علم علیه شانس

مجموعه داستان «علم علیه شانس»، اثر مارک تواین
«علم علیه شانس» ترجمۀ منتخبی از قصه‌های کوتاه طنزآمیز و فکاهی مارک تواین است. مارک تواین را در ایران بیشتر با رمان‌هایش و به‌ویژه رمان «سرگذشت هکلبری فین»، که شاهکار اوست، و نیز رمان‌های «ماجراهای تام سایر» و «شاهزاده و گدا» می‌شناسیم. «علم علیه شانس» اما وجه دیگری از چهرة مارک تواین قصه‌نویس را آشکار می‌کند. این مجموعه شامل قصه‌هایی است که طنز موقعیت و ارائۀ کاریکاتورهای انتقادی از حوادث و آدم‌ها از جمله ویژگی‌های آنهاست. تواین در این قصه‌ها به زبانی شیرین و شوخ و با نگاهی رندانه جهل و عقاید سطحی را دست می‌اندازد، مناسبات آدم‌ها را به تصویر می‌کشد، تصویری از امریکای اواخر قرن نوزدهم به دست می‌دهد و نیز به تفاوت‌های زنان و مردان و نحوة تعامل میان زن و مرد، در عین تفاوت‌هایی که این دو جنس با هم دارند، می‌پردازد. تواین در دو قصۀ این کتاب قلم را به دست آدم و حوا داده تا یادداشت‌های روزانۀ خود را بنویسند.
«علم علیه شانس» از ده قصۀ کوتاه طنزآمیز تشکیل شده که عبارتند از: «خانم مک‌ویلیامز و رعدوبرق»، «مردی که در گَدسبی اقامت گزید»، «شکار بوقلمون حقه‌باز»، «علم علیه شانس»، «ماجرای ادوارد میلز و جرج بنتون»، «خانواده‌ی مک‌ویلیامز و دزدگیر»، «داستان عوضی»، «خلاصه‌ای از یادداشت‌های روزانه‌ی آدم»، «تاریخچه‌ی محرمانه‌ی اردوگاهی که سقوط کرد» و «یادداشت‌های روزانه‌ی حوا».
دربارة مارک تواین، نویسندة مجموعه داستان «علم علیه شانس»
سموئل لنگهورن کلمنس (Samuel Langhorne Clemens)، ملقب به مارک تواین (Mark Twain)، قصه‌نویس و طنزپرداز و روزنامه‌نگار و سخنران مشهور امریکایی قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم بود. تواین در سال 1835 در میسوری به دنیا آمد. او مردی ماجراجو، شوخ‌طبع و اهل سفر بود و همۀ این ویژگی‌ها را در آثارش نیز می‌توان دید. در نوجوانی مدتی در چاپخانۀ روزنامه‌ای که برادر بزرگش آن را می‌گرداند به حروفچینی پرداخت و کم‌کم خودش وارد کار نوشتن و روزنامه‌نگاری شد. مدتی برای سرمایه‌گذاری در معادن نقره به غرب امریکا رفت و دمخور شدن با معدنچیان و ولگردها و ماجراجویان قریحۀ طنز و داستانسرایی او را بیشتر پرورش داد. در سال 1862 نام مارک تواین را روی خود گذاشت. این نام، چنانکه نجف دریابندری در مقدمه‌اش بر ترجمۀ رمان «سرگذشت هکلبری فین» توضیح داده است، نامی بوده برگرفته از اصطلاحی رایج در میان ملوانان.
تواین سالهایی از جوانی‌اش را به نوشتن گزارش برای روزنامه‌ها پرداخت. سفر و تجربۀ زیسته و دمخور بودن با آدم‌های مختلف و نیز نوشتن برای روزنامه‌ها او را به تدریج به نویسنده‌ای پخته با دیدی ژرف به جهان و انسان بدل ‌کرد؛ نویسنده‌ای که بعدها یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین نویسندگان امریکا شد و نویسندگان بزرگ امریکایی قرن بیستم زبان به تحسین‌اش گشودند، چنانکه ارنست همینگوی درباره‌اش گفته است که ادبیات جدید امریکا از رمان «سرگذشت هکلبری فین» مارک تواین سرچشمه می‌گیرد و امریکا نه پیش از «سرگذشت هکلبری فین» رمانی به خوبی آن داشته و نه پس از آن خواهد داشت. تواین با رمان «ماجراهای تام سایر» به شهرت رسید و بعد از آن تا پایان قرن نوزدهم دوران طلایی شکوفایی و خلاقیت ادبی خود را از سر گذراند و مهمترین آثارش را خلق کرد. اما زندگی با او سرِ سازگاری نداشت. از دست دادن زن و فرزند و مسائل مالی کامِ تواین را تلخ کرد و او را به افسردگی کشاند. مارک تواین در سال 1910 درگذشت. در اواخر عمر به نوشتن زندگی‌نامه‌اش پرداخت اما وصیت کرد که این کتاب تا صد سال بعد از مرگش منتشر نشود. خودزندگی‌نامۀ مارک تواین بنا به همین وصیت در سال 2010 برای نخستین بار به چاپ رسید. تواین مقالاتی هم دربارة تله‌پاتی نوشته است.
آثار مارک تواین تصویرگر امریکایی است که تازه دارد در معرض صنعتی‌شدن قرار می‌گیرد. اما آنچه شهرت جهانی برای این نویسنده به بار آورده توانایی‌اش در فرا رفتن از مرزهای بومی و زمانی و طرح مسائل عام و بنیادین و همیشگی بشری است. او در قصه‌های خود، ضمن روایت زندگی امریکایی و ترسیم جامعه و مردم امریکا در اواخر قرن نوزدهم، مسائلی را پیش می‌کشد که انسان همیشه و در همه‌جا با آنها مواجه است و از همین رو قصه‌های تواین هنوز هم خواندنی و جذابند.
از دیگر آثار مارک تواین که به فارسی ترجمه شده‌اند می‌توان به «سرگذشت هکلبری فین»، «ماجراهای تام سایر»، «شاهزاده و گدا»، «بیگانه‌ای در دهکده»، «زندگی بر روی میسی‌سیپی»، «شانس» و «ویلسون کله‌پوک (و دوقلوهای شگفت‌انگیز)» اشاره کرد.
دربارة ترجمۀ فارسی مجموعه داستان «علم علیه شانس»
«علم علیه شانس» با ترجمۀ علی مسعودی‌نیا در نشر چشمه منتشر شده است. علی مسعودی‌نیا، متولد 1356 در تهران، روزنامه‌نگار، منتقد ادبی و هنری، شاعر، داستان‌نویس، مترجم و فیلمنامه‌نویس ایرانی و فارغ‌التحصیل مهندسی نساجی از دانشگاه اراک است. از او مقاله‌های فراوانی دربارة ادبیات و سینما و موسیقی در نشریات مختلف به چاپ رسیده است.
«پرندگان» و «شانس» دیگر ترجمه‌هایی است که به قلم علی مسعودی‌نیا منتشر شده است.
رتبۀ کتاب «علم علیه شانس» در گودریدز: 4.04 از 5.