چرندیات پست مدرن

کتاب «چرندیات پست‌مدرن: سوء‌استفاده روشنفکران پست‌مدرن از علم» نوشتۀ آلن سوکال و ژان بریکمون
کتابی علیه پست‌مدرنیسم افراطی و نسبی‌گرایی. آلن سوکال و ژان بریکمون در کتاب «چرندیات پست‌مدرن: سوء‌استفاده روشنفکران پست‌مدرن از علم» شمشیر را علیه متفکرانی چون ژاک لاکان، ژیل دلوز، ژان بودریار، ژولیا کریستوا و چند فیلسوف دیگر از رو بسته‌اند و برآن‌اند که نشان دهند این فیلسوفان چطور از علوم طبیعی برای ارعاب مخاطبان خود سوء‌استفاده کرده‌اند.
کتاب «چرندیات پست‌مدرن» کتابی‌ست در نقد استفاده‌های نادرست و نامستدل گروهی از فیلسوفان پست‌مدرن از مفاهیم مربوط به فیزیک و ریاضیات و به‌کاربردن این مفاهیم در مباحث علوم انسانی و اجتماعی.
سوکال و بریکمون در کتاب «چرندیات پست‌مدرن» بر این عقیده‌اند که استفاده فیلسوفان پست‌مدرن از اصطلاحات و مفاهیم علمی در علوم انسانی و اجتماعی برای فضل‌فروشی و مرعوب‌کردن خواننده است. به‌اعتقاد آن‌ها فلسفۀ پست‌مدرن، در شکل افراطی آن، فلسفه‌ای آشفته و پریشان است که در آن جز پریشان‌گویی‌های فضل‌فروشانه نمی‌توان یافت.
هدف سوکال و بریکمون در کتاب «چرندیات پست‌مدرن» این است که پتۀ فیلسوفان پست‌مدرن را بر آب اندازند و نشان دهند که استفاده آن‌ها از مفاهیم علوم طبیعی و تعمیم این مفاهیم به علوم انسانی و اجتماعی مغالطه و حقه‌بازی‌ای بیش نیست و این فلاسفه واقعاً چیزی از ریاضیات و فیزیک نمی‌دانند.
ویرایش نخست متن اصلی کتاب «چرندیات پست‌مدرن» اولین بار در سال 1997 با عنوان Impostures intellectuelles منتشر شده است.

مروری بر کتاب «چرندیات پست‌مدرن»
کتاب «چرندیات پست‌مدرن» از پیشگفتار ویراست دوم این کتاب، پیشگفتارشان چاپ انگلیسی آن، دوازده فصل و سه ضمیمه به نام‌های «تجاوز از مرزها: به‌سوی تأویلی متحول‌کننده از گرانش کوانتومی»، «اظهارنظرهایی در باره نقیضۀ تجاوز از مرزها» و «تجاوز از مرزها: یک تکمله» تشکیل شده است.
فصل اول کتاب «چرندیات پست‌مدرن» به مقدمه اختصاص دارد و فصل‌های دوم تا یازدهم به طرح مباحث اصلی در ردّ نظریه‌های پست‌مدرن و نقد استفاده نامستدل چند فیلسوف قرن بیستم از اصطلاحات و تعابیر و مفاهیم ریاضیات و فیزیک در علوم اجتماعی و انسانی. فصل دوازدهم و پایانی کتاب نیز شامل مؤخره است.
ژاک لاکان، ژولیا کریستوا، لوس ایریگاری، برونو لاتور، ژان بودریار، ژیل دلوز، فلیکس گوتاری و پل ویریلیو فیلسوفانی‌اند که سوکال و بریکمون در کتاب «چرندیات پست‌مدرن» به آن‌ها پرداخته‌اند.
نویسندگان کتاب «چرندیات پست‌مدرن» معتقدند که فیلسوفان مورد نقد در این کتاب درک روشن و دقیق و عمیقی از مفاهیم علمی‌ای که در نوشته‌هایشان به‌کار می‌برند ندارند و این مفاهیم را بدون استدلال درست از ریاضیات و فیزیک وارد علوم اجتماعی و انسانی می‌کنند و با جداکردن مفاهیم علمی از زمینه‌ای که این مفاهیم به آن‌ها تعلق دارند آن‌ها را به‌صورتی بی‌معنا و نادرست به‌کار می‌برند.
نقد نسبیت‌گرایی رایج در فلسفۀ پست‌مدرن و این‌که پست‌مدرنیست‌ها علوم طبیعی و تجربی را نیز، همچون مفاهیم فرهنگی مربوط به علوم انسانی، اسطوره و برساخته‌های اجتماعی می‌دانند یکی از رویکردهای کتاب «چرندیات پست‌مدرن» است.
سوکال و بریکمون در کتاب «چرندیات پست‌مدرن» منتقدان سرسخت آشفتگی‌ای هستند که به‌اعتقاد آن‌ها جای عقلانیت مدرن را گرفته و پیچیده‌گویی و مبهم‌گویی را به‌جای شفافیت و روشن‌گویی نشانده است. آن‌ها در کتاب «چرندیات پست‌مدرن» برآن‌اند که پتۀ پیچیده‌گویی‌های فلاسفۀ پست‌مدرن را بر آب بیندازند و نشان دهند که پشت این پیچیده‌گویی‌ها چیزی جز آشفتگی و بی‌معنایی پنهان نیست.
آن‌ها البته بین دشواری‌ای که از طبیعت یک مبحث می‌آید و دشواری‌ای که صرفاً برای مرعوب‌کردن خواننده است فرق می‌گذارند و در این باره می‌نویسند: «بین گفتمان‌هایی که به علت طبیعت ذاتی موضوع خود دشوارند و گفتمان‌هایی که بی‌محتوایی و پیش پاافتاده بودن آن‌ها را با دقت در پس نثرِ عمداً مبهم پنهان کرده‌اند تفاوت زیادی وجود دارد.»
شاید گمان کنیم که نویسندگان کتاب «چرندیات پست‌مدرن» یکسره و قاطعانه با هرچه در لوای پست‌مدرنیسم قرار گیرد مخالفند. آن‌ها خود اما در این کتاب چنین ادعایی ندارند و می‌گویند منتقد «شکل افراطی پست‌مدرنیسم» و منتقد «پریشان‌فکری‌هایی» هستند که «در شکل‌های معتدل‌تر پست‌مدرنیسم وجود دارد» و این پریشان‌فکری‌ها، به‌اعتقاد نویسندگان کتاب، میراث شکل افراطی پست‌مدرنیسم‌ است.
در کتاب «چرندیات پست‌مدرن» همچنین درباره استفاده نادرست از علوم طبیعی در علوم انسانی می‌خوانیم: «علوم طبیعی گنجینه‌ای از استعاره‌های حاضر و آماده برای استفاده در علوم انسانی نیستند. ممکن است افراد غیردانشمند وسوسه شوند که از نظریه‌ای علمی برخی "مضامین" کلیِ قابل تلخیص در چند کلمه نظیر "عدم قطعیت"، "ناپیوستگی"، "آشفتگی" یا "غیرخطی ‌بودن" را جدا کنند و سپس آن‌ها را به شیوه‌ای کاملاً تحت‌اللفظی مورد تحلیل قرار دهند. ولی نظریه‌های علمی شبیه رمان‌ها نیستند؛ این کلمات در زمینه‌ای علمی معانی خاصی دارند، که با معانی معمولی آن‌ها تفاوت‌هایی ظریف ولی حیاتی دارد، و فهم این معانی فقط در شبکۀ پیچیده‌ای از نظریه و آزمایش امکان‌پذیر است. اگر آن‌ها را فقط به مثابۀ استعاره به‌کار بریم، به آسانی به نتایج مهملی می‌رسیم.»

درباره آلن سوکال و ژان بریکمون، نویسندگان کتاب «چرندیات پست‌مدرن»
آلن دیوید سوکال (Alan David Sokal)، متولد 1955، ریاضی‌دان، فیزیک‌دان، فیلسوف علم و استاد دانشگاه اهل امریکاست. سوکال تحصیلکرده دانشگاه‌های هاروارد و پرینستون و استاد کالج دانشگاهی لندن و دانشگاه نیویورک است. حوزه کاری او حوزه مکانیک آماری و ترکیبات است.

ژان بریکمون (Jean Bricmont)، متولد 1952، فیزیک‌دان نظری، فیلسوف علم و استاد دانشگاه اهل بلژیک است. بریکمون استاد دانشگاه کاتولیک لووین است و در حوزه گروه‌های بازنرمال‌شده و معادلات دیفرانسیل غیرخطی کار می‌کند.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «چرندیات پست‌مدرن»
کتاب «چرندیات پست‌مدرن: سوء‌استفاده روشنفکران پست‌مدرن از علم» با ترجمۀ عرفان ثابتی در انتشارات ققنوس منتشر شده است. عرفان ثابتی، متولد 1355، مترجم و پژوهشگر ایرانی حوزة جامعه‌شناسی و فلسفه است. «پسامدرنیسم و بحران زیست‌محیطی»، «هنر همیشه بر حق بودن: 38 راه برای پیروزی در هنگامی که شکست خورده‌اید»، «تسلی‌بخشی‌های فلسفه» و «جهانی‌شدن و و مخالفان آن» از جمله ترجمه‌های اوست.

رتبۀ کتاب «چرندیات پست‌مدرن» در گودریدز: 3.91 از 5.