بامداد در آینه: ده سال گفتگو با احمد شاملو

کتاب «بامداد در آینه: ده سال گفتگو با احمد شاملو» نوشتۀ دکتر نورالدین سالمی
یک شاملوی بدون روتوش و غیررسمی. کتاب «بامداد در آینه: ده سال گفتگو با احمد شاملو» روایت دکتر نورالدین سالمی از ده سال همسایگی و نشست‌وبرخاست با احمد شاملو و صحبتهای شاملو درباره شعر و ادبیات و شاعران و نویسندگان و... است.
سالمی در کتاب «بامداد در آینه» یادداشت‌های خود را از دیدارهایش با شاملو، از خرداد 1370 تا مرداد 1379 و روز مرگ شاملو، منتشر کرده است.
کتاب «بامداد در آینه» نه یک گفتگوی رسمی و متعارف بلکه انعکاس حرفهایی خودمانی است که شاملو، هر وقت که راوی برای دیدار یا معاینۀ او به خانه‌اش می‌رفته، به زبان می‌آورده است. بنابراین در کتاب «بامداد در آینه» با شاملویی خصوصی‌تر، خودمانی‌تر و صریح‌تر مواجهیم که، بدون ملاحظه بابت اینکه حرفهایش قرار است جایی منتشر شود، از این در و آن در سخن می‌گوید و راحت و بی‌تعارف نظرش را راجع به اشخاص معروف و آثارشان بیان می‌کند.
در کتاب «بامداد در آینه» همچنین با شاملویی مواجهیم که با بیماری‌ و سالخوردگی دست‌وپنجه نرم می‌کند و گاهی خسته و کلافه است و گاهی هم می‌کوشد درد را به روی خود نیاورد و با شوخ‌طبعی و بی‌اعتنایی آن را پس براند و تسلیم درد و بیماری نشود.

مروری بر کتاب «بامداد در آینه»
کتاب «بامداد در آینه» با شعری از نورالدین سالمی در رثای احمد شاملو آغاز می‌شود و سپس پیشگفتار سالمی را می‌خوانیم در توضیح ماجرای شکل‌گیری این کتاب. سالمی در این پیشگفتار توضیح می‌دهد که ایده نوشتن کتاب «بامداد در آینه» و نقل دیدارها و گفتگوهایش با شاملو را از کتاب «گفتگو با کافکا» گرفته است؛ کتابی که در آن گوستاو یانوش شرح دیدارهایش با فرانتس کافکا و گفته‌های کافکا را آورده و شاملو خواندن آن را به سالمی توصیه کرده بوده است.
سالمی در پیشگفتار کتاب «بامداد در آینه» تعریف می‌کند که با شنیدن وصف شاملو از کتاب «گفتگو با کافکا»، به این فکر افتاده که او هم گفته‌های شاملو را یادداشت کند. او آن‌گاه در یادداشتی با عنوان «چگونه با شاملو آشنا شدم؟» ماجرای آشنایی‌اش با نام و شعر شاملو و سپس جریان آشنایی‌اش با خود او را نقل می‌کند و می‌گوید که چطور با شاملو در کرج همسایه شده است.
بعد از این بخش‌های مقدماتی، روایت‌های سالمی از دیدارهایش با شاملو و آنچه او در این دیدارها از شاملو و آیدا می‌شنیده آغاز می‌شود. شاملو در کتاب «بامداد در آینه»، به‌رسمِ گپ‌وگفت‌های دوستانه و غیررسمی در مهمانی‌ها و دورهمی‌ها و بدون هیچ آداب و ترتیبی، از هر دری سخن می‌گوید و به سؤالاتی که سالمی از او می‌پرسد جواب می‌دهد. این سؤالات گاهی درباره شعرهای خود شاملو هستند و معنای واژه‌ای یا تعبیری و سطری در شعری از او و گاهی هم درباره آثار دیگران و نظر شاملو درباره آن آثار. گاهی، حین صحبت، حرفی از فیلم و موسیقی به میان می‌آید و گاه صحبت به ادبیات کلاسیک و حافظ و سعدی و فردوسی و مولوی می‌کشد و گاه به آثار معاصران. جاهایی هم صحبت زبان و مقایسۀ زبان‌ها به میان می‌آید و وقت‌هایی هم خاطره‌ای نقل می‌شود.
در اغلب دیدارها و گفتگوهای سالمی و شاملو، که در خانۀ شاملو انجام می‌شده، آیدا هم حضور دارد و نظرات و حرفها و خاطرات او هم ثبت شده است. مثلاً جایی از کتاب، آیدا ماجرای چگونگی آشنایی‌اش با شاملو را نقل می‌کند.
سالمی در کتاب «بامداد در آینه» ما را با خود به لحظاتی از پشت صحنۀ زندگی شاملو می‌برد. در این پشت صحنه، شاملو گاهی پشت کامپیوتر نشسته و دارد روی ترجمۀ رمان «دن آرام» کار می‌کند، گاهی سرحال است و از ادبیات و شعر و موسیقی و فیلم حرف می‌زند، گاهی متلک می‌گوید و شوخی می‌کند و گاهی هم راجع به آدم‌های معروف حرفهایی تند و تیز می‌زند.
شاملوی کتاب «بامداد در آینه» گاهی سرحال است و گاهی بی‌حوصله یا کم‌حوصله و خسته و رنجور و عصبانی از بیماری و بعضی چیزهای دیگر. خلاصه اینکه در این کتاب، اوقات تلخ و شیرین شاملو و نیز لحظاتی از زندگی‌اش با آیدا در ده سال پایانی زندگی شاملو ثبت شده است. در این کتاب همچنین لحظاتی از دلواپسی‌های آیدا برای شاملو و بیماری‌اش ثبت شده است و پرستاری‌ها و مراقبت‌های آیدا از شاملو در دورانی که او با بیماری‌ای سخت دست‌وپنجه نرم می‌کند.
کتاب «بامداد در آینه: ده سال گفتگو با احمد شاملو» در نشر باران منتشر شده است.

درباره احمد شاملو و دکتر نورالدین سالمی
احمد شاملو، متخلص به الف. بامداد، متولد 1304 در تهران و درگذشته به‌سال 1379، شاعر، روزنامه‌نگار، مترجم، منتقد، فرهنگ‌نویس، پژوهشگر، فیلمنامه‌نویس، فیلم‌ساز و داستان‌نویس ایرانی است.
شاملو، بعد از نیما، یکی از تأثیرگذارترین شاعران بر شعر مدرن فارسی است. او از محبوب‌ترین شاعران ایرانی معاصر و از شاعران نوپردازی‌ست که شعرشان اقبال عام یافته و در حافظۀ جمعی ثبت شده است. عشق، انسان، فلسفۀ زندگی و نیز مسائل اجتماعی، مضامین اصلی شعر شاملو را تشکیل می‌دهند. او حماسه‌سرای انسان و شأن انسانی و نیز شاعری‌ست که تغزل و حماسه را به هم پیوند می‌زند. شاملو همچنین چند شعر ماندگار برای کودکان و به زبان عامیانه سروده و نوشتن قصۀ کودک را نیز در کارنامۀ کاری خود دارد. او از جمله شاعران و نویسندگان و هنرمندان همه‌فن‌حریفی‌ست که با تمام توان خود در عرصۀ فرهنگ حضور داشتند.
از آثار شعری احمد شاملو می‌توان به کتاب‌های «هوای تازه»، «آیدا در آینه»، «ابراهیم در آتش» و «در آستانه»، از فعالیتهایش در حوزه روزنامه‌نگاری می‌توان به سردبیری‌اش در نشریات «کتاب هفته» و «کتاب جمعه»، از ترجمه‌هایش به «شازده کوچولو» و از کارهایش در حوزه ادبیات کودکان به «خروس زری پیرهن پری» اشاره کرد.
از دیگر آثار مهم شاملو، «کتاب کوچه» است که فرهنگی‌ست شامل جامع لغات و اصطلاحات و تعبیرات و ضرب‌المثل‌های فارسی و تا کنون سیزده جلد آن (تا پایان حرف ح) به‌علاوه یک جلد تحت عنوان «قصه‌های کتاب کوچه» منتشر شده است.

دکتر نورالدین سالمی، متولد 1333 در اردبیل، پزشک، داستان‌نویس، شاعر، پژوهشگر فرهنگ عامه و مترجم ایرانی است. از جمله آثار سالمی می‌توان به مجموعه داستان «ابرها و عقربها» و مجموعه شعر «در کشاکش نیلی دریا» اشاره کرد. او همچنین در حوزه فرهنگ عامه، کتاب «افسانه‌های آذربایجان» را گردآوری و با روایت خود منتشر کرده است. کتاب «بیست و چهار هنرمند: زندگی و آثار» از جمله ترجمه‌های دکتر نورالدین سالمی است.

رتبۀ کتاب «بامداد در آینه» در گودریدز: 3.78 از 5.