وقتی گرگ ها پیر می شوند

کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» اثر جمال ناجی
یک رمان اجتماعی – سیاسیِ خاورمیانه‌ای. کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند»، با عنوان اصلی «عندما تشیخ الذئاب»، رمانی است دربارۀ مسائل خاورمیانه و زیست انسان خاورمیانه‌ای و به‌ویژه زیست دشوار زنان در این منطقه از جهان.
جمال ناجی در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» از مسائلی چون تعصب و فقر و تنگناهایی که زنان در جهان عرب به آن‌ها دچارند می‌نویسد و نیز از اینکه حقیقت چقدر می‌تواند مبهم و دست‌نیافتنی باشد.
کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» همچنین رمانی اجتماعی – سیاسی دربارۀ رابطه و نسبت میان قدرت و جنسیت و ثروت و سنت و سیاست است.
متن اصلی کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» اولین بار در سال 2008 منتشر شده است. این رمان، که در سال 2010 یکی از نامزدهای نهایی جایزۀ بوکر عربی بود، از آثار مطرح و مهم و تحسین شدۀ جمال ناجی و از آثار شاخص ادبیات مدرن عرب است.

مروری بر کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند»
جمال ناجی در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» داستان را از زاویۀ دید راویان مختلف روایت می‌کند. کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» رمانی است چندصدایی و با چند راوی که، بنا به توضیح ابتدای رمان، نمی‌توان قولشان را لزوماً عین حقیقت دانست.
در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» وقایع از زوایای گوناگون و توسط راویان مختلف روایت می‌شوند و این‌گونه ما با چندین حقیقت مواجهیم که باهم تلاقی می‌کنند. هر راوی در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» آن‌چه را خود حقیقت می‌داند بیان می‌کند و این‌گونه به دفاع از خود می‌پردازد.
در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» تصویری از یک جامعۀ گرفتار میان سنت و مدرنیسم، که البته سنت در آن دست بالا را دارد، و مناسبات اجتماعی و سیاسی این جامعه ارائه شده و نشان داده شده است که چگونه می‌توان در محیطی که عرصۀ رویدادهای این رمان است، خود را از اعماق جامعه برکشید و به مراکز قدرت و ثروت رساند.
کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» همچنین رمانی است دربارۀ تحقیر و پیچیدگی‌ها و نقش‌های جنسیتی در جهانی گرفتار تعصب و افراطی‌گری و جهل و باورهای خرافی.
جمال ناجی همچنین در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» شکاف طبقاتی و تفاوت میان فقیر و غنی را به تصویر می‌کشد و از زیستن در شرایط نابرابر اجتماعی و اقتصادی می‌نویسد و نیز از رنجی که زنان در یک نظام مردسالار متحمل می‌شوند.
در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» تصویری هم از اوضاع سیاسی خاورمیانه و جهان در دورانی که وقایع این رمان در آن اتفاق می‌افتد، ارائه شده است.
گذار از جامعه‌ای سنتی به جامعۀ مدرن و تقابل سنت و مدرنیسم در کشوری خاورمیانه‌ای هم از مضامینی است که در کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» به آن پرداخته شده است.
در بخشی از کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» می‌خوانید: «تلاش می‌کردم حرف‌های بی‌ارزشی را که به عزمی می‌گفت در مغز او خط بزنم، به نظرم وقتی در زباله‌دان زندگی می‌کنی، فایده ندارد که آشغال‌هایت را در سطل زباله بگذاری و محلۀ ما یک آشغالدانی بزرگ بود. استفاده از کارد و چنگال هم موقع غذا خوردن کاری دست‌وپاگیر و بیهوده بود، چراکه معدۀ انسان نمی‌تواند تشخیص بدهد که با دست غذا را خورده‌ای یا آن را با چنگال در دهانت گذاشته‌ای، این چیزها از کشورهای بیگانه آمده، ولی نادان‌ها گمان می‌کنند که از عادت‌های اصیل عربی است.
جلیله سعی می‌کرد بچه را خراب کند، اما من تلاش می‌کردم او را مرد بار بیاورم و درگیری‌های ما پیش چشم عزمی زیاد شد. هر وقت به جان هم می‌افتادیم او خانه را ترک می‌کرد، ولی جلیله همچنان پایش را در یک کفش کرده بود تا هرچه را در کله‌اش می‌گذرد اجرا کند.»

دربارۀ جمال ناجی، نویسندۀ کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند»
جمال ناجی محمد اسماعیل، متولد 1954 و درگذشته به سال 2018، داستان‌نویس اُردُنیِ فلسطینی‌الاصل بود. او از سال 2001 تا 2003 رئیس انجمن نویسندگان اردن بود. او همچنین سردبیری مجلۀ «أوراق» و ریاست مرکز فرهنگی عرب در امّان را کارنامۀ کاری خود دارد.
ناجی از نویسندگان شاخص اردن و جهان عرب است. اهمیت او در اردن به‌حدی است که بعضی قصه‌های کوتاه او در برنامۀ درسی مدارس هستند. آثار او همچنین در بعضی دانشگاه‌ها مطالعه می‌شوند و موضوع پایان‌نامه‌های دانشگاهی هستند.
تنوع مضمونی یکی از ویژگی‌های آثار جمال ناجی است. او در آثارش به موضوعات مختلفی، از جمله مسائل فلسطینی‌ها، جهانی شدن اقتصاد و افراطی‌گری، پرداخته است.
ناجی در فیلمنامه‌نویسی هم دستی داشت و نیز به‌طور مرتب در روزنامه‌ها و مجلات می‌نوشت.
از آثار جمال ناجی می‌توان به رمان‌ «بقایای آخرین گردباد» و مجموعه داستان‌های «اتفاقی که روز پنجشنبه افتاد» و «هدف» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند»
کتاب «وقتی گرگ‌ها پیر می‌شوند» با ترجمۀ اصغر علی‌کرمی در نشر ثالث منتشر شده است.
اصغر علی‌کرمی، متولد 1362، مترجم، خبرنگار و شاعر ایرانی است. او دارای فوق لیسانس زبان و ادبیات عرب است و همکاری با رسانه‌ها، به‌عنوان مترجم و خبرنگار، را در کارنامۀ کاری خود دارد.
از ترجمه‌های اصغر علی‌کرمی می‌توان به کتاب‌های «پل دختران یعقوب»، «یک بعدازظهر 60 سالگی»، «رسماً اعلام عشق می‌کنم»، «دورتر از شاخۀ نیلوفر»، «دموکراسی عشق»، «از فهرست گل‌ها»، «گاهی که رویا بیدار می‌شود»، «دوستت دارم امضای من است: شورانگیزترین ترانه‌های نزار قبانی» و «با صدایت باد می‌شوم، بالا می‌روم» اشاره کرد.