سال های شاگردی ویلهلم مایستر

کتاب «سال‌هایِ شاگردیِ ویلهلم مایستر» اثر یوهان وُلفگانگ فون گوته
نمونه‌ای کلاسیک از رمان تربیتی. کتاب «سال‌های شاگردیِ ویلهلم مایستر»، با عنوان اصلی Wilhelm Meisters Lehrjahre، از رمان‌های مهم و تأثیرگذارِ یوهان وُلفگانگ فون گوته و از اولین نمونه‌های رمان تربیتی است.
کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» رمانی با درونمایه‌های فلسفی و عاشقانه و همچنین رمانی دربارۀ تئاتر است. گوته در این رمان تصویری از اروپای عصر خود به دست می‌دهد و نیز، آن‌گونه که خاصّ رمان‌های تربیتی است، مراحل سیرِ تکامل روحی یک شخصیت را، از خامی تا پختگی، ترسیم می‌کند.
اهمیت و جایگاه و تأثیر کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» تا آن‌جاست که آرتور شوپنهاور، فیلسوف بزرگ آلمانی، از آن به‌عنوان یکی از چهار رمان ماندگار و جاودانه یاد کرده است.
کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر»، چنانکه در مؤخرۀ امیر معدنی‌پور بر ترجمۀ فارسی این رمان اشاره شده، دومین رمان تربیتیِ تاریخ رمان است. این رمان، الگویی برای نویسندگان پس از گوته در نوشتن رمان تربیتی بوده است.
متن اصلی کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» اولین بار در سال 1796، یعنی اواخر قرن هجدهم، به چاپ رسید. این رمان، که گوته سال‌های زیادی روی آن کار کرد، هم بازتاب‌دهندۀ مباحث و دغدغه‌های فکری و فلسفی مهم زمانۀ خود است و هم مسائلی بنیادین و همه‌زمانی و همه‌جایی را پیش می‌کشد و از همین رو مخاطب امروزی نیز می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند.
کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، رمانی دربارۀ تئاتر هم هست. تئاتر در این رمان نقشی محوری و جایگاهی ویژه دارد.

مروری بر کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر»
شخصیت اصلی کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» جوانی شاعرپیشه و نمایشنامه‌نویس و تاجرزاده به نام ویلهلم است که بعد از ترکِ معشوقه‌اش، با این تصور که معشوقه‌اش به او خیانت می‌کند، و اندوه و نومیدی‌ای که بابت این جدایی به آن دچار می‌شود، به پیشنهاد دوست و همکارش راهی سفر می‌شود تا هم به امور مربوط به کسب‌وکار پدرش رسیدگی کند و هم این سفر برایش اسباب تنوعی بشود و اندوه و نومیدی را از سرش بیرون کند.
اما سفری که ویلهلم در کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» پا به آن می‌گذارد از یک سفر کاری و تفننی فراتر می‌رود و سرآغازی می‌شود بر سیر و سلوکی طولانی و رشد و تحول ویلهلم و گذرش از خامی و رسیدنش به پختگی و شکوفاییِ آن‌چه او در درون خود دارد.
نام ویلهلم، چنانکه در مؤخرۀ مترجم بر ترجمۀ فارسی کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» اشاره شده، به این دلیل روی شخصیت اصلی این رمان گذاشته شده است که اشاره‌ای باشد به ویلیام شکسپیر، که آثارش در کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» ذهن ویلهلم را سخت به خود مشغول می‌کند و ویلهلم در بخشی از این رمان، بسیار شیفتۀ او می‌شود و در جایی از رمان که قرار است نمایشنامۀ «هملت» شکسپیر اجرا شود، نقش هملت را به ویلهلم می‌دهند.
ویلهلمِ کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» اگرچه برای رسیدگی به کارهای تجاری پدرش آغاز سفر می‌کند اما در باطن علاقه‌ای به این‌ دست امور ندارد. او در طول سفر طولانی و پرماجرای خود از دنیای تجارت فاصله می‌گیرد و سر از صحنۀ تئاتر درمی‌آورد و از این‌جاست که تئاتر به عنصر جدایی‌ناپذیرِ کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» بدل می‌شود و در این رمان تشخّصی ویژه می‌یابد و جزو لاینفکِ آن می‌گردد.
البته حضور ویلهلم در دنیای تئاتر نیز حضوری همیشگی نیست و او در سِیرِ رشد و تکامل خود از تئاتر نیز گذر می‌کند و بعد از تجربه‌هایی که براثر زندگی در دنیای تئاتر به دست می‌آورَد، به عرصۀ واقعیت و فعالیت عملی می‌آید و این‌گونه است که ویلهلم به آدمی متفاوت با آن‌چه در آغاز کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» از او می‌شناختیم بدل می‌شود.
ویلهلم همچنین در طول کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» با زنانی گوناگون مواجه و آشنا می‌شود. او به زنان مختلفی دل می‌بازد که هر یک وجهی از زندگی و نیز وجهی از گرایش‌ها و کشش‌های او را نمایندگی می‌کنند و انعکاس می‌دهند.
گوته همچنین در کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر» اصلی‌ترین جریان‌ها و مباحث فکری و فلسفیِ بخشی از قرن هجدهم را بازتاب می‌دهد.

دربارۀ یوهان وُلفگانگ فون گوته، نویسندۀ کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر»
یوهان وُلفگانگ فون گوته (Johann Wolfgang von Goethe)، متولد 1749 و درگذشته به سال 1832، شاعر، نمایشنامه‌نویس، داستان‌نویس، دانشمند، سیاست‌مدار، کارگردان تئاتر، منتقد و نقاش آلمانی بود.
گوته در یکی از دوره‌های شکوفایی فرهنگ و هنر اروپا زیست؛ دورۀ نوابغ بزرگی نظیر موتسارت و بتهوون و شوبرت و شیلر و شوپنهاور و کانت و هگل که همگی هم‌عصر او بودند. از طرفی او دوران پرآشوب جنگ‌های ناپلئونی را به چشم دید. آثار گوته، هم از تحولات و رویدادهای تاریخی و اجتماعی و فکری زمانه‌اش رنگ و نشانی دارد و هم از عصر کلاسیک و هنر و ادبیات و فلسفۀ یونان و رُم باستان.
گوته عمر درازی داشت و این عمر دراز البته رنج‌هایی را برای او در بر داشت، چرا که شاهد از دست رفتن عزیزان خود، از جمله تنها پسرش، بود.
کتاب‌های «فاؤست»، «دیوان غربی – شرقی» و «رنج‌های ورتر جوان» از آثار مهم و مشهور یوهان وُلفگانگ فون گوته هستند.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «سال‌های شاگردی ویلهلم مایستر»
کتاب «سال‌هایِ شاگردیِ ویلهلم مایستر» با ترجمۀ امیر معدنی‌پور و همراه با مؤخره‌ای از مترجم، در انتشارات کتاب فانوس منتشر شده است.
امیر معدنی‌پور، متولد 1369، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌ «کودکانه‌های برشت» اشاره کرد.