قلعه ی سفید

کتاب «قلعه‌ی سفید» نوشتۀ اُرهان پاموک
رمانی دربارۀ مواجهۀ شرق و غرب. کتاب «قلعه‌ی سفید»، با عنوان اصلی Beyaz Kale، رمانی است با پس‌زمینۀ تاریخی که در آن تاریخ دستمایۀ خیالپردازی‌هایی بازیگوشانه با مضمونِ هویت و مواجهه با «دیگری» قرار می‌گیرد.
اُرهان پاموک، که نه فقط استانبول مدرن بلکه استانبول قدیم را هم مثل کف دستش می‌شناسد و خودش زادۀ این شهر تاریخی و از شیفتگان آن است، در کتاب «قلعه‌ی سفید» ما را با خود به سفری غریب و مفرح در استانبول قرن هفدهم میلادی می‌برد و مسئلۀ مواجهه و تقابل شرق و غرب را، که یکی از دغدغه‌های اصلی پاموک است، در بستری از تاریخ و از خلال نقل داستان برخورد یک شرقی با همزاد غربی‌اش پیش می‌کشد.
کتاب «قلعه‌ی سفید» همچنین کتابی است دربارۀ هویت و جستجوی نیمه‌ای از خود در دیگری‌ای که دور و در عین حال نزدیک می‌نماید.
متن اصلی کتاب «قلعه‌ی سفید» اولین بار در سال 1985 منتشر شد و اُرهان پاموک با همین رمان بود که اولین بار، به‌عنوان نویسنده‌ای چیره‌دست و صاحب‌سبک، توجه جهان غرب را به خود جلب کرد.

مروری بر کتاب «قلعه‌ی سفید»
وقایع اصلی کتاب «قلعه‌ی سفید» در استانبول قرن هفدهم میلادی و دورۀ امپراتوری عثمانی می‌گذرد. داستان از این قرار است که یک دانشمند همه‌فن‌حریفِ ونیزی که به علوم و فنون و هنرهای مختلف، از نجوم گرفته تا فیزیک و نقاشی و...، وارد است، حین سفر به ناپل، گیرِ دزدان دریایی می‌افتد و در قسطنطنیه (استانبول فعلی) به‌عنوان برده به یک دانشمند تُرک فروخته می‌شود.
دانشمند تُرک، بردۀ ایتالیایی‌اش را شبیه و درواقع همزاد خود می‌یابد و ضمن اینکه علوم و فنون و هنرها و مهارت‌های مختلفی را از این دانشمند ایتالیایی، که اکنون به خدمت او درآمده است، یاد می‌گیرد، بر آن است که از راز همزادی خودش و این مرد ونیزی سردرآورد و بداند که این همزادی و شباهت آن‌ها با یکدیگر تا کجا می‌تواند آن‌ها را باهم یکی کند و آیا می‌تواند تا آنجا پیش برود که هویتشان را باهم عوض کنند؟
پاموک در کتاب «قلعه‌ی سفید» اگرچه از مؤلفه‌های رمان تاریخی استفاده می‌کند اما همزمان به دست‌کاری خلاقانۀ تاریخ دست می‌زند تا از سطح تاریخ به عمق آن نفوذ کند و به کندوکاو در فرهنگ‌هایی بپردازد که از دل تاریخ سربرآورده‌اند و هویت‌های شرقی و غربی را شکل داده‌اند؛ هویت‌هایی که در کتاب «قلعه‌ی سفید» می‌بینیم که در عین تمایز، جاهایی انگار همزاد و شبیه می‌شوند.
کتاب «قلعه‌ی سفید» گویی وضعیتی مرزی را ترسیم می‌کند و لحظه‌ای را که انسان در مرز میان دو قلمرو جغرافیایی و فرهنگی و هویتی متضاد قرار می‌گیرد و به مقایسۀ خود با دیگری دست می‌زند و به تأمل در این موضوع می‌پردازد که چقدر با دیگریِ متعلق به فرهنگ و جغرافیایی دیگر متفاوت و چقدر به او شبیه و نزدیک است.
کتاب «قلعه‌ی سفید» با درآمدی، به‌روایت تاریخ‌دانی اهل ترکیه به نام فاروق داروین‌اوغلو، آغاز می‌شود. فاروق در استانبول قرن بیستم دستنوشته‌ای از قرن هفدهم را یافته و شیفتۀ مطالب آن شده است. البته کسی از اساتید، این دستنوشته را جدی نمی‌گیرد. فاروق اما سرانجام بر آن می‌شود که دستنوشته را بازنویسی کند و به چاپ بسپارد و آنچه در ادامۀ کتاب «قلعه‌ی سفید» می‌خوانیم درواقع روایت فاروق از دستنوشته‌ای است که پیدا کرده است.
اشاره به اینکه آنچه روایت می‌شود بازنویسی و نقل متنی از نویسنده‌ای دیگر است، چنانکه پاموک خود نیز در توضیحی که با عنوان «حرف آخر» در پایان کتاب «قلعه‌ی سفید» دربارۀ این رمان ارائه داده است، یادآور تمهید سروانتس در رمان «دن کیشوت» است. سروانتس نیز در «دن کیشوت»، در مقام راوی رمان، می‌گوید که آنچه در این رمان روایت می‌کند، برگرفته از کتابی از نویسنده‌ای به نام حامد انجلی است.
پاموک در کتاب «قلعه‌ی سفید» فرهنگ شرق و غرب را به هم می‌آمیزد و در نقطۀ آمیزش و تلاقی این دو فرهنگ، رمانی خلق می‌کند که موضوع آن نیز تلاقی و مواجهۀ شرق و غرب است.

دربارۀ اُرهان پاموک، نویسندۀ کتاب «قلعه‌ی سفید»
فریت اورهان پاموک (Ferit Orhan Pamuk)، متولد 1952، داستان‌نویس، فیلمنامه‌نویس و نویسندۀ آثار غیرداستانی اهل ترکیه و استاد نویسندگی و ادبیات در دانشگاه کلمبیا و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات سال 2006 است.
عشق، شهر، تاریخ، هویت، سنت و مدرنیسم و مواجهۀ شرق و غرب از درونمایه‌های اصلی آثار اُرهان پاموک هستند. از آثار او می‌توان به رمان‌های «نام من سرخ»، «کتاب سیاه»، «برف»، «موزۀ معصومیت»، «جودت بیک و پسران»، «زندگی نو»، «شب‌های طاعون» و کتاب اتوبیوگرافیک «استانبول: خاطرات و شهر» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «قلعه‌ی سفید»
کتاب «قلعه‌ی سفید» با ترجمۀ عین‌له غریب در نشر چشمه منتشر شده است. عین‌له غریب، متولد 1358، مترجم ایرانی است. غریب آثار مختلفی را از نویسندگان ترکیه، از زبان تُرکی به فارسی، ترجمه کرده است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «نام من سُرخ»، «کتابِ سیاه»، «سربازانِ خدا»، «پرسه‌زن» و «بازی‌های خطرناک» اشاره کرد.
از کتاب «قلعه‌ی سفید» ترجمه‌های فارسی دیگری هم موجود است. از جملۀ این ترجمه‌ها ترجمۀ ارسلان فصیحی از این رمان است که در انتشارات ققنوس منتشر شده است.



‌