همه تنها می میرند

کتاب «همه تنها می‌میرند» نوشتۀ هانس فالادا
رمانی دربارۀ جنایاتِ نازیسم و مقاومت مدنی علیه نازی‌ها. از کتاب «همه تنها می‌میرند» به‌عنوان یکی از اولین رمان‌های ضدّ نازی که یک آلمانی آن را نوشته است، یاد می‌شود.
کتاب «همه تنها می‌میرند»، با عنوان اصلی Jeder stirbt für sich allein، براساس ماجرایی واقعی که در در آلمان هیتلری رخ داده و با نگاه به پرونده‌های گشتاپو، نوشته شده است.
هانس فالادا در کتاب «همه تنها می‌میرند» یک زن‌وشوهر واقعیِ اهل برلین را، که در دوران سلطۀ نازیسم بر آلمان به مقاومت مدنی علیه نازی‌ها دست زده‌اند، دستمایۀ نوشتن این رمان قرار داده است.
البته سال‌ها سال طول کشید تا اوتو و الیزه هامپل، زوج کارگری که شخصیت‌های اصلی کتاب «همه تنها می‌میرند» هستند، در خارج از دنیای ادبیات آلمانی شناخته شوند.
متن اصلی کتاب «همه تنها می‌میرند» اولین بار در سال 1947، در قالب نسخه‌ای کوتاه‌ شده و نه به‌صورت کامل، منتشر شد اما ترجمۀ انگلیسی آن اولین بار در سال 2009 به چاپ رسید و همین ترجمه بود که کتاب «همه تنها می‌میرند» را به دنیا شناساند.
ترجمۀ انگلیسی کتاب «همه تنها می‌میرند» به‌محض انتشار در امریکا پرفروش شد و نشریۀ «نیویورک تایمز» از آن به‌عنوان رویداد ادبی سال 2009 نام برد.
همچنین روزنامۀ «مونترئال گازت» دربارۀ این رمان نوشته است: «این رمان صرفاً بازنمایی یک زندگی نیست. از ورای زمان و مکان و فرهنگ بر سرمان فریاد می‌کشد که من آنجا بودم.»
چنانکه در مقدمۀ محمد همتی بر ترجمۀ فارسی کتاب «همه تنها می‌میرند» اشاره شده، بعد از انتشار ترجمۀ انگلیسی این رمان و گُل کردنِ آن، نسخۀ کامل آلمانی کتاب «همه تنها می‌میرند» برای اولین بار در سال 2011 منتشر شد و ترجمۀ فارسی این رمان هم براساس همین نسخۀ کاملِ منتشر شده در سال 2011 است.
کتاب «همه تنها می‌میرند» دستمایۀ اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی هم قرار گرفته است.

مروری بر کتاب «همه تنها می‌میرند»
ماجرای کتاب «همه تنها می‌میرند»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، دربارۀ زوج کارگری به نام اوتو و الیزه هامپل است که در دوران سلطۀ نازی‌ها بر آلمان به مبارزۀ مدنی با نازیسم اقدام کردند.
شیوۀ مبارزۀ این زوجِ ساکن برلین، که هانس فالادا کتاب «همه تنها می‌میرند» را براساس پرونده‌های گشتاپو دربارۀ فعالیت‌های آن‌ها نوشته است، این‌گونه بوده که اعلامیه‌هایی روی کارت‌پستال می‌نوشتند و از مردم می‌خواستند که دربرابر نازی‌ها مقاومت و آن‌ها را سرنگون کنند.
اوتو و الیزه هامپل تعداد زیادی کارت‌پستال حاوی اعلامیه را در راه‌پله‌های آپارتمان‌ها و صندوق‌های پست انداختند. آن‌ها بین سال‌های 1940 تا 1942 فعال بودند اما سرانجام پیدا و دستگیر و محکوم به اعدام شدند.
هانس فالادا در کتاب «همه تنها می‌میرند»، از خلال روایت ماجرای اوتو و الیزه هامپل و مبارزۀ آن‌ها با آلمان هیتلری، ترس و وحشت حاکم بر آلمان در دوران سلطۀ نازی‌ها بر آن کشور را ترسیم می‌کند و تصویری از زندان‌های موحش و هولناک نازی‌ها و شکنجه‌ و مرگ و جنایت در آلمان هیتلری ارائه می‌دهد و از مردمی که با نازیسم جنگیدند و اعدام و شکنجه شدند و نیز از شکنجه‌گران و جلادانی که آن‌ها را شکنجه و اعدام کردند سخن می‌گوید.
کتاب «همه تنها می‌میرند» تصویری از عصری تاریک در تاریخ آلمان و نیز تصویری از مبارزۀ مردم با تاریکی حاکم بر آن عصر است.
هانس فالادا خود در مقدمه‌اش بر کتاب «همه تنها می میرند» تأکید می‌کند که آن‌چه در این رمان، براساس ماجرای اوتو و الیزه هامپل، نوشته است یکسره و در جزئیات، عینِ واقعیت نیست و نویسنده در پی کندوکاو در جزئیات زندگی شخصیِ این زوج نبوده است و فقط به خطوط کلی ماجرای اصلی و نیز به حقیقتِ درونی روایت وفادار بوده و شخصیت‌های رمان را براساس تخیل خود ساخته و پرداخته است چرا که رمان قرار نیست صرفاً از واقعیت پیروی کند.
آن‌چه فالادا در کتاب «همه تنها می‌میرند» روایت و تصویر کرده است روح یک عصر تاریک و موحش است و رنج‌ها و مبارزات و ترس و وحشت مردمی که در آن عصر زیسته‌اند.

دربارۀ هانس فالادا، نویسندۀ کتاب «همه تنها می‌میرند»
هانس فالادا (Hans Fallada)، متولد 1893 و درگذشته به سال 1947، داستان‌نویس آلمانی بود. نام اصلی‌اش رودولف ویلهلم فریدریش دیتسن و هانس فالادا نام مستعارش بود؛ نامی برگرفته از دو شخصیت افسانه‌های برادران گریم، یکی هانس خوش‌شانس و دیگری فالادا، اسب سخنگوی وفادار داستان دختر غازچران که سرش را به فرمان پادشاه بریدند و به دروازۀ شهر آویزان کردند.
دوران نوجوانی فالادا در ناآرامی و بیماری و انزوا و بحران‌های روحی هولناک گذشت. او در سال 1920 اولین رمانش را، با عنوان «گودشال جوان»، منتشر کرد. این رمان و رمان بعدی‌اش، «آنتون و گردا»، برایش توفیقی به‌دنبال نداشتند. اما با انتشار رمان «کشاورزان، صاحب‌منصبان، و بمب‌ها» اقبال به هانس فالادا رو آورد و سپس، انتشار رمان «مرد کوچک، اکنون چه؟» این اقبال را دوچندان کرد و شهرتی جهانی را برای فالادا به ارمغان آورد. این رمان، هم در آلمان و هم در دیگر کشورها پرفروش شد و فیلمی هم براساس آن ساخته شد. اما بعد از انتشار رمان بعدی فالادا، با عنوان «زمانی بچه‌ای داشتیم»، او مورد غضب نازی‌ها قرار گرفت. فالادا را عنصر نامطلوب تشخیص دادند و کتاب «مرد کوچک، اکنون چه؟» به‌دستور وزارت تبلیغات آلمان نازی از کتابخانه‌های عمومی آلمان جمع‌آوری شد.
فالادا مدت کمی هم به‌جرم فعالیت‌های ضدّ نازی زندانی شد. با این حال در دوران سلطۀ نازی‌ها بر آلمان، کوشید که کج‌دار و مریز با شرایط کنار بیاید تا ممنوع‌القلم و مجبور به ترک کشور نشود. یکی از رمان‌هایش، با عنوان «هر کسی که یک بار آب خنک بخورد»، چون نازی‌ها نقد جمهوری وایمار را در آن‌ یافتند، مجوز انتشار گرفت و رمانی دیگر از او، با عنوان «گرگی میان گرگ‌ها» حتی از جانب گوبلز مورد تمجید واقع شد. خود فالادا اما، به‌گواه نامه‌هایش، از نوشتن این رمان قصد نقد نازی‌ها را داشته است. در یک رمان دیگرش، با عنوان «گوستاو آهنی»، مجبور شد دست ببرد چون می‌ترسید اگر به این سانسور، که حکومت آن را از او خواسته بود، تن ندهد به اردوگاه کار اجباری اعزامش کنند. اما تلاش‌های فالادا برای ماندن و ممنوع‌القلم نشدن و نوشتن آثاری کم‌خطرتر به همین منظور، سرانجام نتیجه نداد و بالاخره او را ممنوع‌القلم و منزوی کردند.
فالادا مدتی هم، بعد از پایان جنگ جهانی دوم، شهردار موقت فلدبرگ شد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «همه تنها می‌میرند»
کتاب «همه تنها می‌میرند» با ترجمه و مقدمۀ محمد همتی در نشر نو منتشر شده است. این رمان قبلاً با همین ترجمه، اما با عنوان «بی‌همان» و درج عنوان «همه تنها می‌میرند» در ذیل این عنوان، در انتشارات کتاب‌سرای نیک منتشر شده بود.
محمد همتی، متولد 1358 در زرندِ ساوه، مترجم و شاعر و دارای مدرک کارشناسی مترجمی زبان آلمانی از دانشگاه تهران است. رمان‌های «مارش رادتسکی»، «آدولف ه. دو زندگی»، «عروسک کافکا»، «شکوه زندگی» و «اینک خزان» از جمله ترجمه‌های او از ادبیات داستانی آلمانی‌زبان هستند.
همتی در سال 1396 برای ترجمۀ رمان «مارش رادتسکی»، اثر یوزف روت، برندۀ دومین دورۀ جایزه ابوالحسن نجفی شد.