کتاب «هومو ساکر» نوشت? جورجو آگامبن
قسمت اول از پروژ? چهاربخشيِ جورجو آگامبن، فيلسوف ايتاليايي. کتاب «هومو ساکر: قدرت حاکم و حيات برهنه»، با عنوان اصلي Homo Sacer. Il potere sovrano e la nuda vita و عنوان انگليسي Homo Sacer: Sovereign Power and Bare Life، بخش اول پروژهاي موسوم به «هومو ساکر» است.
جورجو آگامبن در کتاب «هومو ساکر» با رويکردي فلسفي و انتقادي به بحث دربار? زيستسياست و تأسيس سياست و انسان سياسي و فلسف? وجودي قانون ميپردازد و از قدرت و ابزارهاي آن و بنيان سياست و اينکه سياست چگونه و چرا پايهگذاري شده و چطور اعمال شده است سخن ميگويد.
متن اصلي کتاب «هومو ساکر» اولين بار در سال 1995 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «هومو ساکر»
جورجو آگامبن در کتاب «هومو ساکر» در پي آن است که تبارشناسي و بنيان سياست و سازوکار و شيو? اعمال آن و چگونگي تأسيس و عملکرد آنچه را که ميشل فوکو «زيستسياست»اش ناميده است تبيين کند. آگامبن در کتاب «هومو ساکر»، وقتي از سياست و انسان سياسي سخن ميگويد، همان تعبير «زيستسياست» فوکو را مورد استفاده قرار ميدهد اما تفاوت آگامبن با فوکو در اين است که او، برخلاف فوکو، زيستسياست را نه برآمده از عصر مدرن بلکه وضعيتي ميداند که از قديمالايام برقرار بوده است. از ديد آگامبن در کتاب «هومو ساکر» نشانههاي نظري و فلسفي اين وضعيت را ميتوان در آراي فلاسف? يونان باستان ديد.
نويسنده در کتاب «هومو ساکر» زيستسياست را نقط? تفکيک انسان طبيعي از انسان سياسي و حيات طبيعي و حيواني از حيات سياسي و نقط? تفکيک آوا، بهمثاب? يک امرِ حيواني مشترک در انسان و حيوان، از زبان ميداند.
آگامبن در کتاب «هومو ساکر» بر اين عقيده است که سياست عبارت است از اِعمال قدرت بر انسان از طريق خلق زبان و حذف آواهاي طبيعي پيشازبان و درواقع حذف حيات حيواني و طبيعي و مظاهر آن از وجود انسان. اما نظريهاي که در کتاب «هومو ساکر» مطرح شده اين است که چنين حذفي، که معادل حذف انسان طبيعي و حيواني و تأسيس انسان سياسي و تحت انقياد قدرت و قانون است، يک نوع حذف ساده و سرراست نيست و اين حذف طي يک فرايند پيچيده و خشونتبار صورت ميگيرد؛ فرايندي که نويسنده آن را «حذف ادغامي» مينامد.
حذف ادغامي، چنانکه نويسنده در کتاب «هومو ساکر» توضيح داده است، بهمعناي حفظ حيات طبيعي و حيواني اما سرکوب آن از طريق قانون است. اين يعني که امر حذفشده، حيات و آواي طبيعياي که بهشيوهاي خشونتبار جراحي شده و زبان و زيستسياست جاي آن را گرفته است، غايبي حاضر و البته مورد سرکوب قرار گرفته در زيستسياست است.
به عقيد? جورجو آگامبن در کتاب «هومو ساکر» سياست از نقط? تزلزل پيوند انسان با حيات حيواني و سرمايهگذاري قدرت و قانون بر ماهيت مبهم انساني که در عين توانايي خلق زبان و جدا کردن خود از آوا و حيات حيواني همچنان در اتصالي نيمبند با حيات طبيعي و حيواني است بر آدمي اعمال ميشود و آنچه از آن به هومو ساکر تعبير ميشود انساني است مخلوق قانون و حاکميت. هومو ساکر، چنانکه آگامبن شرح ميدهد، همان انساني است که از آوا و حيات طبيعي و حيواني جدا شده و داراي زبان و وارد قلمرو حيات انساني و فاضلانه گرديده است اما حيات حيواني و آواي پيشازبان نيز همچنان بهصورت حذف ادغامي در او وجود دارد و البته اين حيات حيواني از جانب قدرت و قانون سرکوب ميشود و از طريق همين مکانيزم است که انسان به انقياد قدرت درميآيد و در وضعيتي از حيات قرار ميگيرد که در کتاب «هومو ساکر» از آن به «حيات برهنه» تعبير شده و تجسم حاد و صريح و شديداً خشونتبار آن در آشويتس مشهود است.
اما بحث در کتاب «هومو ساکر» در اينجا تمام نميشود. نويسنده در اين کتاب شکلي از حياتِ تَکين را هم براي آدمي مفروض گرفته است؛ اين شکل از حيات بيرون از سازوکارهاي قانون و قدرت جاي دارد و ميتواند آن سازوکارها را از اعتبار ساقط و خود را از بند انقياد خلاص کند.
کتاب «هومو ساکر» شامل مقدمه و سه بخش است.
دربار? جورجو آگامبن، نويسند? کتاب «هومو ساکر»
جورجو آگامبن (Giorgio Agamben)، متولد 1942، فيلسوف و مقالهنويس و جُستارنويس ايتاليايي است. آگامبن يک فيلسوف سياسي چپگراست و بيش از هرچيز بهخاطر نظرياتش دربار? وضعيت استثنايي، هومو ساکر و شکل – حيات معروف است.
از جمله آثار جورجو آگامبن ميتوان به کتابهاي «وضعيت استثنايي»، «کودکي و تاريخ»، «زبان و مرگ»، «انسان بيمحتوا» و «جنگ داخلي: استاسيس بهمثاب? پارادايم سياسي» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «هومو ساکر»
کتاب «هومو ساکر: قدرت حاکم و حيات برهنه» با ترجم? مراد فرهادپور و صالح نجفي در نشر مرکز منتشر شده است. اساس اين ترجمه، متن انگليسي کتاب بوده است.
مراد فرهادپور، متولد 1337 در تهران، مترجم و مؤلف ايراني است. فرهادپور داراي ليسانس اقتصاد از دانشگاه تهران است. او با نشريات مختلفي، از جمله «کيان» و «آدينه»، همکاري کرده و در انتشار مجل? «ارغنون» نيز مشارکت داشته و جزو مؤسسان و شوراي ثابت نويسندگان و ويراستاران اين مجله بوده است.
از ترجمههاي مراد فرهادپور ميتوان به کتابهاي «تجرب? مدرنيته: هر آنچه سخت و استوار است دود ميشود و به هوا ميرود»، «ديالکتيک روشنگري» (ترجمهشده با همکاري اميد مهرگان)، «بکت» و «شجاعت بودن» و از آثار تأليفي او ميتوان به کتاب «عقل افسرده: تأملاتي درباب تفکر مدرن» اشاره کرد.
فرهادپور دستي هم در داستاننويسي و شعر دارد و از او دو داستان کوتاه با عنوانهاي «هيپوپاتاموس» و «ترس» و دفتر شعري با عنوان «ايدههاي شعري» منتشر شده است.
صالح نجفي، متولد 1354، مترجم و مؤلف ايراني است. پدرش، محمدعلي نجفي، کارگردان و فيلمنامهنويس ايراني و کارگردان سريالهاي معروف «سربداران» و «بوعلي سينا» است.
در سريال «بوعلي سينا» صالح نجفي نيز به همراه برادرش، آيت نجفي که کارگردان تئاتر و سينما و فيلمنامهنويس و نمايشنامهنويس ساکن برلين است، ايفاي نقش کردهاند. صالح نجفي در اين سريال نقش کودکي بوعلي سينا را بازي کرده است.
نجفي عضو هيئت علمي مؤسس? مطالعات سياسي – اقتصادي پرسش است. از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «چگونه فرويد بخوانيم»، «مفهوم آيروني»، «موسي و يکتاپرستي»، «عباس کيارستمي و فيلم - فلسفه» و از آثار تأليفياش ميتوان به کتابهاي «همشهري کين»، «کپي برابر اصل»، «آني هال» و «پرسونا» (هر چهار کتاب از مجموعهاي با عنوان «فيلم بهمثاب? فلسفه») اشاره کرد.
از صالح نجفي همچنين مقالات و ترجمههاي مختلفي در مطبوعات منتشر شده است.
از کتاب «هومو ساکر» ترجم? فارسي ديگري هم موجود است که مترجم آن سيد محمدجواد سيدي و ناشرش نشر نو است.
