تاریخ ایران باستان سه جلدی

تاریخ ایران باستان، مجموعه سه‌جلدی نوشته حسن پیرنیا، ملقب به مشیرالدوله، سیاستمدار، حقوق دان و تاریخ‌نگار ایرانی اواخر دوره قاجار است. مشیرالدوله سال‌ها در سمت‌های گوناگون دولتی از جمله نخست‌وزیری فعالیت داشت و در زمان پهلوی از سیاست کناره گرفت.
پیرنیا برای نگارش این اثر از منابع گوناگون تاریخی به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و فرانسوی و آلمانی که ترجمه‌‌ای از منابع یونانی و رومی قدیم بودند استفاده کرده و این سه جلد را بر اساس منابع موثق و تحلیل‌های علمی و تاریخ‌نگارانه نگاشته است. یکی از ویژگی‌های مثبت این مجموعه سه جلدی این است که پیرنیا پیش از ارائه تحلیل، جمع بندی و نتیجه‌گیری خودش از رویدادهای تاریخی، نظرات مورخان گوناگون را به دقت ذکر کرده است. او از روشنفکران و متفکران هم‌عصر خودش از جمله سعید نفیسی، عباس اقبال آشتیانی و سیدحسن تقی‌زاده در نگارش این اثر نفیس یاری گرفته است.
جلد اول کتاب از شکل‌گیری حکومت مادها در ایران آغاز می‌شود و تا پایان حکومت خشایارشاه هخامنشی ادامه می‌یابد. در این کتاب نه تنها به اوضاع داخلی ایران، بلکه اوضاع مناطق دیگر همچون مصر، آشور و بابل و روابط ایران و یونان پرداخته شده است.
جلد دوم در مورد ادامه حکومت همخامنشیان از اردشیر اول تا پایان حکومت همخامنشی و حمله اسکندر به ایران و مرگ اوست.
آخرین جلد مجموعه با درگیری‌ها بر سر جانشینی اسکندر آغاز می‌شود و پس از آن در باره حکومت سلوکیان، ظهور اشکانیان، معماری منحصربه فرد پارتی، دیوانسالاری اشکانی، تقویم و پول این دوران و بسیاری از ویژگی‌های خاص دوره اشکانی می‌خوانید. متاسفانه به دلیل بیماری و کهنسالی مشیرالدوله دوران ساسانیان در این کتاب نیامده است بنابراین نشر کتاب پارسه از کتاب ایران قدیم فصل مربوط به دوران ساسانی به صورت ضمیمه آورده شده است.