نظریه های ایدئولوژی: قدرت های بیگانگی و انقیاد

بازبینی و بررسی انتقادی نظریه‌های ایدئولوژی. کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی: قدرت‌های بیگانگی و انقیاد»، با عنوان اصلی Theories of Ideology: The Powers of Alienation and Subjection، کتابی‌ست که در آن با نگاهی انتقادی به بررسی نظریه‌های مختلف درباره ایدئولوژی پرداخته شده است.
یان رِمان در کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» بر آن است که با بررسی نقادانۀ نظریه‌های ایدئولوژی، و نیز نگاهی به مفهوم ایدئولوژی و کاربرد آن در چشم‌انداز تاریخی پیش و پسامارکسی، فهمی از شرایطی ارائه دهد که تأثیرگذاری ایدئولوژی‌ها را، به‌عنوان عاملی برای انقیاد و سلطه، رقم می‌زنند.
کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» کتابی‌ست که در آن به واکاوی انتقادی رویکردهای گوناگون نظری به مفهوم ایدئولوژی و سازوکار آن پرداخته شده و این مفهوم، از دوران قبل از مارکس تا روزگار معاصر و رویکردهای پست‌مدرنیستی به ایدئولوژی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
چگونگی رابطه و مناسبات ایدئولوژی با ساختار سلطه، از مفاهیم محوری کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» است.
متن اصلی کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» اولین بار در سال 2013 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی»
کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» با پیش‌گفتاری از نویسنده آغاز می‌شود. در ابتدای این پیش‌گفتار از بحران اقتصادی سال 2008 و جنبش اشغال وال‌استریت و تی‌پارتی سخن رفته و از اینکه لیبرالیسم چگونه توانست در جریان بحران اقتصادی 2008 افکار عمومی و معترضین را با استفاده از سازوکارهای ایدئولوژیک با خود هم‌سو کند، در حالی که در واقع موضعی ضد افکار عمومی داشت.
یان رِمان با طرح چنین بحثی در سرآغاز پیش‌گفتار کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» این پرسش مهم را پیش می‌کشد که ایدئولوژی در ساختار سلطه و انقیاد چگونه کار می‌کند و تحت چه شرایط و با چه سازوکاری افکار عمومی را کنترل و هدایت می‌کند.
با همین رویکرد و با محوریت همین پرسش است که یان رِمان در کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» به بررسی انتقادی نظریه‌های مختلفی که درباره ایدئولوژی و کارکرد و شیوه کاربرد آن از جانب ساختار سلطه و نیز چگونگی تأثیر آن ارائه شده‌اند می‌پردازد و هر یک از این نظریه‌ها را با رویکردی نقادانه مورد تحلیل قرار می‌دهد تا ضمن نشان دادن نقاط قوت این نظریه‌ها، نقاط ضعف آن‌ها را نیز از نگاه خود توضیح دهد.
در کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی»، چنانکه در مقدمۀ مهرداد امامی بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح داده شده، «مفهوم ایدئولوژی از خلال نظریه‌های مارکسیسم کلاسیک در آثار مارکس و انگلس، لنین، لوکاچ و گرامشی پی گرفته می‌شود» و «علاوه‌براین، نظریه‌های اصحاب مکتب فرانکفورت (نظریه‌ی انتقادی)، مارکسیسم ساختارگرا (آلتوسر)، پساساختارگرایی (فوکو) و پست‌مدرنیسم حول ایدئولوژی نیز بررسی می‌شوند». در کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» همچنین به آثار پی‌یر بوردیو و پروژه نظریۀ ایدئولوژی فردریک هایک و مطالعات حکم‌رانی فوکویی درباره ایدئولوژی پرداخته شده است.
کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، از مفهوم پیشامارکسی ایدئولوژی نیز سخن می‌گوید و این‌گونه مفهوم ایدئولوژی را در چشم‌اندازی تاریخی هم معرفی می‌کند و مورد بررسی قرار می‌دهد.
کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» از پیش‌گفتار نویسنده و یازده فصل تشکیل شده که عبارتند از: «مقدمات تحریف‌شده: "ایدئولوژیست‌ها" و ناپلئون»، «نقد ایدئولوژی و نظریه‌ی ایدئولوژی از دیدگاه مارکس و انگلس»، «نگاه به ایدئولوژی از بین‌الملل دوم تا "مارکسیسم – لنینیسم"»، «درک ایدئولوژی از لوکاچ تا مکتب فرانکفورت»، «درک از ایدئولوژی در نظریه‌ی هژمونی گرامشی»، «لویی آلتوسر: سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت و انقیاد»، «از فروپاشی مکتب آلتوسر تا پساساختارگرایی و پست‌مدرنیسم»، «پی‌یر بوردیو: "میدان"، "عادت‌واره" و "خشونت نمادین"»، «نقد ایدئولوژی با پس‌زمینه‌ی نظریۀ امر ایدئولوژیک: "پروژه‌ی نظریه‌ی ایدئولوژی"»، «فردریش هایک و سامانه‌ی ایدئولوژیک نولیبرالیسم» و «وعده‌های تحقق‌نایافته‌ی فوکو متأخر و "مطالعات حکم‌رانی" فوکویی».
ایدئولوژی دولتی پساژاکوبنی، نگاه تحقیرآمیز ناپلئون به ایدئولوژی، نقد بت‌وارگی در نقد اقتصاد سیاسی، مفهوم قدرت‌های ایدئولوژیک انگلس، سرکوب درک انتقادی از ایدئولوژی، ایدئولوژی در فلسفۀ دولتی مارکسیست – لنینیستی، نقد هورکهایمر و آدورنو بر صنعت فرهنگ، ایدئولوژی به مثابه خرد ابزاری و اندیشۀ هم‌سان‌ساز، زیبایی‌شناسی کالایی به مثابه وعده ایدئولوژیک خوشی، درک انتقادی گرامشی از ایدئولوژی، مفهوم ایدئولوژی ارگانیک گرامشی، نقد رسته‌باوری و فوردیسم، نوع جدید ایدئولوژی براساس نظریۀ هژمونی، نظریۀ سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت، ایدئولوژی در معنای عام و برساخت سوژه، کلیت‌بخشی به انقیاد و بیگانگی نزد لکان، بسط نظریۀ ایدئولوژی آلتوسر از منظر گفتمانی – نظری نزد میشل پشو، چرخش پسامارکسیستی ارنستو لاکلائو و شانتال موف، سیر نونیچه‌ای میشل فوکو از ایدئولوژی به گفتمان و به قدرت، سیر خاص ضد اومانیسم نیچه‌ای – هایدگری، انحلال مفهوم ایدئولوژی نزد آلتوسر در قالب دانش، جایگزینی خیال‌انگاری با نقد ایدئولوژی، طرح مفهوم نونیچه‌ای قدرت، پساساختارگرایی و پست‌مدرنیسم، تعریف ذات‌گرایانۀ پست‌مدرنیسم از مدرنیته، بسط مفهوم میدان از دل ایدئولوژی آلمانی، از سرگیری درک انتقادی مارکس و انگلس از ایدئولوژی، امر ایدئولوژیک در تقاطع سلطۀ طبقاتی و دولت و مردسالاری، تعدیلات فاشیستی امر ایدئولوژیک، شکل‌گیری هژمونی نولیبرال، حملۀ برساخت عدالت منفی نزد هایک، تضاد سرشت‌نما میان تقدیر بازار و بسیج سوژه، محتوای رازآلود مفهوم حکم‌رانی، زدودن تضادهای درونی ایدئولوژی نولیبرال و هم‌ارزی بغرنج سوژه‌سازی و انقیاد از جمله موضوعاتی‌اند که در فصل‌های مختلف کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» از آن‌ها سخن رفته است.

درباره یان رِمان، نویسنده کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی»
یان رِمان (jan rehmann)، متولد 1953، نظریه‌پرداز اجتماعی، استاد دانشگاه، پژوهشگر و فیلسوف آلمانی است. رِمان دارای دکترا از دانشگاه آزاد برلین و استاد همین دانشگاه است. نظریه‌های ایدئولوژی، هژمونی و دین حوزه‌های اصلی و تخصصی رِمان در کار پژوهش‌اند.
رِمان همچنین از بنیانگذاران مؤسسۀ نظریۀ انتقادی برلین است. او در پروژه «واژه‌نامۀ تاریخی – انتقادی مارکسیسم»، که یک واژه‌نامۀ پانزده‌جلدی به زبان آلمانی است، نیز همکاری داشته است. از دیگر فعالیت‌های پژوهشی و علمی رِمان می‌توان به همکاری‌اش در پروژه نظریۀ ایدئولوژی اشاره کرد که پروژه‌ای زیر نظر ولفگانگ فریتز هاگ بود و رِمان در چارچوب این پروژه، در دهۀ 80 میلادی، درباره ایدئولوژی تحقیق کرد.
از کتاب‌های یان رِمان می‌توان به «کلیساها در دولت نازی: پژوهشی در برهم‌کنش قدرت‌های ایدئولوژیک» و «نیچه‌گرایی چپ پست‌مدرن: دلوز و فوکو، یک واسازی» اشاره کرد.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی»
کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی: قدرت‌های بیگانگی و انقیاد» با ترجمه و مقدمۀ مهرداد امامی در نشر چرخ و با همکاری نشر چشمه منتشر شده است. مهرداد امامی، متولد 1369، مترجم ایرانی است. او کتاب «مارکسِ انسان‌شناس» را نیز به فارسی ترجمه کرده است.

رتبۀ کتاب «نظریه‌های ایدئولوژی» در گودریدز: 4.25 از 5.