روان شناسی هنر

کتاب «روان‌شناسیِ هنر» نوشتۀ جورج مَدِر
ذوق هنری، لذت از هنر و شوق خلق اثر هنری از کجا نشأت می‌گیرد و چه ارتباطی با علوم اعصاب و سازوکار مغز دارد؟ کتاب «روان‌شناسیِ هنر»، با عنوان اصلی The Psychology of Art، کتابی است که در آن، با تمرکز بر هنرهای بصری، از رابطۀ ذوق و ادراک هنری و اشتیاق به خلق هنر با ساختار مغز و قوانین حاکم بر تکامل سخن رفته است.
جورج مَدِر در کتاب «روان‌شناسیِ هنر» بر آن است که از علم پُلی به هنر بزند و هنر و علم را باهم آشتی دهد یا به بیانی دقیق‌تر، پیوند میان هنر و علم را آشکار کند و توضیح بدهد و نیز به‌کمک روان‌شناسی و علوم اعصاب از رازهای هنر و ادراک و تولید آن پرده بردارد.
کتاب «روان‌شناسیِ هنر» مقدمه‌ای خواندنی برای مطالعۀ بیشتر و جدی‌تر دربارۀ منشاء روان‌شناختی و عصب‌شناختی و زیست‌شناختی ذوق و ادراک هنری و شوقِ خلق هنر است.
کتاب «روان‌شناسی هنر» به زبانی ساده و غیرتخصصی نوشته شده تا مخاطبان غیرمتخصص اما علاقه‌مند به مباحث مربوط به هنر و روان‌شناسی و زیست‌شناسی و علوم اعصاب به‌راحتی بتوانند با مباحث مطرح در کتاب ارتباط برقرار کنند.
متن اصلی کتاب «روان‌شناسی هنر» اولین بار در سال 2020 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «روان‌شناسی هنر»
جورج مدر در کتاب «روان‌شناسی هنر» از کارِ هنری به‌مثابۀ گونه‌ای از رفتار انسانی سخن می‌گوید و باب تازه‌ای را در زمینۀ بحث دربارۀ منشاء و ماهیت هنر و شیوۀ تولید اثر هنری و ادراک آن می‌گشاید. او در این کتاب بحث خود را بر هنرهای بصری یعنی نقاشی و طراحی و مجسمه‌سازی و عکاسی متمرکز کرده و از این موضوع سخن گفته که ادراک ما از پدیده‌هایی چون رنگ و حرکت چگونه شکل می‌گیرد.
کتاب «روان‌شناسی هنر» به ما نشان می‌دهد که، برخلاف باور مرسوم و آن‌چه شاید در ظاهر بنماید، بین هنر و علم ورطه‌ای عمیق وجود ندارد و این دو منشاء مشترکی دارند و در پیوندی نزدیک با یکدیگر هستند. در این کتاب از رابطۀ ذوق و لذت و آفرینش هنری با مغز انسان سخن می‌رود و به منشاء عصب‌شناختی خلق هنر و لذت بردن از آن پرداخته می‌شود.
در کتاب «روان‌شناسی هنر» از این موضوع هم بحث شده که تولید هنری چه کارکردی در سازوکار تکامل دارد و از این لحاظ به چه درد می‌خورد. در این کتاب همچنین از چگونگی تأثیر عواملی چون جعل و فناوریِ بازتولید و تبعیض جنسیتی بر داوری ما درباب هنر سخن رفته است.
کتاب «روان‌شناسی هنر» از پیشگفتار و هفت فصل تشکیل شده است.
در فصل اول کتاب «روان‌شناسی هنر»، با عنوان «هنر و روان‌شناسی»، از اهمیت هنر به‌مثابۀ گونه‌ای رفتار و نیز از تاریخ مشترک هنر و علم و پیوندی که میان این دو وجود دارد سخن رفته و همچنین از اینکه منظور ما از هنر چیست و تقسیم‌بندی هنر به «ایسم‌ها» چه ارزشی دارد.
رابطۀ میان مغز و هنر موضوع فصل دوم کتاب «روان‌شناسی هنر»، با عنوان «عصب‌شناسی هنر»، است. در این فصل دربارۀ این موضوع بحث شده که چرا بعضی متفکران دربارۀ رویکردهای علمی به هنر تردید دارند. این فصل از کتاب «روان‌شناسی هنر» همچنین به بررسی مهمترین نگرش‌هایی می‌پردازد که علم مغز درباب هنر ارائه می‌دهد.
موضوع فصل سوم کتاب «روان‌شناسی هنر»، با عنوان «چرا به هنر می‌پردازیم؟»، شور و شوق فراوانی است که انسان‌ها به هنر نشان می‌دهند. نویسنده در این فصل از کتاب «روان‌شناسی هنر»، برمبنای نظریۀ داروین درباب تکامل براساس انتخاب طبیعی، به موضوع اشتیاق پرداختن به هنر در آدمیان می‌پردازد و از این موضوع سخن می‌گوید که اگر بپذیریم که میل به بقا منشاء رفتارهای آدمیان است، میان هنر و بقا چه رابطه‌ای وجود دارد و هنر چگونه بقا را تضمین می‌کند و چه سودی برای بقا دارد.
فصل‌های چهارم و پنجم کتاب «روان‌شناسی هنر»، با عنوان‌های «بازنمایی فضا، خطوط شکل‌ساز و فرم در هنر» و «بازنمایی رنگ و حرکت در هنر»، دربارۀ چگونگی خلق هنر بصری هستند و در این باب که هنرمندان چگونه فضا و خط‌های شکل‌ساز و فرم و رنگ و حرکت را تصویر می‌کنند.
در فصل ششم کتاب «روان‌شناسی هنر»، با عنوان «چه چیزی هنر را تراز اول می‌کند؟»، با بررسی دو رویکرد سنتی و مدرن به زیبایی، در این باره بحث شده که هنر به‌واسطۀ چه عاملی فاخر می‌شود. در این فصل از کتاب «روان‌شناسی هنر» همچنین دربارۀ تأثیر جعل و فناوری بازتولید و تبعیض جنسیتی بر قضاوت دربارۀ هنر بحث شده است.
فصل هفتم و پایانی کتاب «روان‌شناسی هنر» هم، با عنوان «خلاقیت در هنر و علم»، به بحث درباب خلاقیت و میزان اهمیت آن برای هنر و علم اختصاص دارد و به آن دسته از شباهت‌های میان هنر و علم که مغفول مانده‌اند و نور تاباندن بر آن‌ها به ما کمک می‌کند که پیوند نزدیک میان این دو ساحت را دریابیم.

دربارۀ جورج مَدِر، نویسندۀ کتاب «روان‌شناسی هنر»
جورج مَدِر (George Mather)، متولد 1955، استاد دانشگاه و مؤلف و پژوهشگر است. او استاد روان‌شناسی تجربی است. کار پژوهشی مدر عمدتاً بر پس‌جلوه‌های بصری، ادراک هنرهای تجسمی و ادراک حرکت متمرکز است.
از آثار جورج مدر می‌توان به کتاب «مبانی ادراک» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «روان‌شناسی هنر»
کتاب «روان‌شناسیِ هنر» با ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی در نشر نو منتشر شده است.
محمدرضا ابوالقاسمی، متولد 1358، استاد دانشگاه و مترجم ایرانی است. ابوالقاسمی تحصیلکردۀ دورۀ دکتری علوم هنر، با گرایش زیباشناسی، در دانشگاه اکس – مارسی فرانسه و استاد دانشگاه تهران است.
از ترجمه‌های محمدرضا ابوالقاسمی می‌توان به کتاب‌های «زیباشناسی هگل: هنر ایدئالیسم»، «درباره‌ی عکاسی»، «نظریه‌های هنر»، «فلسفۀ هنر»، «درآمدی بر نقد قوۀ حکم کانت»، «هرمنوتیک»، «مبانی نظریه‌ی ادبی» و «درآمدی بر زیباشناسی اسلامی» اشاره کرد.
از کتاب «روان‌شناسی هنر» ترجمۀ فارسی دیگری هم موجود است که مترجم آن سهند سلطاندوست و ناشرش نشر ققنوس است.