دکتر محمد مصدق - سرگذشت سیاسی

کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشتِ سياسي» نوشت? فرهاد ديبا
پژوهشي دربار? زندگي سياسي دکتر محمد مصدق، همراه با نيم‌نگاهي به زندگي شخصي او. کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشتِ سياسي»، با عنوان اصلي Mohammad Mossadegh: A Political Biography، يکي از اولين و قديمي‌ترين کارهاي پژوهشي دربار? محمد مصدق و حضورش در سپهر سياسي تاريخ ايران است.
در کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشتِ سياسي» زندگي محمد مصدق را در متن رويدادهاي سياسي ايران در زمانه‌اي که او زيست و باليد و وارد سياست شد مي‌خوانيم و با عوامل خانوادگي و سياسي‌اي که شخصيت اين سياستمدار ملي‌گرا و محبوب ايراني را شکل دادند و نقش او در تاريخ و سياست ايران و ميراثي که او از خود به‌جا گذاشت آشنا مي‌شويم.
متن اصلي کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» اولين بار در سال 1986 منتشر شده است.

مروري بر کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي»
امروزه دربار? مصدق و خصوصاً زندگي سياسي او کتاب‌هاي مختلفي نوشته و منتشر شده است اما در زماني که فرهاد ديبا، برادرزاد? محمد مصدق، کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» را به زبان انگليسي نوشت و منتشر کرد پژوهش‌هاي معتبر و قابل استنادي دربار? مصدق و شخصيت و زندگي خصوصي و سياسي او انجام نشده بود و بنابراين مي‌توان گفت که اين کتاب يکي از نخستين آثار تحقيقي‌اي است که دربار? اين سياستمدار برجست? ايراني، که شمايلي اسطوره‌اي در حافظ? عمومي مردم ايران يافته، منتشر شده است.
فرهاد ديبا در کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» عمدتاً به زندگي عمومي مصدق و نقش و حضور او در سياست ايران و دوره‌هاي مختلف کار سياسي او پرداخته اما از زندگي خصوصي مصدق نيز، به‌ويژه آن‌جا که زندگي خصوصي او در رويکرد سياسي‌اش تأثير گذاشته، غافل نمانده و همچنين شِمايي از شخصيت و خُلق‌وخوي او به دست داده است.
در کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» زندگي سياسي مصدق در زمين? رويدادهاي سياسي‌اي که در زمان? او رخ داد ترسيم شده و به دوره‌هاي فعاليت سياسي مصدق، هم پس از ملي‌شدن صنعت نفت به‌دست او و نشستنش در جايگاه نخست‌وزيري و کودتاي 28 مرداد 1332 که به برکناري و زندان و تبعيدش انجاميد و هم به پيش از اين دوران و روزگاري که مصدق در ديگر پُست‌هاي سياسي مشغول به کار بود، پرداخته شده است.
کامران ديبا در کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» نشان مي‌دهد که مصدق چگونه در دامان مشروطه پرورش يافت و انقلاب مشروطه و پيدايش فکر تجدد در ايران چطور بر او تأثير گذاشت و از او يک سياستمدار آرمانخواه ساخت. در اين کتاب همچنين به نقش و تأثير خانواده، به‌ويژه مادر محمد مصدق، در شکل‌گيري شخصيت سياسي او پرداخته شده است.
ميراثي که مصدق از خود در سياست به‌جا گذاشت از ديگر موضوعاتي است که در کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» به آن پرداخته شده است.
در کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» زندگي سياسي مصدق به‌ترتيب تاريخي روايت شده است.
کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» از ديباچه، پنج بخش و يازده فصل تشکيل شده است.
فصل‌هاي يازده‌گان? کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» عبارتند از: «سال‌هاي شکل‌گيري»، «نخستين پُست‌هاي سياسي»، «وزير و والي»، «مواضع مصدق در مجلس»، «ايران پس از جنگ جهاني دوم»، «اپوزيسيون پارلماني»، «جبه? ملي»، «نخست‌وزيري، نفت و سياست خارجي»، «نخست‌وزيري، سياست و اقتصاد غيرنفتي»، «کودتاي 28 مرداد و پس از آن» و «ملي‌کردن نفت و جغرافياي سياسي: ميراث مصدق».
در بخشي از کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي» مي‌خوانيد: «اگر نفت را در حکم نماد سرکشي ملي جايگزين چرخ ريسندگي گاندي کنيم تاکتيک‌هاي مصدق بسيار شبيه به تاکتيک‌هاي گاندي مي‌شود. همان‌طور که چرخ ريسندگي که خشم انگليسي‌ها را برانگيخت، نماد گاندي شد، نفت هم نماد مصدق شد. مخالفان گاندي او را به خاطر پوشيدن لُنگ مسخره مي‌کردند، همچون مخالفان مصدق که او را به خاطر پيژامه‌اش با پارچ? نامرغوب به باد استهزا مي‌گرفتند. هر دو اين سبک لباس پوشيدن را نشان? زندگي ساده و متواضعانه، مطابق با شرايط عموم هم‌وطن‌شان انتخاب کرده بودند. جنگيدن انگليس با چنين ابزارهاي به ظاهر مضحکي و با جث? نحيف هر يک از اين دو نفر، بازتاب‌دهند? تصوير داوود و جالوت به جهانيان شد.
اما با وجود اين شواهد درخشانِ مرتب? او در ميان برخي از مهم‌ترين چهره‌هاي اين قرن، چشمگيرترين جنب? مسئل? نفت جنب? داخلي آن بود. اثر متقابل کاريزماي سياسي مصدق با پتانسيل‌هاي ذاتي خودِ اين پديده منجر به پيوندي خارق‌العاده ميان مردم و مصدق شد و جاذب? بيشتري براي سياست‌هاي او فراهم آورد.»

دربار? ترجم? فارسي کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشت سياسي»
کتاب «دکتر محمد مصدق: سرگذشتِ سياسي» با ترجمه و مقدم? شيرين کريمي، همراه با مقدم? نويسنده بر ترجم? فارسي کتاب، در نشر ني منتشر شده است.
شيرين کريمي، متولد 1362 در استان فارس، مترجم و مؤلف ايراني است. او داراي فوق‌ليسانس جامعه‌شناسي از دانشگاه تهران است.
از ترجمه‌هاي شيرين کريمي مي‌توان به کتاب‌هاي «فلسف? باغ‌ها»، «جامعه‌شناسي سياسي چيست؟»، «فکرهاي بکر آلبرت اينشتين» و «اينک چرا آرنت بخوانيم؟» و از آثار تأليفي او مي‌توان به کتاب «پنجاه سال بعد سووشون: نقدي بر واقع‌گرايي رمان سووشون» اشاره کرد.