نامه به فلیسه

کتاب «نامه به فلیسه» اثر فرانتس کافکا
سیمای فرانتس کافکا در آینه نامه‌هایش به نامزدش، فلیسه بوئر. داستان‌ها و رمان‌های کافکا از قله‌های ادبیات داستانی سده بیستم به شمار می‌روند و او در شمار نویسندگانی است که آثارش به کرات مورد تفسیر و بررسی قرار گرفته است. نامه‌‌نگاری‌های کافکا و فلیسه که در کتاب «نامه به فلیسه» گردآوری شده‌اند منبعی غنی برای شناخت و درک بهتر کافکا و جهان داستانی‌اش به شمار می‌روند.
فرانتس کافکا بی‌تردید از مهم‌ترین و غریب‌ترین چهره‌های تاریخ ادبیات است و جهان داستانی‌اش به حدی ویژه و منحصربه‌فرد است که صفت «کافکایی» به واژه‌نامه‌های معتبر ادبی و فرهنگ واژه‌ها راه یافته است. یادداشت‌ها و نامه‌های به جا مانده از کافکا همچون قطعات پازلی هستند که در کنار هم تصویری واقعی‌تر از او به دست می‌دهند. از این نظر کتاب «نامه به فلیسه» شاید بیش از هر نقد و نظری در شناخت کافکا راهگشا باشد.
کتاب «نامه به فلیسه» چیزی بیش از نامه‌‌های شخصی کافکا به نامزدش است. این نامه‌ها در کنار هم اثری ادبی به شمار می‌روند و از چنان اهمیت و ارزشی برخوردارند که نویسنده بزرگی چون الیاس کانه‌تی در کتابی با عنوان «محاکمه دیگر» به سراغ این نامه‌ها رفته است و به واسطه آنها به تحلیل ویژگی‌های شخصیتی-روانی کافکا پرداخته است.

مروری بر کتاب «نامه به فلیسه»
فرانتس کافکا از جمله نویسندگانی است که تحلیل و بررسی آثارش دشوار به نظر می‌رسد چرا که در آثارش از تمثیل بسیار استفاده کرده است. نامه‌ها و یادداشت‌هایی که از کافکا به جا مانده‌اند از بهترین ابزاهایی است که به شناخت آثار تمثیلی کافکا کمک می‌کند. در کتاب «نامه به فلیسه» می‌توان چهره‌ واقعی کافکا را در زندگی‌اش دید.
کافکا در کتاب «نامه به فلیسه» بارها می‌گوید که چه تصوری از ادبیات و نوشتن دارد و به دفعات درباره روند نوشتنش با فلیسه حرف زده است.
در این نامه‌ها می‌بینیم که کار نوشتن تا چه اندازه برای کافکا حیاتی بوده است. او این را بارها در نامه‌هایش به فلیسه یادآوری می‌کند. در یکی از نامه‌ها که در کتاب «نامه به فلیسه» آمده می‌بینیم که کافکا در اوایل رابطه‌شان در نوامبر 1912 اعتراف می‌کند که اگر «طی دوره بی‌باری‌اش» او را دیده بود هرگز جرئت آن را پیدا نمی‌کرد که به او نزدیک شود. اما اگر، یک‌بار، چنین نیروی به ندرت فراوانی از خلاقیت داشته باشد، نباید آن را برای زیستن تلف کند. زیرا وقتی او از هنرش به دور می‌افتد، احساس می‌کند که خدا او را تنها گذاشته است و نمی‌تواند هیچ رابطه انسانی خوبی برقرار کند.
در بخشی دیگر از کتاب «نامه به فلیسه» پاسخ فلیسه را می‌بینیم که در نخستین مراحل نامه‌نگاری‌شان به کافکا پیشنهاد می‌کند تا در سرسپردگی‌ ادبی‌اش اندکی متوازن‌تر باشد. اما کافکا اغلب برای فلیسه نوشته که «نوشتن مرا سرپا نگه می‌دارد.» کافکا می‌گوید زمانی که نمی‌تواند بنویسد هیچ است و زمانی که، به ندرت، فکر می‌کند خوب نوشته است، در نوع متفاوتی از نیست بودن وجود دارد.
کافکا در 20 سپتامبر 1912، نخستین نامه‌اش را به فلیسه نوشت. او امید داشته که رابطه‌اش با فلیسه پناهی باشد برای گریز از یورش واقعیت. سه ماه پس از این، در شب سال نو، کافکا از بی‌حاصلی نهایی کوشش خود برای گریز، پیش آگاهی مشخصی داشت و نامه‌ای شگفت‌انگیز به فلیسه می‌نویسد که از آغاز تا پایان آن، ادبیات، «ادبیات ناب» است. کافکا در پایان این نامه آرزو می‌کند که فلیسه را به خود «نزدیک‌تر، نزدیک‌تر، نزدیک‌تر» سازد اما در این مرحله ظاهرا به این گمان افتاده که آرزوی ناممکنی را در سر دارد.
اریش هلر در مقاله‌ای که مصطفی اسلامیه آن را به فارسی برگردانده نکاتی قابل تامل درباره نامه‌نگاری‌های کتاب «نامه به فلیسه» نوشته است و به برخی از مهم‌ترین موضوعات این نامه‌ها اشاره کرده است.

درباره فرانتس کافکا نویسنده کتاب «نامه به فلیسه»
فرانتس کافکا، داستان‌نویس آلمانی‌زبان اهل چک، در سال 1883 متولد شد و در 1924 درگذشت. کافکا امروز یکی از مهم‌ترین نویسندگان ادبیات جهان در قرن بیستم به شمار می‌رود اما واقعیت این است که او در زمان حیاتش قدر ندید و می‌توان گفت بسیاری از خوانندگان حرفه‌ای ادبیات نیز با آثارش چندان آشنا نبودند. کافکا در داستان‌هایی تمثیلی، وحشت و عذاب جهان پیرامونش را به درون آثار کشانده و شاید عجیب به نظر برسد که نویسنده این داستان‌ها کسی است که درس حقوق خوانده و کارمند بیمه بود. کافکا در خانواده‌ای یهودی در پراگ به دنیا آمده بود و آثارش را به زبان آلمانی می‌نوشت. در آن دوره یهودیت در جامعه پراگ اقلیت به شمار می‌رفت و موقعیت در اقلیت بودن در آثار کافکا دیده می‌شود. او در داستان‌هایش با طنزی سیاه نظم جهان مدرن و بوروکراسی آن را به تصویر کشیده است و این تصویری است که همزمان هم رعب‌آرو و هولناک است و هم خنده‌آور و مضحک. «محاکمه»، «مسخ»، «قصر»، «امریکا» و «گروه محکومین» عناوین برخی از آثار کافکا است که به فارسی ترجمه شده است.

درباره ترجمه کتاب «نامه به فلیسه»
کتاب «نامه به فلیسه» با ترجمه مصطفی اسلامیه و مرتضی افتخاری در نشر نیلوفر منتشر شده است.
مصطفی اسلامیه، نمایش‌نامه‌نویس، رمان‌نویس، زندگی‌نامه‌نویس، ویراستار و مترجم برجسته ایرانی، در سال 1320 در تهران متولد شد. اسلامیه در مدرسه دارالفنون تحصیل کرد و پس از گرفتن دیپلم به رادیو رفت و سپس به روزنامه‌نگاری هم مشغول شد اگرچه عمر فعالیت‌اش به عنوان روزنامه‌نگار کوتاه بود. اسلامیه چهره‌ای چندوجهی داشت و در فرم‌های مختلف نوشتاری آثاری از او منتشر شده است اما جدای از همه آثاری که نوشت و ترجمه کرد باید به فعالیت‌هایش به عنوان ویراستار اشاره کرد. او در همان سال‌های جوانی با موسسه انتشارات فرانکلین وارد همکاری شد و تا سال‌ها پس از آن به عنوان ویراستار به کار کردن پرداخت و در واقع ویراستاری شغلی بود که اسلامیه به واسطه آن امرار معاش می‌کرد. او با سنت ادبی فارسی آشنایی خوبی داشت و همچنین به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و آلمانی مسلط بود. اسلامیه سرانجام در 11 بهمن‌ماه 1394 در تهران درگذشت. حاصل کار او نوشتن چند زندگی‌نامه از چهره‌هایی چون نیما و مصدق، ترجمه آثار ادبی و نمایشی، تالیف و ترجمه چند کتاب در زمینه هنری و به خصوص در حوزه تئاتر و اجرا و غیره است. «بالتازار و بلموندا»، «اویدیپوس»، «تئاتر تجربی»، «تاریخ هنر مدرن» و «یادداشت‌ها» عناوین برخی از ترجمه‌های اسلامیه است. همچنین «فولاد قلب: زندگینامه دکتر محمد مصدق» و «به کجای این شب تیره: زندگینامه نیمایوشیج» نمونه‌هایی از کتاب‌های تالیفی او است.
مرتضی افتخاری، متولد 1312، مترجم ایرانی است. «بتهوون به روایت معاصرانش» و «نامه به فلیسه» عناوین برخی از ترجمه‌های او است.