني بويل و بازيگري بنديکت کامبِربَچ، در تئاتر ملي سلطنتي بريتانيا روي صحنه رفت و بسيار مورد توجه قرار گرفت و در سال‌هاي 2011 و 2012 فيلمي ضبط‌شده از همين اجرا در سينماهاي بريتانيا و امريکا اکران شد.

مروي بر نمايش‌نام? «فرانکنشتاين»
نيک ديِر در نمايش‌نام? «فرانکنشتاين»، در عين وفاداري به اصل و جوهر رمان مري شلي، بازنويسي‌اي خلاقانه و مدرن از اين رمان به دست داده و در اين بازنويسي سعي کرده با نوآوري‌هايي در فرم و روايت جوهر ماندگار اين اثر کلاسيک را هرچه‌بيشتر و با نگاهي نو بر صحن? نمايش احضار کند. از جمله خلاقيت‌هايي که نيک ديِر در بازنويسي تئاتري «فرانکنشتاين» به خرج داده است روايت داستان از منظرِ هيولايي است که شخصيت اصلي اين اثر است. «فرانکنشتاين» ماجراي دانشمندي است کنجکاو و جاه‌طلب به نام ويکتور که مي‌خواهد راز حيات را دريابد و به اين منظور تکه‌هاي اجساد مردگان را به هم مي‌چسباند و موجودي هيولاوش پديد مي‌آورد و به تمهيدي به او جان مي‌دهد. خلق اين موجود هيولاوش اما سرآغاز فاجعه‌اي است که دانشمند خالق فرانکنشتاين در ابتداي ابداع او آن را پيش‌بيني نکرده بوده است.
در نمايش‌نام? «فرانکنشتاين» ماجراي دانشمند و هيولاي دست‌ساز او را از منظر هيولا دنبال مي‌کنيم. در بخشي از مقدم? فرشاد رضايي بر ترجم? فارسي اين نمايش‌نامه درباره ويژگي‌هاي اقتباس نيک ديِر از «فرانکنشتاين» مري شلي و اهميت اين اقتباس آمده است: «اهميت اين نمايش‌نامه و اجراي صحنه‌اي و نسخ? ضبط‌شده‌اش نگاه خلاقانه و وفادار به متن رمان است. نيک ديِر نمايش‌نامه‌اش را با همان سلسله وقايعي پيش مي‌برد که مري شلي در رمانش شرح داده اما ديِر بخش اعظم داستان را از زاوي? ديد هيولا روايت مي‌کند. به عبارت ديگر، قهرمان يا پروتاگونيست نمايش‌نامه هيولاي فرانکنشتاين است و نه ويکتور. چنين تمهيدي نامعمول است چرا که هيولا در طول رمان شلي مسير متمدن شدن و اهلي شدن را طي چندين ماه از سر مي‌گذراند. پس نمايش‌نامه را با شخصيتي آغاز مي‌کنيم که نه شناختي از جهان اطراف دارد، نه مي‌تواند حرف بزند و نه درست راه برود. نمايش‌نامه‌نويس، و به تبعش بازيگرِ نقش هيولا، در اين اثر رنج بزرگي را به جان خريده‌اند تا روايتي نو از اولين داستان علمي‌تخيلي مدرن ارائه دهند. بهره بردن از پرفورمنس، رقص و نمايش کلاسيک در کنار همديگر، و تأکيد بر بدن نه به صورت رويکردي اگزوتيک در فُرم بلکه به عنوان روشي منطبق با داستان و روايت، از دستاوردهاي ديِر در اين نمايش‌نامه است.»
در بخشي از نمايش‌نام? «فرانکنشتاين» مي‌خوانيد:
«هيولا: هر اربابي يه وظايفي داره... تو منو ول کردي تا بميرم! من برده نيستم. من آزادم. اگه درخواستمو رد کني باهات دشمن مي‌شم، نابودت مي‌کنم، با تمام قدرتم، تا قلبتو از کار نندازم بي‌خيال نمي‌شم! (مکث) معذرت مي‌خوام. مي‌خواستم منطقي پيش بريم. من قدرت استدلال دارم. فکر نکنم زياده‌خواهي کرده باشم. يه موجود مؤنث مي‌خوام که به زشتي خودم باشه. اگه راضي بشي بسازي من براي هميشه ناپديد مي‌شم. مي‌ريم توي جنگل‌هاي امريکاي جنوبي و بهشت خودمونو مي‌سازيم و همون‌جا توي آرامش زندگي مي‌کنيم. و ديگه هيچ بني‌بشري ما رو نمي‌بينه. قبول مي‌کني؟
ويکتور: متحير شده‌م. به اين زودي اين همه چيز ياد گرفتي!
هيولا: به‌م افتخار مي‌کني؟
ويکتور: افتخار؟ نه.
هيولا: چرا؟
ويکتور: چون منطقت مي‌لنگه.
هيولا: چطور؟
ويکتور: تو مي‌گي دونفري مي‌رين يه جاي دور و ناپديد مي‌شين ولي هم‌زمان مي‌گي آرزوت اينه که بخشي از اجتماع باشي. از کجا معلوم از تبعيد خسته نشي؟ از کجا معلوم برنگردي و دوباره زندگي بين آدم‌ها رو امتحان نکني و باز با نفرت‌شون مواجه نشي؟ چون قطعاً با نفرت باهات برخورد مي‌کنن. ولي اون‌موقع اگه وحشي بشين ديگه دو تايين و قدرت تخريب‌تون هم دو برابر مي‌شه. چرا من راهو براتون باز کنم؟
هيولا: چون من تنهام! هر موجودي يه جفت داره. تمام پرنده‌هاي آسمون جفت دارن! حتي خود تو قراره ازدواج کني! چرا لذتي رو که براي خودت مي‌خواي از من دريغ مي‌کني؟ يه دقيقه پيش از ذکاوت من تعجب کرده بودي ولي الان اين‌قدر سنگدل شدي. لطفاً اين‌قدر ضد و نقيض حرف نزن چون حسابي منو عصبي مي‌کنه! من فقط ازت مي‌خوام امکان عشقو برام فراهم کني.»

درباره نيک ديِر، نويسنده نمايش‌نام? «فرانکنشتاين»
نيک ديِر (Nick Dear)، متولد 1955، نمايش‌نامه‌نويس و فيلمنامه‌نويس انگليسي است. ديِر فارغ‌التحصيل ادبيات تطبيقي اروپايي از دانشگاه اِسِکس است. او متخصص اقتباس از آثار داستاني و ناداستان‌هاي تاريخي است. نمايش‌نام? «فرانکنشتاين» مشهورترين نمايش‌نام? نيک ديِر است.

درباره ترجم? فارسي نمايش‌نام? «فرانکنشتاين»
نمايش‌نام? «فرانکنشتاين: اقتباسي از رمان فرانکنشتاين اثر مري شلي» با ترجم? فرشاد رضايي در نشر ني و در مجموع? «جهان نمايش» منتشر شده است. «جهان نمايش» عنوان مجموعه کتاب‌هايي است که زير نظر رضا رضايي و با همکاري رحمان سهندي در نشر ني و در زمين? تئاتر و ادبيات نمايشي منتشر مي‌شود. اين مجموعه، چنانکه در توضيح آن آمده است، «مجموعه‌اي است از متن‌هايي که براي صحن? نمايش يا درباره آن نوشته شده‌اند. انواع نمايش‌نامه، چه براي اجرا و چه صرفاً براي خوانده شدن، از جمله نمايش‌نامه‌هايي با اقتباس از آثار ادبي يا سينمايي، و نيز متن‌هاي نظري در حوزه درام و نقد آثار نمايشي، در اين مجموعه جاي مي‌گيرند.»
فرشاد رضايي، مترجم نمايش‌نام? «فرانکنشتاين»، متولد 1370 است. او رمان «فرانکنشتاين» مري شلي را نيز به فارسي ترجمه کرده. بعضي ترجمه‌هاي ديگر فرشاد رضايي عبارتند از: «رودخان? تباهي»، «شکسپير براي فيلمنامه‌نويسان»، «جوزف ک: براساس رمان محاکمه اثر فرانتس کافکا»، «مرگ‌نامه» و «يک حکومت کوتاه و رعب‌آور».

رتب? نمايش‌نام? «فرانکنشتاين» در گودريدز: 4.21 از 5.