قلم و سیاست 4 جلدی

کتاب «قلم و سیاست» اثر محمدعلی سفری
اوضاع سیاسی و وضعیت مطبوعات ایران در عصر پهلوی دوم به‌روایت روزنامه‌نگاری حاضر و ناظر در بسیاری از رویدادهای مهم آن عصر. کتاب «قلم و سیاست» روایت محمدعلی سفری از وقایع سیاسی دوران حکومت محمدرضا شاه و کشمکش و رابطۀ میان قلم و سیاست در آن دوران است.
محمدعلی سفری در کتاب «قلم و سیاست»، با اتکا به مشاهدات خود و اسنادی که از اتفاقات تاریخی و سیاسی مهم دوران حکومت پهلوی دوم جمع‌آوری کرده است، گزارش مفصل خود را از آن دوران ارائه داده است.
کتاب چهار جلدی «قلم و سیاست»، چنانکه نویسنده خود در مقدمه‌هایی که بر هر جلد از این کتاب نوشته تأکید کرده است، نه با هدف تاریخ‌نویسی و تفسیر وقایع و تجزیه و تحلیل علل و عوامل رویدادهایی که در این کتاب گزارش شده، بلکه با هدف انعکاس واقعیت و ارائۀ دیده‌ها و شنیده‌های نویسنده، به‌عنوان روزنامه‌نگاری که در دوران پهلوی دوم در عرصۀ روزنامه‌نگاری ایران حضوری فعال داشته، نوشته شده است.
یکی از ویژگی‌های مهم کتاب «قلم و سیاست» روایت وقایع از زاویۀ دید مطبوعات و اسناد مطبوعاتی و نیز توجه به کشمکش‌های میان قلم و قدرت و فشار بر اصحاب مطبوعات و ارباب جراید در دوران پهلوی دوم است و همچنین توجه به نحوه انعکاس رویدادهای سیاسی در مطبوعات آن دوره و انعکاس وضعیت سانسور در آن روزگار.
کتاب «قلم و سیاست» از گزارش رویدادهای سیاسی ایرانِ معاصر، از شهریور 20 و به سلطنت رسیدن محمدرضا شاه، آغاز می‌شود و با گزارش روزهای پایانی سلطنت پهلوی و سقوط سلطنت و نخستین روزهای بعد از این رویداد به پایان می‌رسد.

مروری بر کتاب «قلم و سیاست»
کتاب «قلم و سیاست»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، چهار جلد است. جلد اول کتاب «قلم و سیاست»، با عنوان فرعی «از استعفای رضاشاه تا سقوط مصدق»، وقایع سیاسی ایران، از شهریور 1320 خورشیدی و آغاز سلطنت محمدرضا پهلوی تا ملی شدن نفت و نخست‌وزیری دکتر محمد مصدق و رویداد تلخ کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط مصدق، را در بر می‌گیرد. محمدعلی سفری در این مجلد از کتاب «قلم و سیاست» به گزارش دورانی مهم و حساس و بحرانی از تاریخ ایران معاصر می‌پردازد؛ دورانی که مردم ایران میان بیم و امید به‌سر می‌بردند و دست آخر هم آنچه به آن امید بسته بودند با کودتای 28 مرداد بر باد رفت.
جلد اول کتاب «قلم و سیاست» از مقدمه، بیست و دو فصل و یک بخش ضمائم تشکیل شده است. عنوان بعضی فصل‌های این جلد از کتاب «قلم و سیاست» عبارتند از: «مطبوعات و رژیم پهلوی»، «نفت و مجلس دوره چهاردهم»، «بحران به خاطر نفت»، «پیدایش جبهۀ ملی»، «کودتای سفید»، «اجرای خلع ید»، «دکتر مصدق در شورای امنیت»، «دکتر مصدق و مجلس دوره هفدهم»، «قیام سی‌ام تیر»، «ماجرای نهم اسفند»، «کودتا و عوامل آن» و «علت واقعی شکست».
جلد دوم «کتاب قلم و سیاست»، با عنوان فرعی «از کودتای 28 مرداد تا ترور منصور»، گزارشی‌ست از آثار کودتای 28 مرداد و وقایع و اوضاع سیاسی ایران در بعد از کودتا و وقایعی چون تشکیل جبهۀ ملی دوم و انقلاب سفید و... . این جلد از کتاب «قلم و سیاست» با نخست‌وزیری منصور و ترور او به پایان می‌رسد.
جلد دوم کتاب «قلم و سیاست» از مقدمه و بیست و یک فصل و بخشی با عنوان «روزنامه‌ها، اسناد و تصاویر» تشکیل شده است. بعضی فصل‌های این مجلد از کتاب «قلم و سیاست» عبارتند از: «کودتا و آثار آن»، «دکتر مصدق در دادگاه نظامی»، «نهضت مقاومت»، «مطبوعات و رژیم»، «مصدق و یاران»، «شاه مطلق‌العنان»، «احزاب فرمایشی»، «انتخابات رسوا»، «دولت و مجلس نیم‌بند»، «دولت امینی و شاه»، «رفراندم شاه»، «جبهه ملی دوم»، «آثار "انقلاب سفید"»، «دکتر مصدق و جبهه ملی دوم» و «حسنعلی منصور و کاپیتولاسیون».
جلد سوم کتاب «قلم و سیاست»، با عنوان فرعی «از هویدا تا شریف‌امامی»، به گزارش رویدادها و اوضاع سیاسی ایران از دوران نخست‌وزیری امیرعباس هویدا تا دوران نخست‌وزیری جعفر شریف‌امامی اختصاص دارد. این جلد از کتاب «قلم و سیاست» از پیشگفتار و نوزده فصل تشکیل شده است. بعضی فصل‌های این مجلد عبارتند از: «زمامداری هویدا»، «حادثه کاخ مرمر»، «رابطه شاه با امریکا»، «درگذشت دکتر محمد مصدق»، «سالهای فخرفروشی»، «قدرت کاذب»، «شاه و "اوپک"»، «جشنهای 2500 سال...»، «مرزهای تمدن بزرگ!»، «حزب رستاخیز و آثار آن»، «1355: سال زنگ خطر»، «برکناری هویدا»، «شکست اقتدار شاه» و «مطبوعات و رژیم».
در جلد چهارم و پایانی کتاب «قلم و سیاست»، با عنوان فرعی «سرگذشت رژیم شاهنشاهی در واپسین روزها»، به آخرین روزهای حکومت پهلوی و رویدادها و اوضاع سیاسی ایران در آن دوران و نیز روزهای نخست پس از سقوط سلطنت پرداخته شده است. در این جلد از کتاب «قلم و سیاست»، در بحث از نیروهای مخالف در دوران پهلوی، گریزی هم به دوران رضاشاه زده شده است.
جلد چهارم کتاب «قلم و سیاست» از پیشگفتار و شانزده فصل تشکیل شده است. بعضی فصل‌های جلد چهارم کتاب «قلم و سیاست» عبارتند از: «صدای انقلاب»، «اعتصاب 61 روزه»، «دولت دکتر شاپور بختیار»، «روزهای پراضطراب»، «ارتش و ملت»، «تهران، مرکز قدرت»، «رژیم متلاشی شد»، «ارزش‌های تازه»، «نیروهای مخالف در دوران پهلوی»، «رضاشاه و گروههای مخالف»، «مخالفان در دوران محمدرضا شاه»، «مبارزه با اختناق» و «مخالفان رژیم در اروپا و امریکا».
کتاب «قلم و سیاست» در نشر نامک منتشر شده است.

درباره محمدعلی سفری، نویسنده کتاب «قلم و سیاست»
محمدعلی سفری، متولد 1303 و درگذشته به‌سال 1380، روزنامه‌نگار و حقوقدان ایرانی است. سفری، چنانکه خود در مقدمۀ جلد اول کتاب «قلم و سیاست» می‌نویسد، «نخستین گام در "عالم مطبوعات"» را در آستانۀ اشغال ایران توسط متفقین برداشت. او در آن زمان، با چند نفر از همسالانش در کوچۀ صدیق‌الدوله واقع در محلۀ سرچشمۀ تهران، نشریه‌ای دوصفحه‌ای، به نام «تهران زیبا»، منتشر کرد؛ نشریه‌ای که به‌گفتۀ سفری برای نوشتن مطالب آن، گاهی از ماشین تحریر پدر یکی از اعضای هیئت تحریریۀ نشریه، که وکیل دادگستری بوده، استفاده می‌شده است.
سفری بعدها به‌طور جدی وارد کار روزنامه‌نگاری شد. او، در دوران ملی شدن نفت، خبرنگار پارلمانی روزنامۀ «باختر امروز»، به‌صاحب‌امتیازیِ حسین فاطمی، و در سال‌های پایانی حکومت پهلوی دبیر سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات بود.
محمدعلی سفری، با همکاری جمعی از پیشکسوتان کشتی، کتابی به نام «حماسۀ جهان‌پهلوان تختی» گردآوری کرده است که کتابی‌ست درباره غلامرضا تختی، کشتی‌گیر محبوب و صاحب‌نامِ ایرانی.