تربیت احساسات

کتاب «تربیت احساسات» اثر گوستاو فلوبر، ترجمه‌ی مهدی سحابی، نشر مرکز
رمانی که آن را از سرچشمه‌های بنیادی ادبیات مدرن دانسته‌اند با روایتی که آشوب و انقطاع و چندگونگی رمان مدرن به وضوح در آن قابل مشاهده است. کتاب «تربیت احساسات» گوستاو فلوبر هم شرح دلسردی و ناامیدی و ملالی شخصی است و هم توصیفی از نابودی آمال و آرزوهایی جمعی که انگیزه تغییر و تحولاتی اجتماعی در اروپای قرن نوزدهم بود.
رمان «تربیت احساسات» را سرچشمه رمان نو و مدرن به شمار می‌آورند و برخی منتقدان معتقدند که اساسا رمان امروزی از دل کتاب «تربیت احساسات» زاده شد.
امیل زولا، نویسنده شهیر و کلاسیک فرانسوی، درباره رمان «تربیت احساسات» فلوبر گفته بود: «به نظر من، همه کتاب‌هایی که ما می‌نویسیم و به نظرمان واقعی می‌آیند، در مقایسه با این کتاب کارهایی رمانتیک‌اند، اپراهایی‌اند که برای تماشاخانه تنظیم شده‌اند.»
قهرمان کتاب «تربیت احساسات» از اولین نمونه‌های ناقهرمان یا ضدقهرمان در ادبیات معاصر است. برخی «تربیت احساسات» را نوعی زندگی‌نامه شخصی فلوبر هم دانسته‌اند.
کتاب «تربیت احساسات» رمانی است که اهمیت بسیاری در تاریخ رمان دارد و از نظر شیوه روایت و سبک نویسندگی مورد توجه زیادی بوده و با این حال همیشه به عنوان کتابی عاطفی و شخصی هم قلمداد شده که در آن مضمون احساسات با شرح رویدادهایی تاریخی درآمیخته است.

مروری بر کتاب «تربیت احساسات»
گوستاو فلوبر با رمان «مادام بوواری» بسیار ستایش شده اما به مرور ارزش‌های اثر دیگری از او یعنی کتاب «تربیت احساسات» نیز مورد توجه منتقدان و خوانندگان عادی قرار گرفت و امروز می‌توان گفت که کتاب «تربیت احساسات» به اندازه «مادام بوواری» مشهور و حایز اهمیت است.
کتاب «تربیت احساسات» پس از انتشارش به دلیل برخی ویژگی‌های اثر چندان مورد توجه قرار نگرفت اما امروز دقیقا به دلیل همین ویژگی‌ها اثری مهم و بنیادی به شمار می‌رود. مهدی سحابی، مترجم کتاب «تربیت احساسات» در بخشی از مقدمه اثر به این نکته اشاره کرده که روزی هانری سه‌آر که یکی از دوستان فلوبر بوده نزد نویسنده از رمان «تربیت احساسات» تعریف می‌کند و این تعجب فلوبر را به همراه داشته و سپس فلوبر توضیح داده که خودش نیز گمان می‌کرده که خواننده عام در آن دوران نمی‌توانسته این رمان را به راحتی دیگر اثرش یعنی «مادام بوواری» بپذیرد.
فلوبر معتقد بوده که کتاب «تربیت احساسات» نه تنها به توهم‌های خواننده دامن نمی‌زند بلکه همه رویاها و توهم‌های او را در خود فرومی‌بلعد و این دلیلی بوده برای اینکه این رمان پس از انتشارش چندان با اقبال خوانندگان عادی روبرو نشود.
اما با گذشت زمان و تکامل رمان‌نویسی ارزش‌های کتاب «تربیت احساسات» هم برای نویسندگان و منتقدان و هم برای مخاطبان عادی داستان و رمان آشکار شد. اگر «مادام بوواری» تبلور نظم و انسجام رمان کلاسیک فرانسوی است، کتاب «تربیت احساسات» نمونه اعلایی است از اثری که چندگونگی و آشوب رمان مدرن را نمایش می‌دهد.
در کتاب «تربیت احساسات» از ساختار هرمی رمان کلاسیک خبری نیست. در این رمان آشکارا تاثیر شرایط برآمده از انقلاب‌های قرن نوزدهم و به خصوص انقلاب 1848 را می‌بینیم. این البته نه در ماجراهای رمان بلکه در فرم و سبک روایت آن قابل مشاهده است. فلوبر استادانه بی‌نظمی و آشوب این دوران را به درون روایت رمانش کشیده است. سحابی درباره این ویژگی «تربیت احساسات» نوشته: «این بی‌نظمی البته بسیار قانون‌مند فقط در ساختار فنی کتاب و نگرش فلسفی شکاک، علمی و به قول خود فلوبر کلینیکی واقعیت دوران نهفته نیست، بلکه حتی در چگونگی زیست و کار و بار آدم‌های رمان و محرکه‌های درونی و اجتماعی‌شان، و همچنین حال و هوای زمانه هم آشکار است.» این ویژگی‌ها سبب شده که کتاب «تربیت احساسات» به عنوان اثری نوآورانه و مدرن بسیار برجسته و معتبر باشد.

درباره گوستاو فلوبر نویسنده کتاب «تربیت احساسات»
گوستاو فلوبر در سال 1821 در شهر تاریخی و هنری روآن، مرکز ایالت نرماندی واقع در کنار رود سن، در بیست فرسنگی شمال غربی پاریس، متولد شد. پدرش پزشکی مشهور بود و بخش عمده سالهای جوانی و نوجوانی فلوبر در محیط همان بیمارستانی سپری شد که پدرش از مسئولان آن بود. فلوبر پس از تحصیلات اولیه، در هجده سالگی برای تحصیل در رشته حقوق به پاریس رفت اما به آن علاقه‌‌ای نداشت و سپس به سراغ ادبیات و نویسندگی رفت. فلوبر نویسنده‌‌ای گزیده‌کار و وسواسی بود و نوشتن برایش به معنای واقعی عرق‌ریزان روح بود. در کارنامه آثار کم‌شمار او دست‌کم دو یا سه رمان وجود دارد که از نمونه‌های اعلای رمان‌نویسی به شمار می‌روند. «مادام بوواری» اولین رمان فلوبر است که شش سال برای نوشتنش زمان صرف کرد و در 1857 منتشر شد. آغاز کار نویسندگی فلوبر در اوج جنبش رمانتیک بود. «مادام بوواری» ، «سالامبو»، «تربیت احساسات»، «وسوسه سنت آنتوان»، «سه داستان» و «بووار و پکوشه» آثار مهم فلوبر به شمار می‌روند. فلوبر در سال 1880 از دنیا رفت.
بسیاری از صاحب‌نظران و منتقدان، گوستاو فلوبر را آغازگر رمان مدرن دانسته‌اند که با نوشتن دو رمان «تربیت احساسات» و «مادام بوواری» زیربنایی برای داستان‌نویسی و شیوه روایت مدرن پدید آورد. برخی منتقدان فلوبر را هنرمند محض نامیده‌اند که رمان را به عنوان پدیده‌ای مستقل که دارای هویت و وجودی مستقل است مطرح کرد. فلوبر از جمله نویسندگانی بود که در دوران خودش به آن میزان که اهمیت داشت شناخته نشد و تازه در میانه قرن بیستم بود که آثارش مورد توجهی ویژه قرار گرفت و وجوه مختلف کارش شناخته شد.

درباره ترجمه کتاب «تربیت احساسات»
کتاب «تربیت احساسات» با ترجمه مهدی سحابی در نشر مرکز منتشر شده است.
مهدی سحابی، مترجم، نقاش، مجسمه‌ساز، داستان‌نویس، روزنامه‌نگار و عکاس ایرانی بود که در سال 1322 در شهر قزوین متولد شد و در هجدهم آبان 1388 از دنیا رفت. سحابی چهره‌ای به‌واقع چندوجهی بود و علایقی متعدد داشت و این به روشنی در کارنامه پربار به جا مانده از او قابل مشاهده است. در میان فعالیت‌های مختلف سحابی، ترجمه ادبی مهم‌ترین دغدغه و کار او بود و امروز هم او اغلب با ترجمه‌هایش به خصوص از مارسل پروست و لویی فردینان سلین به یاد آورده می‌شود. سحابی به جز کار ترجمه به مجسمه‌سازی و نقاشی و داستان‌نویسی هم می‌پرداخت و خودش را نقاش روزهای تعطیل می‌نامید به این معنا که شش روز در هفته ترجمه می‌کند و می‌نویسد و یک روز نقاشی می‌کند. سحابی با سه زبان فرانسه و ایتالیایی و انگلیسی آشنا بود. او پس از تحصیلات متوسطه به تحصیل در رشته نقاشی در تهران مشغول می‌شود اما آن را نیمه‌کاره رها می‌کند و به ایتالیا می‌رود تا در آنجا در رشته کارگردانی سینما تحصیل کند. اما این را هم به پایان نمی‌رساند و مدتی در ایتالیا و فرانسه زندگی می‌کند و سپس در اوایل دهه پنجاه به ایران برمی‌گردد و چون نمی‌تواند با سینمای ایران ارتباطی برقرار کند روی به روزنامه‌نگاری می‌آورد و سپس نوشتن و ترجمه بدل به حرفه اصلی‌اش می‌شود. «در جست‌وجوی زمان از دست رفته»، «مرگ قسطی»، «مزدک»، «گارد جوان»، «بابا گوریو»، «سرخ و سیاه»، «مادام بوواری»، «بارون درخت‌نشین» و «تربیت احساسات» عناوین برخی از مهم‌ترین ترجمه‌های مهدی سحابی هستند.