شاهنامه فردوسی 12 جلدی

کتاب «شاهنامه» اثر ابوالقاسم فردوسی، به کوشش جلال خالقی مطلق (دوره 12 جلدی)
تصحیحی علمی، انتقادی و تحقیقی از شاهکار ادبیات حماسی – اساطیری ایران و جهان. دوره دوازده‌جلدی کتاب «شاهنامه»، که ماحصل کوشش سالیان جلال خالقی مطلق است، کتابی‌ست کاربردی، هم برای شاهنامه‌پژوهشان و آن‌ها که به‌طور تخصصی روی این شاهکار منظوم ادبیات کلاسیک فارسی کار می‌کنند و هم برای کسانی که به‌طور کلی به‌نحوی با ادبیات سروکار دارند.
تصحیح انتقادی جلال خالقی مطلق از کتاب «شاهنامه» همچنین مخاطبان عادی این اثر بزرگ حماسی – اساطیری و داستانی را نیز به‌کار می‌آید و می‌تواند آن‌ها را در مواجهه با دشواری‌های کتاب «شاهنامه» و درک بهتر متن آن یاری کند.
کتاب «شاهنامه»، مثل هر اثر بزرگ کلاسیک و جهانی، از آن آثاری‌ست که می‌توان از درهای گوناگون به آن وارد شد و از مناظر و چشم‌اندازهای مختلف به آن نگریست. این کتاب هم منبعی‌ست برای اسطوره‌پژوهی، هم اثری ملی که روح ایرانی را در آن می‌توان بازشناخت.
کتاب «شاهنامه» را می‌توان به‌لحاظ اجتماعی نیز تفسیر کرد و همچنین می‌توان به‌لحاظ قصه‌پردازی از آن درس‌ها گرفت.
این کتاب منبعی غنی از زبان فارسی‌ست و در کارِ نوشتن شعر و نثر می‌توان بسیار از آن آموخت و دایره واژگان را به کمک آن گسترش داد.
اما درک و تفسیر و شناخت درست کتاب «شاهنامه»، فارغ از اینکه از چه منظری با آن مواجه شویم، منوط به این است که از برخورد صرفاً ذوقی با این اثر فراتر رویم و در تفسیر آن به راه‌های پرت و یکسره بی‌ارتباط با زمینه‌ و ریشه‌های فرهنگی و تاریخی و اساطیری که «شاهنامه» و زبان و فضا و قصه‌هایش به آن تعلق و پیوند دارد نیفتیم و به برداشت‌هایی نرسیم که هیچ ربطی به آن زمینه و ریشه‌ها ندارد.
تصحیح جلال خالقی مطلق از کتاب «شاهنامه»، که متن کامل آن همراه با حواشی و توضیحات و یادداشت‌ها و بیت‌یاب و معنای واژگان و هرآنچه در هرچه کامل‌تر شدن این تصحیح ضروری دانسته شده در دوازده جلد به چاپ رسیده است، تصحیحی‌ست که مخاطبان کتاب «شاهنامه» را در درک بهتر این اثر یاری می‌کند. این تصحیح همچنین منبعی کاربردی برای شاهنامه‌پژوهان است.
تصحیح جلال خالقی مطلق از کتاب «شاهنامه» مورد تأیید و تحسین تعدادی از شاهنامه‌پژوهشان و محققان برجسته‌‌ و مطرح ایرانی و خارجی چون ایرج افشار، علی‌اشرف صادقی، سعید حمیدیان، محمد دبیرسیاقی، میرجلال‌الدین کزازی، جلیل دوست‌خواه، محمدامین ریاحی، محمدجعفر یاحقی، احسان یارشاطر، ویلیام هانوی و دیک دیویس قرار گرفته است.

مروری بر تصحیح جلال خالقی مطلق از کتاب «شاهنامه»
جلال خالقی مطلق کتاب «شاهنامه» را به روش انتقادی و تحقیقی و علمی تصحیح کرده است و براساس نسخه‌هایی که آن‌ها را معتبرترین نسخه‌های دستنویس از کتاب «شاهنامه» یافته است.
رویکرد خالقی مطلق در تصحیح کتاب «شاهنامه» مبتنی بر نزدیکی هرچه بیشتر زبان متن به زبان متن اصلی نوشته‌شده به دست فردوسی است.
از دوازده جلد کتاب «شاهنامه» تصحیح جلال خالقی مطلق، هشت جلد به متن «شاهنامه» اختصاص دارد و چهار جلد به حواشی و توضیحات و بیت‌یاب و هرآنچه در کنار متن اصلی کتاب «شاهنامه» مخاطب را در درک بهتر این متن یاری می‌کند.
خالقی مطلق، جدا از تصحیح متن کتاب «شاهنامه» و معرفی نسخه‌ها و دستنویس‌ها و منابع و توضیحات مربوط به نسخه‌شناسی و تصحیح این کتاب، در این تصحیح به تفسیر و توضیح ابیات کتاب «شاهنامه» و توضیح و معنا و شرح لغات و اصطلاحات و صنایع لفظی و نیز توضیحات تاریخی و فرهنگی و اسطوره‌شناختی درباره ابیات و قصه‌های کتاب «شاهنامه» نیز پرداخته و در مواردی نقدی هم از قصه‌ای که در کتاب «شاهنامه» نقل شده ارائه داده است.
در توضیحات خالقی مطلق گاه سعی شده سوء‌تفاهم‌هایی که در مورد معنا و شیوه ضبط بعضی لغات کتاب «شاهنامه» پدید آمده و بعضاً رایج شده است برطرف شود.
جلال خالقی مطلق همچنین در مواردی که لازم دانسته نظر منتقدان به تصحیح‌اش از کتاب «شاهنامه» را نیز منعکس کرده و نیز به بعضی نقدها که مورد قبولش نبوده پاسخ داده است.
جلد دوازدهم و پایانی کتاب «شاهنامه» تصحیح جلال خالقی مطلق، با عنوان «بیت‌یاب شاهنامۀ فردوسی: براساس پیرایش جلال خالقی مطلق»، شامل کشف‌الابیات کتاب «شاهنامه» است تا شاهنامه‌پژوهشان و آن‌ها که دنبال بیت یا ابیاتی خاص در کتاب «شاهنامه» می‌گردند و کسانی که می‌خواهند به بیت یا ابیاتی در کتاب «شاهنامه» استناد کنند و منبع‌شان هم همین تصحیح جلال خالقی مطلق از کتاب «شاهنامه» است، به‌راحتی بتوانند بیت یا ابیات مورد نظر را با رجوع به این مجلد پایانی از دوره دوازده جلدی کتاب «شاهنامه» پیدا کنند.
کار تدوین و تدارک «بیت‌یاب شاهنامۀ فردوسی» را علی ایمانی با همکاری خدیجه خسروی انجام داده است.
در تصحیح بخش‌هایی از متن کتاب «شاهنامه» محمود امیدسالار و ابوالفضل خطیبی نیز با جلال خالقی مطلق همکاری داشته‌اند.
دوره دوازده جلدی «شاهنامه» فردوسی، به کوشش جلال خالقی مطلق، در مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) منتشر شده است.
خالقی مطلق بعد از این تصحیح، یک تصحیح دوم نیز از کتاب «شاهنامه» تدارک دید که این تصحیح دوم در انتشارات سخن به چاپ رسیده است.

درباره جلال خالقی مطلق، مصحح کتاب «شاهنامه»
دکتر جلال خالقی مطلق، متولد 1316 در تهران، شاهنامه‌پژوه، ادیب، زبان‌شناس، مقاله‌نویس، استاد دانشگاه، ایران‌شناس، شاعر و فیلمنامه‌نویس ایرانیِ مقیم آلمان است.
خالقی مطلق دارای دکترای شرق‌شناسی، مردم‌شناسی و ژرمانیستیک (مطالعات آلمانی) از دانشگاه کلن آلمان است.
او از کودکی و دوره دبستان به شعر و ادبیات علاقمند بود و انشاهایش چنان مورد تحسین معلم‌اش بود که معلم او را به کلاس‌های دیگر هم می‌برد تا دانش‌آموزان دیگر کلاس‌ها هم انشاهای او را بشنوند.
در دوره دبیرستان عضو انجمن ادبی مدرسۀ مروی بود و چندبار هم به رادیو دعوت شد و در روزنامۀ «پیک مروی»، روزنامۀ مدرسه‌اش، هم می‌نوشت.
علاقۀ خالقی مطلق به «شاهنامه» به وقتی برمی‌گردد که پسردایی کشتی‌گیرش، موقع تمرین یا قبل از نرمش، «شاهنامه» می‌خوانده است. این علاقه به «شاهنامه»، که از شاهنامه‌خوانی‌های پسرداییِ جلال خالقی مطلق، مخصوصاً خواندن داستان رستم و اشکبوسِ «شاهنامه» با صدای بلند، در او پدید آمد بعدها شکل تخصصی به خود گرفت و دست آخر خالقی مطلق چنان درگیر «شاهنامه» شد که حدود پنجاه سال از عمر خود را بر سر تحقیق در کتاب «شاهنامه» و تصحیح انتقادی آن گذاشت و سعی کرد نسخه‌ای معتبر و تا جای ممکن نزدیک به نسخۀ اصلی فردوسی، از کتاب «شاهنامه» ارائه دهد.
خالقی مطلق در رشتۀ مردم‌شناسی روی قوم مایا و سرخپوستان تحقیق کرده بود و حین تحصیل در رشتۀ ژرمانیستیک، حماسه‌ها و اسطوره‌های آلمان و ملل دیگر را به‌طور تخصصی شناخت و با چنین پشتوانه‌ای به کار تخصصی روی اثر حماسی – اساطیری بزرگ ایران، یعنی کتاب «شاهنامه»، پرداخت. موضوع رسالۀ دکترایش هم زنان شاهنامه بود.
خالقی مطلق سال‌ها استاد دانشگاه هامبورگ بوده. او همچنین عضو هیئت امنای بنیاد فردوسی است.
خالقی مطلق در تألیف دانشنامۀ ایرانیکا نیز با احسان یارشاطر همکاری داشته است.
از آثار جلال خالقی مطلق می‌توان به کتاب‌های «زنان شاهنامه»، «شاهنامه و فرهنگ ایران»، «واج‌شناسی شاهنامه: پژوهشی در خوانش واژگان شاهنامه» و «سخن‌های دیرینه: سی گفتار درباره فردوسی و شاهنامه» اشاره کرد.
از خالقی مطلق یک مجموعه رباعی هم با عنوان «آهوی کوهی در دشت» و یک فیلمنامه با عنوان «زال و رودابه» منتشر شده است.

رتبۀ تعدادی از مجلدات کتاب «شاهنامه» تصحیح جلال خالقی مطلق در گودریدز:
دفتر یکم: 4.89 از 5.
دفتر دوم: 4.83 از 5.
دفتر سوم: 4.86 از 5.
دفتر چهارم: 4.96 از 5.
دفتر پنجم: 5 از 5.
دفتر ششم: 4.67 از 5.
دفترهای نهم تا یازدهم: 4.09 از 5.