کتاب «زن خوراکي» اثر مارگارت اتوود
رماني دربار? زنان و جايگاه و نقش و مسائل و ترسها و اضطرابها و دغدغههاي هويتي آنها در جامع? مردسالار. کتاب «زن خوراکي»، با عنوان اصلي The Edible Woman، نخستين رمان مارگارت اتوود است.
مارگارت اتوود در کتاب «زن خوراکي» با نگاهي نقادانه به کليشههاي جنسيتي تحميل شده به زنان ميپردازد و ازخودبيگانگي زنان در جامع? مردسالار را روايت ميکند و تحول يک زن را، از زني فرورفته در نقشي که جامعه و فرهنگ مردسالار به او تحميل کرده به زني رها از قيد اين کليشهها، به تصوير ميکشد.
کتاب «زن خوراکي» رماني دربار? تلاش يک زن براي تن زدن از نقش و جايگاه و تعريفي است که فرهنگ مردسالار به او و هم? زنان تحميل کرده است. اين رمان، عصياني است عليه تاريخ مذکر و روايتي که اين تاريخ از زنان و معنا و مفهوم زن بودن ارائه ميدهد.
متن اصلي کتاب «زن خوراکي» اولين بار در سال 1969، يعني همزمان با ظهور جنبش زنان در امريکاي شمالي، منتشر شده است.
کتاب «زن خوراکي» همچنين، چنانکه در توضيح راضيه جلالي در ابتداي ترجم? فارسي اين رمان آمده است، ريشه در بعضي تجربههاي شخصي مارگارت اتوود دارد. در بخشي از اين توضيح آمده است که اتوود خود مدتي در شرکتي کار ميکرده که محيط آن شبيه محيط کار شخصيت اصلي کتاب «زن خوراکي» بوده است.
مروري بر کتاب «زن خوراکي»
شخصيت اصلي کتاب «زن خوراکي» زني به نام ماريان است که بعد از نامزدي احساس ميکند بدنش دارد از او جدا ميشود.
اتوود در کتاب «زن خوراکي» مراحل و مراتب تحول ماريان را از زني که کليشههاي جنسيتي به او تحميل شده به زني رها از اين کليشهها روايت ميکند.
در طول کتاب «زن خوراکي» ميبينيم که چطور بين ماريان و بدن او فاصله ميافتد و همچنين ماريان از دورهاي بهبعد، پس از نامزدي، با غذاها همذاتپنداري ميکند و به غذاها ويژگيهاي انساني ميدهد و همين باعث ميشود نتواند چيزي بخورد.
ماريان، که مطابق نقشهاي کليشهاي يک زن در نظامي مردسالار تربيت شده و رشد يافته است، دچار اين اضطراب ميشود که بعد از ازدواج، شخصيت قدرتمند شوهرش هويت شکنند? او را نابود کند. آگاهي ماريان به جدا شدن بدنش از او و امتناع او از خوردن در کتاب «زن خوراکي» به استعارههايي براي آگاهي ماريان به وضعيت و موقعيت خود، بهعنوان يک زن، در جهان مردسالار و طغيان عليه کليشههايي بدل ميشود که زن تحت سيطر? آنها قرار دارد.
ماريان در کتاب «زن خوراکي» از نقشي که تاريخ مذکر به او داده است تن ميزند و عليه آن طغيان ميکند.
اتوود زاوي? ديد را نيز در کتاب «زن خوراکي» متناسب با تحول ماريان تغيير ميدهد و با زاوي? ديد بازي ميکند، به اين صورت که کتاب «زن خوراکي» در آغاز از زاوي? ديد اولشخص، وقتي ماريان حس ميکند بدنش از او جدا شده است از زاوي? ديد سومشخص و بعد از اينکه ماريان هويت خود را بازمييابد، دوباره از زاوي? ديد اولشخص روايت ميشود. اما اين اولشخصِ دوم، ديگر همان اولشخص ابتداي رمان نيست و اولشخصي است که تجربه و شهودي را از سر گذرانده و تحول يافته است.
در کتاب «زن خوراکي» ارجاعي هم به کتاب معروف «ماجراهاي آليس در سرزمين عجايب» لوئيس کارول داده شده است.
در بخشي از کتاب «زن خوراکي» ميخوانيد: «گاهي با خودم فکر ميکنم واقعاً وظيف? من چيست، بهويژه زمانهايي که با يک گاراژ تماس ميگيرم تا از مکانيک درمورد پيستونها و واشرها بپرسم يا زمانهايي که به پيرزنهايي که با هزار شکوترديد به هم نگاه ميکنند، چوبشور ميدهم. ميدانم چرا مرکز تحقيقات سيمور من را استخدام کرده است. (من بايد وقتم را صرف ويرايش پرسشنامهها بکنم و متنهاي پيچيده و خيلي مفصل و دقيقي که روانشناسها نوشتهاند را به پرسشنامههاي ساده تبديل کنم، تا هم براي افرادي که آنها را ميپرسند و هم براي افرادي که به آنها پاسخ ميدهند قابلفهم باشد. مثلاً "بهنظر شما درصد تأثيرگذاري جلو? بصري چقدر است؟"؛ چنين سؤالي اصلاً به درد نميخورَد. وقتي بعد از فارغالتحصيلي وارد اين کار شدم خودم را خيلي خوششانس ميدانستم.) اين شغل از خيلي از کارهاي ديگر بهتر بود، امّا بعد از چهار ماه هنوز حدوحدود کارم بهدرستي تعريف نشده است. گاهي بااطمينان به خودم ميگويم دارم براي کاري بهتر آماده ميشوم، امّا از آنجا که تصوّرات مبهمي از ساختار سازماني مرکز تحقيقات سيمور دارم واقعاً نميدانم آن کار بهتر چه کاري ميتواند باشد.
شرکت ما مانند يک بستني ساندويچي چندلايه است، در واقع سه لايه دارد: پوست? بالايي، پوست? پاييني و لاي? چسبناک وسط که ادار? ماست. طبق? بالا براي متخصصان و روانشناسان است که بهخاطر اينکه هم? آنها مرد هستند به آنها آقايان بالا گفته ميشود، کساني که با مشتريها در ارتباط هستند. چند بار نگاهي گذرا به اتاقهايشان انداختهام، اتاقهايي مفروش که با مبلمان گرانقيمت مبله شدهاند و بر روي ديوارهايشان، تصاويري از نقاشيهاي گروه هفت که با چاپ سيلک کپي شده ديده ميشود.
در طبق? پايين ما، دستگاهها قرار دارند. دستگاههاي تکثير، دستگاههاي آيبيام براي محاسبه، تقسيمبندي و جدولبندي اطلاعات. من طبق? پايين را هم ديدهام، مکاني شبيه کارخانهاي پُر از سروصداي دستگاههاي مختلف و کارگراني افسرده و خسته با انگشتاني جوهري.
ادار? ما اين دو طبقه را به هم وصل ميکند. ما بايد به امور انساني رسيدگي کنيم و مصاحبهشوندگان مخاطب ما هستند.»
دربار? مارگارت اتوود، نويسند? کتاب «زن خوراکي»
مارگارت النور اَتوود (Margaret Eleanor Atwood)، شاعر، داستاننويس، منتقد ادبي، جُستارنويس، مدرس دانشگاه، فعال محيط زيست و مخترع کانادايي است.
مسائل اجتماعي و بهويژه مسائل زنان و نيز بحرانهاي زيستبومي و تجسم جهان آينده و ترسيم وضعيتهاي ويرانشهري از موضوعات اصلي آثار داستاني مارگارت اَتوود هستند. او بهخاطر آثارش جوايز مختلفي گرفته که از جمل? آنها ميتوان به دو جايز? بوکر، يکي در سال 2000 براي رمان «آدمکش کور» و ديگري در سال 2019 براي رمان «شواهد» اشاره کرد.
بعضي از ديگر آثار مارگارت اَتوود عبارتند از: «سرگذشت نديمه»، «بر امواج»، «آخرين انسان» و «چشم گربه».
اَتوود در اختراع نيز دستي دارد و دستگاه لانگپِن و فناوريهاي مرتبط با آن، اختراع اوست.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «زن خوراکي»
کتاب «زن خوراکي» با ترجم? راضيه جلالي در نشر لگا منتشر شده است.
راضيه جلالي، متولد 1366، مترجم ايراني است. او، علاوه بر کتاب «زن خوراکي»، کتاب «چگونه کلمات مناسب را کشف کنيم: راهنمايي براي انتقال دشوارترين پيامها در زندگي» را هم به فارسي ترجمه کرده است.
