سوء تفاهم

سوء‌تفاهم
آلبر کامو
خشایار دیهیمی
ناشر: ماهی

کتاب «سوء‌تفاهم» اثر آلبر کامو
نمایشنامه‌ای که به خطای تراژیک بشری، خطایی که به شکلی اجتناب‌ناپذیر تا نهایت منطقی‌اش پیش می‌رود، مربوط است. کتاب «سوء‌تفاهم» از نمایشنامه‌های مشهور آلبر کامو است که پس از انتشار هم ترجمه‌های متعددی از آن به زبان‌های مختلف انجام شده و هم به دفعات به روی صحنه رفته است.
کتاب «سوء‌تفاهم» نمایشنامه‌ای سه پرده‌ای است که سالی پیش از دیگر نمایشنامه مشهور کامو، «کالیگولا»، به روی صحنه رفت اگرچه چند سالی پس از آن نوشته شده بود.
کامو خود گفته بود که تنها به یک شکل از نمایشنامه یعنی به تراژدی علاقه دارد و کتاب «سوء‌تفاهم» نیز این چنین است. در ماجرای این نمایش با قتلی روبروییم که درون یک خانواده اتفاق می‌افتد بی‌آنکه قاتلان از هویت مقتول اطلاعی داشته باشند.
کامو در نمایشنامه «سوء‌تفاهم» در پی خلق موقعیتی محال و آفریدن کشمکشی تراژیک بوده است. این چنین، او به وضعیت تراژیک معاصر و انسانی که در این وضعیت گرفتار شده نظر داشته است.

مروری بر کتاب «سوء‌تفاهم»
ماجرای کتاب «سوء‌تفاهم» به سال 1936 مربوط است؛ به شبی غمبار و تلخ که کامو تنها در پراگ سپری کرده بود.
نمایشنامه «سوء‌تفاهم» در دوران اشغال و در کشوری محاصره شده نوشته شده است. در کالبد این نمایشنامه تیرگی و نوعی ترس مستتر است و این ترسی است از ماندن در مکانی بسته؛ مکانی همچون کشوری که در اشغال است و محاصره شده است.
کامو در کتاب «سوء‌تفاهم» به سراغ قصه‌ای فولکلور با اجزایی بسیار ساده رفته است. این قصه، روایت مسافرخانه‌ای پرت و تک‌افتاده است که صاحبش مسافران را می‌کشد تا پول‌شان را بدزدد. این قصه شکلی نمادین دارد و به آن می‌توان بی‌شمار جزئیات دیگر افزود و هربار روایتی تازه از آن به دست داد.
کامو در کتاب «سوء‌تفاهم» به قدری طرح و پیرنگ این قصه ساده را فشرده کرده تا به موقعیتی محال دست پیدا کند. مسافرخانه نمایش کامو، در شهر کوچکی در چکسلواکی قرار دارد و دو زن آن را اداره می‌کنند: مادری پیر و دخترش مارتا.
در صحنه اول کتاب «سوء‌تفاهم» مارتا و مادرش در حال گفت‌وگو درباره مسافری هستند که تازه به آنجا آمده است. آنها می‌خواهند به او نیز مثل دیگر مهمانان‌شان دارو بدهند و سپس در دریاچه غرقش کنند و پول‌هایش را بردارند. اما این قتل با همه قتل‌های دیگر تفاوت دارد چرا که مسافر تازه‌وارد با سایر مسافران فرق می‌کند. مارتا و مادرش تنها وقتی به حقیقت ماجرا پی می‌برند که مسافر را کشته‌اند و آن‌گاه دیگر همه چیز از دست رفته است.
در نمایشنامه‌های «سوء‌تفاهم»، «بیگانه» و «کالیگولا» حس پریشانی اخلاقی پنهان است و این حس حاصل کار جامعه انسانی است که دیگر نمی‌تواند از مرزهای خودش فراتر برود و نظام منسجمی از ارزش‌های اخلاقی بیافریند.
نمایشنامه‌های آلبر کامو تصویری از کشمکش‌ها، چالش‌ها و گرایش‌های مختلف ذهنی ارایه می‌کنند و کتاب «سوء‌تفاهم» نیز همین ویژگی‌ها را دارد.
در پرده اول نمایشنامه «سوء‌تفاهم»، مارتا و مادرش در حال گفت‌وگو درباره آینده‌ای هستند که بسیار دست‌یافتنی به نظر می‌رسید اگر که مسافر تازه‌وارد نیز غریبه‌ای بود مثل دیگر مسافرانی که قبل از این به آنجا آمده بودند. اما دست سرنوشت موقعیتی چنان تراژیک می‌آفریند که به آینده‌ای تماما متفاوت می‌انجامد. در یکی از دیالوگ‌های ابتدایی مارتا و مادرش که درباره روزهای پیش رو حرف می زنند می‌خوانیم:
«مارتا: با هم می‌ذاریم می‌ریم و اون روز یه روز باشکوهه! مادر، محکم باش، دیگه کار زیادی نمونده که بکنیم. خودت خوب می‌دونی که اصلا کشتنی تو کار نیست. چایی‌ش رو می‌خوره، بعد خوابش می‌بره، بعد هم ما وقتی که هنوز کاملا زنده‌س، می‌بریم می‌ندازیمش توی رودخونه. مدتها بعد پیداش می‌کنن که پشت یه سد گیر کرده، کنار اون بقیه‌ای که به اندازه‌ اون خوش‌شانس نبودن و مجبور بودن خودشون با چشمهای باز خودشون رو پرت کنن توی آب. روزی که داشتیم کمک می‌کردیم پشت سد رو تمیز کنن تو به من گفتی اونایی که مال ما هستن از همه‌شون کمتر عذاب کشیدن؛ زندگی از ما خیلی بی‌رحمتره. محکم باش، به اون آرامشی که می‌خوای می‌رسی و بالاخره از اینجا می‌ذاریم می‌ریم.
مادر: آره، می‌خوام محکم باشم. راستش، بعضی‌وقتا این فکر آرومم می‌کنه که اونایی که مال ما هستن هیچ عذابی نکشیدن. مشکل بشه اصلا اسمش رو جنایت گذاشت. فقط یه دخالت کوچیکه، یه تلنگر کوچیک به زندگی کسایی که نمی‌شناسیم. آره، معلومه که زندگی خیلی بی‌رحمتر از ماست. شاید برای همینه که نمی‌تونم احساس گناه بکنم.»

درباره آلبر کامو نویسنده کتاب «سوء‌تفاهم»
آلبر کامو، رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، روزنامه‌نگار و روشنفکر فرانسوی-الجزایری، در سال 1913 از پدری الجزایری و مادری اسپانیایی به دنیا آمد. تمام کودکی‌اش را با مادر در یک محله فقیرنشن الجزیره سپری کرد چرا که پدرش در سال 1914 کشته شده بود. فقر این دوران تاثیر مهمی بر کامو گذاشت و به درک او از جهان پیرامون کمک بزرگی کرد. کامو خیلی زود شروع به نوشتن کرد و به عنوان بازیگر هم مشغول کار شد. او عضو حزب کمونیست هم شد اما تنها یک سال در حزب ماند و از آن خارج شد. کامو زندگی کوتاه اما پرباری داشت و به عنوان یکی از نویسندگان و روشنفکران شاخص قرن بیستم شناخته می‌شود. در کارنامه او نمایشنامه، داستان و آثاری با درونمایه فلسفی دیده میشود. در سال 1959 کامو بر اثر تصادف از دنیا رفت. او برنده جایزه نوبل ادبی هم شده بود. «سقوط»، «کالیگولا»، «اسطوره سیزیف» «طاعون»، «بیگانه»، «سوء‌تفاهم» و «نوادگان خورشید» برخی از آثار کامو هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «سوء‌تفاهم»
کتاب «سوء‌تفاهم» با ترجمه خشایار دیهیمی در نشر ماهی منتشر شده است.
خشایار دیهیمی، متولد 1334 در تبریز، مترجم، ویراستار و روزنامه‌نگار ایرانی است. او فرزند نصرالله دیهیمی، استاد دانشگاه و مترجم، همسر رؤیا رضوانی، مترجم، و پدر زنده‌یاد نازنین دیهیمی، مترجم و ویراستار، است.
دیهیمی تحصیلات ابتدایی را در شهر زادگاهش گذراند و سپس به همراه خانواده به تهران آمد. او در میانه دهه پنجاه از دانشگاه تبریز و در رشته شیمی فارغ‌التحصیل شد و در همان سال‌ها با جمع‌های روشنفکری و ادبی آشنا شد و با کانون نویسندگان ایران نیز ارتباط برقرار کرد. دیهیمی در سال‌های جوانی‌اش مدتی به عنوان معلم به فعالیت پرداخت اما به دلیل علاقه اصلی‌اش به سمت کتاب رفت. او نخست با انتشارات فرانکلین به همکاری پرداخت و پس از مدتی اولین ترجمه‌اش را منتشر کرد. این کتابی بود از نیکلای گوگول با عنوان «یادداشت‌های یک دیوانه» که عبدالله توکل پیش از چاپ آن را خوانده بود و رضا براهنی به انتشار آن کمک کرده بود. دیهیمی در طول چند دهه فعالیت کتاب‌های زیادی ترجمه کرده است. او همچنین ویراستار و دبیر چندین مجموعه بوده است که برخی از آنها بارها تجدیدچاپ شده‌اند. دیهیمی در چند زمینه از جمله فلسفه، ادبیات و زندگی‌نامه نویسندگان و شاعران به ترجمه پرداخته است. دیهیمی در سال‌های مختلف همکاری‌های متعددی با نشریات و روزنامه‌ها به خصوص نشریه «نگاه‌نو» داشته است. «تاریخ فلسفه سیاسی»، «مارکسیست‌ها»، «داستایفسکی: جدال شک و ایمان»، «دانشنامه جنگ و صلح»، «روح پراگ»، «فیلسوفان سیاسی قرن بیستم»، «فلسفه‌ ترس»، «فلسفه تنهایی»، «سوفیا پتروونا»، «بیگانه»، «شهر فرنگ اروپا: چکیده‌ای از پیدا و پنهان تاریخ قرن بیستم»، «تاریخچه خوشبختی»، «نظریه نظم خودانگیخته»، «فلسفه سیاسی»، «تفسیرهای جدید بر فیلسوفان سیاسی مدرن: از ماکیاولی تا مارکس» و «دیالکتیک تنهایی»، برخی از ترجمه‌های دیهیمی هستند.