شهر در ادبیات

کتاب «شهر در ادبیات» به‌ویراستاری کوین مک‌نامارا و به‌قلم جمعی از نویسندگان
ادبیات چه شهرهایی را خلق کرده و شهرها در ادبیات چگونه بازتاب یافته‌اند؟ در کتاب «شهر در ادبیات»، که شامل مقالاتی است که به‌ویراستاری کوین مک‌نامارا در این کتاب گرد آمده‌اند، گروهی از پژوهشگران به موضوع رابطۀ ادبیات و شهر و نقش ادبیات در خلق شهرها و نحوۀ بازتاب شهر و زندگی شهری در ادبیات پرداخته‌اند.
کتاب «شهر در ادبیات»، با عنوان اصلی The Cambridge Companion to the City in Literature، کاری است از گروهی از پژوهشگران بین‌المللی دانشگاه کمبریج. این کتاب، راهنمایی خواندنی برای کسانی است که به مقولۀ نحوۀ حضور شهر در ادبیات و شیوه‌ای که ادبیات در طول تاریخ به ترسیم و ابداع شهرها پرداخته است علاقمند هستند.
متن اصلی کتاب «شهر در ادبیات» اولین بار در سال 2014 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «شهر در ادبیات»
نویسندگان کتاب «شهر در ادبیات» در این کتاب از جنبه‌های گوناگون به رابطۀ شهر و ادبیات پرداخته‌اند و انواع شهرها را در ادبیات مورد بررسی قرار داده‌اند.
در کتاب «شهر در ادبیات» به انواع شهرهای ادبی و نمادین و خیالی و اساطیری و تاریخی که در ادبیات حضور داشته‌اند پرداخته شده است. این کتاب، حضور و جلوۀ شهر در ادبیات را، از ادبیات اعصار قدیم و متون مربوط به دورۀ یونان باستان تا ادبیات مدرن، پی می‌گیرد.
آن‌ها که با ادبیات و به‌ویژه متون داستانی و روایی سروکار دارند می‌دانند که شهر و ادبیات از جنبه‌های مختلف در پیوندی تنگاتنگ با یکدیگر هستند. زندگی و روابط شهری و فرهنگ و سبک زندگی مردم شهرنشین همیشه یکی از مضامین اصلی رمان‌ها و متون داستانی بوده است. همچنین شهر گاهی خود به شخصیتی داستانی تبدیل شده و مختصات و معماری و هندسۀ شهر در بعضی از آثار ادبی حضوری پررنگ دارد و جزئی از فرم و ساختار متن را تشکیل می‌دهد. متونی هم هستند که در آن‌ها شهرهایی خیالی و نمادین و تمثیلی و اساطیری خلق و ابداع شده است.
کتاب «شهر در ادبیات» به جلوه‌های گوناگون حضور شهر در ادبیات و رابطۀ میان شهر و ادبیات می‌پردازد. در این کتاب، هم سخن از نقش ادبیات در خلق شهر و شکل دادن به شهر است و هم سخن از اینکه متون ادبی چگونه به شهرها و زندگی و روابط گوناگون شهری پرداخته‌اند.
میراث ادبی شهرهای تاریخی و نمادین از عصر باستان تا اوایل عصر مدرن، اهمیت ادبیات در پیدایش حوزۀ عمومی شهری، تجربۀ عاطفی زندگی شهری، خاطره و شهر و تأثیر متقابل چشم‌انداز شهری و حافظه، شکل شهر ادبی و تأثیر تحولات اجتماعی و فرهنگی و فناورانه بر آن، پادآرمانشهرها، شهرهای شبانه، شهرهای پاستورال و شهرهای متعالی، شهرهای شکل‌گرفته توسط استعمار و پسااستعمار و شهرهای آن‌ها که به‌لحاظ فرهنگی، جنسی، اقتصادی و زبانی بیگانه و غیرخودی به حساب می‌آیند از جمله موضوعاتی هستند که در کتاب «شهر در ادبیات» به آن‌ها پرداخته شده است.
آنچه می‌خوانید بخشی از مقاله‌ای با عنوان «شهرهای آسمانی و آرمان‌شهرهای عقلانی» به‌قلم آنتونیس بالزوپولس، از کتاب «شهر در ادبیات» است: «از آنجا که فلسفۀ یونانی به‌شکلی گسترده با شهر درگیر است، خود را در معرض عدم انسجام و ابهام مفهومی قرار می‌دهد. برای مثال، ارسطو در پاسخ به این پرسش، شهر را "گروه کثیر شهروندان" تعریف می‌کند، اما ناگاه دچار معضل "اختلاف نظر" می‌شود، چراکه تعریف شهروند پیشاپیش با تعریف شهر محدود می‌شود و از این ‌رو ناگزیر "اغلب محل مناقشه" است. در واقع نمی‌توان ساکن شهر را به‌سادگی شهروند نامید، زیرا غیرشهروندان (مهاجران و بردگان) نیز در شهر منزل دارند و نیز پیرمردان، کودکان و زنان که هیچ‌یک از آنان در معنای کامل شهروند پنداشته نمی‌شوند. حتی خودِ مشخصه‌های شهروندی هم می‌توانند پس از انقلاب دگرگون شوند. افزون بر آن، نمی‌توان گفت رژیم‌های سیاسی غیردمکراتیک بردموس یا مردم "حکومت می‌کنند". کوتاه سخن اینکه تلاش برای تعریف شهر برحسب شهروندی فقط ناممکن بودنِ پاسخ به پرسش اصلی را آشکار می‌سازد.
از همین روست که حق با هایدگر بود که می‌گفت تنها پاسخ یونانیان به پرسش "شهر در معنای خاص / عام چیست؟" آن است که پولیس "چیزی‌ست که ارزش پرسیدن دارد و چنین نیز باقی می‌ماند". به همان میزان که یونانیان پرسش از شهر را به پرسش از بنیاد (سیاست، شهروندی، تاریخ جمعی، فرهنگ، زندگی روزمره و از این دست) بدل می‌کنند، این پرسش به‌راستی ورطه‌ای بی‌پایان است. پولیس نامی است برای مجموعه‌ای نامعین از روابط درون قلمروی سرزمینی، تغییر چهرۀ آن سرزمین به محیطی مصنوع، جمعیتی که هم در معنای فیزیکی و هم از لحاظ ترکیب تغییرپذیر و متحرک است و شامل صوَری دینی، اسطوره‌شناختی، سیاسی و حقوقی می‌شود که این جمعیت را درون اتحادی متزلزل و مخاطره‌آمیز به یکدیگر گره می‌زند.»

دربارۀ کوین مک‌نامارا، ویراستار کتاب «شهر در ادبیات»
کوین آر. مک‌نامارا (Kevin R. McNamara) مدرس ادبیات است. مک‌نامارا ادبیات صدوپنجاه‌سالِ گذشتۀ امریکا و نیز شعر مدرن و رمان مدرن و معاصر را تدریس می‌کند. تحقیق در فرهنگ و تجربۀ شهرها و شکل‌گیری هویت فردی و گروهی و تأثیرات اجتماعی و سیاسی آن، از علایق پژوهشی اوست. مک‌نامارا دوبار مدرس ارشد فولبرایت بوده و در جمهوری چک و ترکیه هم تدریس کرده است. او همکاری با کمبریج را نیز در کارنامۀ کاری خود دارد. کتاب «شهر در ادبیات» یکی از محصولات این همکاری است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «شهر در ادبیات»
کتاب «شهر در ادبیات» با ترجمۀ نگین نوریان دهکردی در انتشارات خوب منتشر شده است. نگین نوریان دهکردی مترجم ایرانی و پژوهشگر علوم سیاسی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «زندگی روزمره در سایه استالینیسم» اشاره کرد که ترجمۀ مشترک نگین نوریان دهکردی و محمدتقی قزلسفلی است.