روزی روزگاری در بوسنی

کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» اثر ایوو آندریچ
یک رمان تاریخی که وقایع آن در قرن نوزدهم در بوسنی می‌گذرد. کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» رمانی است از ایوو آندریچ که در آن با سبکی جزئی‌نگر و ساخت‌وپرداختی قدرتمند، دوره‌ای از تاریخ بوسنی، در متن دورانی مهم و پرحادثه و بحرانی از تاریخ اروپا و امپراتوری عثمانی، به تصویر کشیده شده است.
ایوو آندریچ در کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» تاریخ را دستمایۀ قصه‌پردازی قرار داده و با روایتی ریزپردازانه و ماهرانه نشان داده است که وقایع تاریخی و سیاسی چطور برهم اثر می‌گذارند و چگونه به یکدیگر مرتبط می‌شوند و حتی سرنوشت مردمی را که خود را از این وقایع دور می‌پندارند از خود متأثر می‌کنند.
کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» رمانی دربارۀ جنگ قدرت است و دربارۀ مردمی که بی‌آنکه خود بخواهند و حق انتخاب داشته باشند، قربانی جنگی می‌شوند که بین سیاستمداران درگرفته است.
آندریچ در کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» کشمکش‌ها و تعصبات قومی و تضادها و اختلافات فرهنگی را نیز با نگاهی نقادانه به تصویر می‌کشد.
متن اصلی کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» اولین بار در سال 1945 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «روزی روزگاری در بوسنی»
وقایع کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» در میان سال‌های 1807 تا 1814، یعنی اوایل قرن نوزدهم و همزمان با کشورگشایی‌های ناپلئون بناپارت، در شهر تراونیکِ بوسنی اتفاق می‌افتد.
در بوسنی، که در زمان وقوع رویدادهای کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» جزوی از قلمرو امپراتوری عثمانی و محل زندگی مسلمانان مرفه و مسیحیان فقیری است که زیردست و رعیت اربابان مسلمان هستند، تحولاتی در شرف وقوع است. این تحولات، متأثر از تیره شدن روابط میان امپراتوری عثمانی و مسیحیان جهان است. رعایای مسیحی بوسنی، براثر ضعف امپراتوری عثمانی، دلیر شده‌اند و دیگر مثل قبل نیستند و این مسلمانان بوسنی، از جمله مسلمانان شهر تراونیک را که جزوی از بوسنی است، نگران کرده است. بوسنی ناآرام و متشنج و ناامن شده است و قیام صربستان در اوایل قرن نوزدهم نیز بر بحران دامن می‌زند.
پس‌لرزه‌های بحران بوسنی، که چنانکه گفته شد برآمده از بحران امپراتوری عثمانی است، به شهر تراونیک هم می‌رسد و کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» حول همین پس‌لرزه‌ها می‌گردد. پس‌لرزه‌‌هایی که البته، چنانکه در اوایل کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» می‌بینیم، در ابتدا چندان اهالی تراونیک را نگران نمی‌کند و آن‌ها تصور نمی‌کنند چندان در این ماجراها درگیر شوند. در همین حین، ناپلئون بناپارت گرم لشکرکشی و کشورگشایی است. مردم تراونیک طوری از این لشکرکشی‌ها حرف می‌زنند که گویی این قضایا چنان از آن‌ها دور است که هیچ ربطی به زندگی‌شان پیدا نمی‌کند. اما در ادامۀ کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» می‌بینیم که این احساس دوامی نمی‌یابد چون ارتش فرانسه به بوسنی و تراونیک نزدیک می‌شود و ناگهان سروکلۀ سرکنسول فرانسه در تراونیک پیدا می‌شود و همه‌چیز رنگی دیگر به خود می‌گیرد. تراونیک، بعد از این به عرصۀ جنگ قدرتی دیپلماتیک و مزورانه میان والی‌های عثمانی و کنسول‌ها و مقامات فرانسوی و اتریشی بدل می‌شود و تبعات این جنگ قدرت، چنانکه در کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» نشان داده شده، دامن مردم را می‌گیرد.
ایوو آندریچ در کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» تصویری زنده و ظریف از بوسنی سال‌های آغازین قرن نوزدهم و جنگ قدرت میان بیگانگان و نیز اختلافات قومی و فرهنگی میان ساکنان این منطقه به دست داده است.

دربارۀ ایوو آندریچ، نویسندۀ کتاب «روزی روزگاری در بوسنی»
ایوو آندریچ (Иво Андрић)، متولد 1892 و درگذشته به سال 1975، داستان‌نویس، شاعر، دیپلمات و سیاستمدار اهل یوگسلاوی سابق و برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات سال 1961 بود.
آندریچ نویسنده‌ای با خوانده‌هایی متنوع و گسترده بود. هم آثار ادبی را می‌خواند و هم آثار فلسفی را. خوانده‌ها و علایقش از ادبیات کلاسیک یونان تا آثار گوته و نیچه و کافکا و ریلکه و مونتنی و توماس مان و سروانتس و جوزف کنراد و پاسکال و... را دربرمی‌گرفت. در دوره‌ای از جوانی‌اش به ادبیات چینی و ژاپنی هم علاقه‌مند بود.
آندریچ را در نثر، متأثر از کافکا و در جهان‌بینی متأثر از کیرگور دانسته‌اند. بیشتر آثار او الهام‌گرفته از زندگی در بوسنی و پیچیدگی‌ها و تضادهای فرهنگی آن‌جا هستند. او این پیچیدگی‌ها و تضادها را در آثارش بازتاب می‌دهد.
زندگی آندریچ با سیاست و وقایع سیاسی نیز گره خورده بود. در جریان ترور ولیعهد پادشاهی اتریش - مجارستان، واقعه‌ای که سرآغاز جنگ جهانی اول شد، پلیس به آندریچ مظنون شد و او را به‌اتهام دست داشتن در این ترور دستگیر و زندانی کرد. اگرچه مقامات نتوانستند در این مورد پروندۀ محکمی علیه آندریچ ترتیب دهند اما او در بیشتر مدت جنگ جهانی اول در حبس خانگی به‌سر برد. آندریچ بعدها وارد سرویس دیپلماتیک پادشاهی یوگسلاوی شد و مدتی هم سفیر یوگسلاوی در آلمان بود.
گفتنی است که امیر کاستاریکا، فیلمساز بوسنیایی، در سال 2012 بنای ساخت شهری را در بوسنی گذاشت که به نام آندریچ نامگذاری شده است.
از آثار ایوو آندریچ می‌توان به کتاب‌های «پل رودخانۀ درینا»، «حیاط شیطان» و «خانمی از سارایوو» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «روزی روزگاری در بوسنی»
کتاب «روزی روزگاری در بوسنی» با ترجمۀ دنیس آژیری در نشر خوب منتشر شده است.
دنیس آژیری، متولد 1353، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «پل رودخانۀ درینا» و «با گاوآهن استخوان مردگان را شخم بزن» اشاره کرد.