شازده حمام جلد 4

کتاب «شازده حمام» جلد چهارم اثر محمدحسین پاپلی یزدی
خاطرات و یادهایی مربوط به چند دهه قبل که می‌توان آن را تاریخ شفاهی شهر یزد هم در نظر گرفت. دکتر محمدحسین پاپلی یزدی، استاد بازنشسته دانشگاه‌های فردوسی مشهد و تربیت‌مدرس تهران و جغرافی‌دان، در جلد چهارم کتاب «شازده حمام» خاطراتش از کودکی و نوجوانی‌اش در شهر یزد را که به دهه‌های 30 و 40 مربوط است همراه با خاطراتی از امروز با زبانی گرم و دلنشین شرح داده است.
کتاب «شازده حمام» جلد چهارم در میانه دهه نود نوشته شده و طبیعی است که نویسنده خاطرات دورانی را که چند دهه از آن می‌گذرد به شکل پراکنده به یاد آورد.
ما در کتاب «شازده حمام» جلد چهارم، مثل سایر کتاب‌های خاطرات پاپلی یزدی، تنها با خاطرات شخصی نویسنده روبرو نیستیم بلکه با تصویری از یک شهر هم روبرو هستیم. شهر یزد در خاطرات دکتر پاپلی یزدی مثل شخصیت یک داستان جان دارد و حضورش در خاطرات مختلف نویسنده دیده می‌شود.
دکتر پاپلی یزدی در کتاب «شازده حمام» جلد چهارم ضمن شرح خاطراتش، زندگی در نقطه‌ای محروم از شهر یزد را هم به تصویر کشیده و این شهر را با تمام معایب و محاسنش روایت کرده است.

مروری بر کتاب «شازده حمام» جلد چهارم
کتاب «شازده حمام» جلد چهارم، بخشی دیگر از خاطرات دکتر محمدحسین پاپلی یزدی است که با یک پرسش آغاز می‌شود: زندگی مردم را حکایت و روایت می‌کنیم، آن را شرح می‌دهیم، می‌گوییم، می‌نویسیم، می‌خوانیم و می‌دانیم. ولی آیا واقعا زندگی مردم را می‌فهمیم و درک می‌کنیم و یا فقط زندگی مردم را می‌دانیم؟
نویسنده جلد چهارم کتاب «شازده حمام» در پاسخ به این پرسش می‌گوید اگر زندگی مردم فهمیده می‌شد جهان کنونی ما این چنین درگیر جنگ و آوارگی و مرگ و مصیبت و تحقیر و طردشدگی نبود. او در ادامه شعری از یک زن شاعر افغانستانی آورده و به آوارگی ناشی از جنگ اشاره کرده است.
دکتر پاپلی یزدی با اشاره به جنگ و آوارگی در آغاز کتاب «شازده حمام» جلد چهارم و اشاره به تنهایی مهاجرانی که به خاطر جنگ مجبور به ترک کشورشان شده‌اند از خواننده دعوت می‌کند که تلاش کنند داستان‌های کتاب‌ها و شعرها را بفهمند و نه این که فقط آن‌ها را بخوانند. فهمیدن زندگی دیگران گام اول در مسیر درک دیگری است.
خاطرات پاپلی یزدی در جلد چهارم کتاب «شازده حمام» نیز با تاکید بر سعه‌صدر و درک دیگری و به رسمیت شناختن تفاوت‌ها آغاز می‌شود. او می‌گوید مردم شهر یزد در راه احترام به اقلیت‌ها پیشگام بوده‌اند: «این افتخار مردم مومن شهر ماست که به درجه بسیار بالایی از درک انسانی و همزیستی مسالمت‌آمیز و حقوق شهروندی رسیده‌اند. به آن درجه از درک زندگی مشترک رسیده‌اند که همشهری زردشتی عزیز خود را به عضویت شورای اسلامی شهر یزد انتخاب کرده‌اند. در شهر یزد حداکثر 3000 نفر زردشتی می‌توانند رای بدهند. آن وقت این جوان زردشتی 20189 رای آورده است؛ یعنی 18000 نفر مسلمان به این شهروند زردشتی رای داده‌اند. تعامل، تساهل و احترام متقابل و همزیستی مسالمت‌آمیز از این بالاتر؟»
خاطرات دوران سپری شده در کتاب «شازده حمام» جلد چهارم از سال 1334 و دوران کودکی آغاز می‌شود و نیز از محرومیت‌ها و فقر مردم عادی محله‌های قدیمی شهری چون یزد. پس از این، نویسنده باز به سراغ طرح موضوعی می‌رود که در ابتدای کتاب به آن اشاره کرده بود؛ به اینکه در شهر یزد عقاید گوناگون توسط مردم عادی به رسمیت شناخته می‌شده: «من در شهری بزرگ شده‌ام که شیرین زردشتی به شهربانوی مسلمان و شهربانوی مسلمان به بچه‌های یهودی درس می‌داد. ارباب بهرامشهری دبیر باوقار و متین زردشتی، به چند بچه مسلمان درس داده است؟ پیوند عمیق مسلمان و زردشتی و یهوی در یزد و ایران، نماد انسانیت است.»
با خواندن خاطرات پاپلی یزدی در کتاب «شازده حمام» جلد چهارم با وجوهی دیگر از شهری سنتی چون یزد هم آشنا می‌شویم. نویسنده کتاب با به یادآوردن خانه‌شان در کودکی می‌گوید در دهه 1330 در تمام شهر یزد، حتی یک پنجره از خانه‌ای به درون خانه‌ها راه نداشت. دلیل این شکل از معماری را به آب و هوا ربط می‌دهند اما پاپلی یزدی دلیل دیگری هم ذکر می‌کند: «در محله‌های سنتی، جدایی جغرافیایی طبقات اجتماعی وجود نداشت. در یک محله، غنی و فقیر با هم زندگی می‌کردند. با هم همسایه بودند. با هم از یک مسجد، حسینیه، آب‌انبار و بازارچه استفاده می‌کردند. در یک حمام همدیگر را به طور کامل می‌دیدند. این دیوارهای بلند برای فرار از غریبه‌ها و جدایی‌گزینی اجتماعی بوده است. فقرا نباید از داخل خانه اغنیا خبر می‌داشتند.»
کتاب «شازده حمام» جلد چهارم اگرچه شرح خاطراتی واقعی است اما شکلی داستانی دارد و پر است از داستان‌های تو در تویی که در کنار هم تصویری از یک شهر و یک دوران ساخته‌اند.
کتاب «شازده حمام» جلد چهارم در انتشارات گوتنبرگ به چاپ رسیده است.

درباره محمدحسین پاپلی یزدی نویسنده کتاب «شازده حمام» جلد چهارم
محمدحسین پاپلی یزدی، جغرافی‌دان و پژوهشگر و نویسنده، در سال 1327 متولد شد. در سال 1346 در رشته جغرافیای دانشگاه مشهد قبول می‌شود. در سال 1350 مدرک لیسانس می‌گیرد و در سال 1356 برای ادامه تحصیل در کارشناسی ارشد و دکترا به دانشگاه سوربن پاریس می‌رود. در سال 1362 از رساله دکترایش با عنوان «کوچ‌نشینی در شمال خراسان» دفاع می‌کند. این اولین رساله دکترای دولتی بود که توسط یک ایرانی در فرانسه در رشته جغرافیا گذرانده می‌شد.
او از سال 1350 تا 1380 به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد به تدریس مشغول بود. در این میان البته ده سال را در پاریس گذراند. در سال 1380 به دانشگاه تربیت مدرس تهران منتقل شد و در سال 1385 از این دانشگاه بازنشسته شد.
پاپلی یزدی در سال 1981 به عنوان عضو مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه درآمد. همچنین از مهرماه تا اسفند 1368 بنا به دعوت ممرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه برای همکاری در پروژه اطلس ایران به فرانسه دعوت شد.
عضویت در کمیسیون جغرافیای فرهنگی انجمن جغرافی‌دانان جهان، عضویت در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، تدریس در دانشگاه سوربن به‌عنوان استاد مدعو، تدریس در دانشگاه‌های فردوسی مشهد و تربیت مدرس تهران، معاونت بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، عضویت در کمیته برنامه‌ریزی جغرافیا در ستاد انقلاب فرهنگی، عضویت در هیأت تحریریۀ مجلۀ رشد جغرافیا، ریاست پژوهشکده امیرکبیر و ریاست انجمن ژئوپلیتیک تهران از جمله سوابق علمی و اجرایی دکتر پاپلی یزدی است. او تالیفات زیادی هم دارد که از میان آنها می‌توان به این آثار اشاره کرد: «فرهنگ آبادی‌ها و مکان‌های مذهبی کشور»، «کوچ‌نشینی در شمال خراسان»، «مذهب عشق» و «پینه‌دوز و شاه عباس».