رضا براهنی

رضا براهنی، متولد 1314 در تبریز و درگذشته به سال 1401، نظریه‌پرداز و منتقد ادبی، استاد دانشگاه، قصه‌‌نویس، شاعر و روزنامه‌نگار ایرانی بود. او همسر ساناز صحتی، مترجم ایرانی و پدر اکتای براهنی، فیلمساز ایرانی، بود. براهنی از چهره‌های برجستۀ نقد و نظریۀ ادبی و نیز از نخستین پایه‌گذاران جریان شعر پست‌مدرن در ایران است. او با آثار نظری، شعری و داستانی‌اش ساحت‌هایی تازه را به‌ روی ادبیات ایران گشود. براهنی دارای لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه تبریز و دکترای همین رشته از ترکیه بود. نقدهای تندوتیز و صریح او، که قبل از انقلاب در مجلۀ «فردوسی» چاپ می‌شد، نامش را به‌عنوان منتقدی جنجالی بر سر زبان‌ها انداخت. او در آن نقدها بی‌محابا با شاعرانِ معروف و مطرح زمانۀ خود درمی‌افتاد. بعد از انقلاب هم، در کنار قصه‌نویسی و سرودن شعر، به نوشتن نقد ادبی ادامه داد. مقالۀ «چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم؟» او معروف‌ترین نوشتۀ نظری‌اش در سال‌های پس از انقلاب است. براهنی پیش از انقلاب، به‌خاطر مواضع سیاسی‌اش، مدتی زندانی شد. سپس چندی به امریکا رفت و در آنجا مقالات و شعرهایی به انگلیسی علیه شکنجه، اعدام و زندان در ایران دورۀ محمدرضاشاه نوشت و منتشر کرد. او در سال 1356 برندۀ جایزۀ بهترین روزنامه‌نگار حقوق انسانی شد. براهنی همچنین رییس «کمیته برای آزادی هنر و اندیشۀ ایران» بود. از آثار شعری رضا براهنی می‌توان به شعر بلند‌ «اسماعیل»، از آثار داستانی‌اش می‌توان به رمان‌های «روزگار دوزخی آقای ایاز»، «بعد از عروسی چه گذشت»، «آزاده‌خانم و نویسنده‌اش» و «رازهای سرزمین من» و از آثارش در حوزۀ نقد ادبی می‌توان به کتاب‌های «قصه‌نویسی» و «طلا در مس» اشاره کرد. براهنی در ترجمه هم دستی داشت. نمایشنامۀ «ریچارد سوم» از ترجمه‌های اوست. در سال 1384 جایزۀ ادبی یلدا، برای یک عمر فعالیت فرهنگی در زمینۀ نقد ادبی، به رضا براهنی داده شد.