اندیشه و سیاست در ایران باستان جلد 2 (مطالعات فرهنگی و اجتماعی)
سرآغازهای اساطیری تاریخی شهریاری ایرانی

کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان – جلد دوم: سرآغازهای اساطیری - تاریخی شهریاری ایرانی» به‌قلم جمعی از نویسندگان
سیاست شهریاری در ایران باستان بر شالودۀ چه تفکر و فرهنگی بنا شده و خاستگاه آن کجاست؟ مجموعۀ چهارجلدی «اندیشه و سیاست در ایران باستان» حول این پرسش شکل گرفته است.
این مجموعه، ماحصل کار جمعیِ گروهی از محققین است و هدف از تألیف آن، واکاوی ریشه‌های سیاست شهریاری در ایران باستان و خاستگاه فکری و فرهنگی این سیاست و بررسی نقادانۀ جنبه‌های گوناگون آن است.
در دیباچۀ رضا ماحوزی، معاون پژوهشی مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، بر مجموعۀ «اندیشه و سیاست در ایران باستان» دربارۀ این مجموعه آمده است: «آن‌چه در این مجموعۀ چهارجلدی در اختیار خوانندگان تیزبین و محققان فهیم قرار گرفته است، تلاش دارد تا براساس آن‌چه در روایت‌های اساطیری و حماسی در سرمشق شاهان پیشدادی و کیانی آمده است، و براساس آن‌چه در دوران تاریخی حکومت‌های بومی پیشاآریایی و سپس پادشاهی‌های باستانی چهارگانۀ ایران از ماد تا ساسانیان را دربرمی‌گیرد، "تصویری از اندیشه و سیاست در ایران باستان" به دست دهد.»
مجموعۀ «اندیشه و سیاست در ایران باستان» از مقالاتی از پژوهشگران مختلف تشکیل شده است. این مجموعه، منبعی کارآمد برای دانشجویان تاریخ و همۀ کسانی است که به پژوهش و مطالعه در زمینۀ تاریخ ایران و به‌ویژه تاریخ ایران باستان گرایش و علاقه دارند.
مجموعۀ چهارجلدی «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، علاوه بر دیباچۀ رضا ماحوزی، با مقدمه‌ای به‌قلم رضا غلامی، رییس مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، که این مجموعه در آن منتشر شده، همراه است.

مروری بر جلد دوم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان»
دومین جلد از مجموعۀ چهارجلدی «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، با عنوان «سرآغازهای اساطیری - تاریخی شهریاری ایرانی»، همچون جلد نخست این مجموعه، از سی مقاله تشکیل شده است. مقالات این مجلد از کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان» در دو بهره یا بخش تنظیم شده‌اند. در این مجلد، ابتدا و در ادامۀ مجلد اول، به معرفی سرچشمه‌های شکل‌گیری امر سیاسی و پشتوانۀ واقعیت شهریاری ایرانی از منظر اساطیر و تبارشناسی پرداخته شده و پس از آن، حکومت مادها، به‌عنوان اولین حکومت دربرگیرندۀ یک سرزمین و حکومتی که تحت تأثیر انگاره‌هایی که در مورد سرچشمه‌های شهریاری ایرانی از آن‌ها سخن رفته است پدید آمده، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته و ویژگی‌های آن معرفی شده است.
از جمله موضوعاتی که در بخش اول از جلد دوم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، با عنوان «عهد اساطیری – حماسی شهریاری ایرانی»، به آن پرداخته شده، دوره‌های اساطیری و حماسی شهریاری ایرانی، که شروط و الزامات نظری و مفهومی شهریاری و الزامات معنایی و فرهنگی و نهادی آن را تأمین کرده‌اند، است. در این بخش همچنین با تقسیم شهریاری ایرانی به دو دورۀ اساطیری پیشدادی و حماسی کیانی، که تقسیم‌بندی‌ای براساس روایت‌های ملی و حماسی و پهلوانی است، بنیان‌ها و شروط و الزامات نظری و کارکردی و اخلاقی و آیینی شهریاری ایرانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. آنچه به‌طور کلی در این بخش از جلد دوم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان» مدّ نظر است، واکاوی چیستی و چگونگی صفات شهریاری آرمانی ایرانی است.
بخش دوم از جلد دوم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان»، با عنوان «پیدایش و پدیداری تاریخی شهریاری ایرانی»، به خوانش و بررسی زمینه‌ها و دوره‌های تاریخی پیدایش دولت پادشاهی در دو دورۀ پیشاآریایی و دورۀ بعد از بنیانگذاری دولت مادها تا زوال و فروپاشی آن دولت اختصاص دارد. در این بخش از جلد دوم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان» جنبه‌های گوناگون حکومت مادها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
همان‌طور که در دیباچۀ رضا ماحوزی بر کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان» توضیح داده شده، «بازخوانی دقیق اندیشه و سیاست در دولت مادها ازآن‌رو ضرورت دارد که با برآمدن و برپایی آن حکومت، بنیان‌های نظری و ساخت نهادی قدرت سیاسی حکومت و شهریاری ایرانی در هیئتی منسجم و قابل‌انتقال با گونه‌ای از صورت‌بندی حاکمیت سرزمینیِ چندقومیتیِ فراگیر شکل گرفت» و «این شکل‌گیری و تثبیت قدرت، که اعجاب همسایه‌ها را نیز به خود معطوف داشته بود – همان‌طور که تا قرن‌ها پس از انقراض، حکومت‌های ایرانی، به‌عنوان مثال، توسط یونانیان "مادی" خوانده می‌شدند – موازنۀ قدرتی را در منطقه ایجاد کرد که تا قرن‌ها دوام یافت و هیچ‌گاه به وضعیت قبل از خود باز نگشت.»
مقالاتی که در جلد دوم کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان» می‌خوانید عبارتند از: «انگاره‌ها و آئین شهریاری در سیمای اساطیری و حماسی ایران باستان» نوشتۀ حسین سیف‌زاده، «چیستی و چسانی سیاست شهریاری پیشدادیان» نوشتۀ حسین سیف‌زاده، «بایسته‌های شهریاری در روایت اساطیری شاهان پیشدادی» نوشتۀ رؤیا محمدی پرفکر، «کارکردهای سیاسی اسطوره‌های ایران باستان» نوشتۀ حامد عمویی، «تحول کارکردی فرمان‌روایی در روایت شهریاری اساطیری ایران باستان» نوشتۀ صادق حیدری‌نیا، «آموزه‌های شهریاری شاهان اساطیری پیشدادی» نوشتۀ علی‌اکبر امینی، «روایت اسطوره‌شناختی شخصیت سیاسی ضحاک» نوشتۀ صادق حیدری‌نیا، «الگوهای رفتاری شهریاری کیانی» نوشتۀ مسعود آریایی‌نیا، «کارکرد و رفتار شاهان کیانی به روایت شاهنامه» نوشتۀ مسعود آریایی‌نیا، «آرمان پهلوانی و اندیشۀ شاهی در ایران باستان» نوشتۀ علی‌اصغر میرزایی، «عهد پهلوانی و سیاست آرمانی در شاهنامۀ فردوسی» نوشتۀ حاتم قادری، «کارکردهای پهلوانی در سیاست شهریاری ایران باستان» نوشتۀ حامد عمویی، «اسطورۀ پهلوانی رستم و روایت شهریاری ایرانی» نوشتۀ حامد عمویی، «پیدایش دولت بومی پیشاآریایی در ایران باستان» نوشتۀ محمود جعفری دهقی، «تأثیر سیاست نظامی آشور بر تحول مناسبات قدرت در ایران باستان» نوشتۀ شروین وکیلی، «فروپاشی پادشاهی عیلام نو و گذر به دولت پادشاهی مادها» نوشتۀ شروین وکیلی، «پدیداری دولت ماد» نوشتۀ امیرحسین حاتمی، «تأسیس دولت ماد در آینۀ روایات تاریخی» نوشتۀ علی‌اصغر میرزایی، «پدیداری دولت ماد و پاگیری و تداوم نهاد شهریاری در ایران باستان» نوشتۀ امیرحسین حاتمی، «رخسار دولت ماد در بازکاوی روایت‌های تاریخی» نوشتۀ مهرداد قدرت دیزجی، «بازنمایی سیر و ساخت تاریخی دولت و حکومت ماد» نوشتۀ شهرام جلیلیان، «کردار شهریاری شاهان نامدار ماد» نوشتۀ امیرحسین حاتمی، «سیمای قوانین سیاسی و اجتماعی دولت ماد» نوشتۀ امیرحسین حاتمی، «متافیزیک سیاست در رویکردهای فرهنگی و مذهبی شاهان ماد» نوشتۀ مهدی فدایی مهربانی، «نیروها و نهادهای قدرت و نفوذ در سیاست و حکومت دولت ماد» نوشتۀ امیرحسین حاتمی، «موقعیت سیاسی و اجتماعی زنان در دورۀ حکومت مادها» نوشتۀ شهرام جلیلیان، «روابط خارجی دولت ماد» نوشتۀ امیرحسین حاتمی، «سویه‌ها و کارکردهای سیاسی جنگ و نظام سپاهی‌گری در دولت ماد» نوشتۀ امیرحسین حاتمی، «استراتژی‌های نظامی شاهان ماد و مشکلۀ دولت شهریاری» نوشتۀ مهرداد قدرت دیزجی و «زوال و فروپاشی دولت ماد» نوشتۀ امیرحسین حاتمی.
کتاب «اندیشه و سیاست در ایران باستان – جلد دوم: سرآغازهای اساطیری - تاریخی شهریاری ایرانی» در مؤسسۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شده است.