جغرافیای جامع ایران 5 جلدی (دایره المعارف بزرگ اسلامی)

کتاب مجموعۀ پنج جلدی «جغرافیای جامع ایران»
مجموعۀ پنج جلدی «جغرافیای جامع ایران» یک مجموعه دائره‌المعارف پنج جلدی است که توسط استادان و پژوهشگران این حوزه طی سال‌ها تالیف و جمع‌آوری شده و اکنون در اختیار علاقه‌مندان به آگاهی از جزئیات ویژگی‌های جغرافیایی ایران قرار گرفته است. این اثر در پنج جلد با نام‌های «جلد نخست: ویژگی‌های محیط طبیعی ایران»، «جلد دوم: ویژگی‌های تاریخی ـ سیاسی و جمعیت»، «جلد سوم: تقسیمات کشوری: استان‌ها»، «جلد چهارم: شیوه‌های زیستی و سکونتگاه‌های انسانی» و «جلد پنجم: شهرنشینی و اقتصاد» منتشر شده است.

درباره مجموعۀ پنج جلدی «جغرافیای جامع ایران»
امروزه در دنیا، مطالعات جغرافیایی و پژوهش‌های محیط زیستی یکی از پرطرفدارترین و مهم‌ترین حوزه‌های مورد توجه در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی است، کشورهای دنیا دانسته‌اند هرگونه برنامه‌ریزی در زمینه اقتصاد و توسعه نیازمند شناخت بسترهای مناسب و آکاهی از چند و چون ویژگی‌های اقلیمی است. بنا براین اینگونه مطالعات نه تنها بسترساز آگاهی‌های عموم مردمان نسبت به محیط زندگی خودشان است، بلکه مبنای دانسته‌های لازم برای آموزش به نسل جوان و تصمیمگیری‌های فرهنگی ـ اجتماعی و اقتصادی ـ سیاسی مسئولان و کارشناسان هر کشوری است. جغرافیا از مهم‌ترین علوم بشری و علمی جامع است و از جغرافیای طبیعی که ساختار سرزمین ما را تشریح می‌کند تا جغرافیای جمعیتی، اقتصادی و سیاسی را در پوشش خود دارد و از این جهت، سیاستمداران حتما باید جغرافیا بدانند.
مجموعۀ 5 جلدی «جغرافیای جامع ایران» را می‌توان نخستین تلاش چند سالۀ استادان و پژوهشگران و بستری برای تحقق یک «کار جمعی علمی» در راستای شناخت همه جانبه و معرفی جغرافیای سرزمین ایران به شمار آورد. آنطور که خود مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی هم اعلام کرده این بسترسازی و تهیه و انتشار «جغرافیای جامع ایران» با اهدافی چون شناخت همه جانبۀ کشور، شامل خصوصیات محیطی ـ اکولوژیک و نیز ویژگی‌های اجتماعی ـ اقتصادی و سیاسی سرزمین و همچنین ارائۀ مرجعی علمی و مستند برای استفادۀ همه مردم، به‌ویژه نخبگان و تحصیل‌کردگان، کارشناسان، مدیران و تصمیم‌سازان کشور به‌منظور شناخت بهتر خصوصیات سرزمین بوده است. در تدوین این مجموعه، تلاش شده است، مباحث مختلف، ضمن برخورداری از استقلال موضوعی، به نحوی پیوسته و مرتبط و به دنبال هم تنظیم و تدوین شود، الزاما به سبب حجم مطالب، در مجلدات مختلف منتشر شده است.

درباره مولفان مجموعۀ پنج جلدی «جغرافیای جامع ایران»
«جغرافیای جامع ایران» زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با مدیریت علمی و سرویراستاری دکتر عباس سعیدی چاپ و منتشر شده است. مثل همه دایره‌المعارف‌های دنیا، تدوین این کار حجیم، همسو با پراکندگی و تنوع جغرافیای جامع ایران، مستلزم یک کار جمعی بوده و از الزامات اولیۀ تدوین چنین اثری جامع دربارۀ جغرافیای سرزمین پهناور ایران که حاوی مباحثی همچون زمین‌شناسی تا اقلیم، منابع طبیعی، جمعیت‌شناسی، شیوه‌های متنوع زندگی اجتماعی تا فعالیتها و روابط اقتصادی و سیاسی باشد، وجود و همیاری نیروهای دانا و نخبه در زمینه‌های مطالعاتی مختلف بوده است. مجموعه چشمگیری از محققان طراز اول در تدوین این اثر مشارکت داشته‌اند؛ از جمله کسانی که در تدوین این دایره‌المعارف نقش داشته‌اند می‌توان به دکتر منیژه احمدی، دکتر محمدحسین آدابی، مهندس احمد آرین‌نیا، دکتر عیسی ابراهیم‌زاده، دکتر مصطفی ازکیا، دکتر جواد اطاعت، دکتر بهرام امیراحمدیان، پروفسور اکارت اهلرس، مهندس کامبیز بهرام سلطانی، دکتر کمال پولادی، دکتر پرویز پیران، دکتر حسین تقدیسی، دکتر جمیله توکلی‌نیا، شیوا جعفری، دکتر محمدحسین جزیره‌ای، دکتر صدیقه حسینی حاصل، دکتر سعید حکیمی، دکتر فضیله خانی، دکتر محمدحسین رامشت، دکتر بیژن رحمانی، دکتر عبدالرضا رحمانی فضلی، دکتر حسن رضایی باغ‌بیدی، دکتر محمدتقی رضویان، دکتر عباس سعیدی، مهندس مانی سعیدی، دکتر رضا شعبانی، دکتر ناصر شفیعی ثابت، دکتر اسماعیل شهبازی، مهندس گودرز شیدائی،دکتر اسماعیل شیعه، دکتر جواد صفی‌نژاد، دکتر گیتی صلاحی اصفهانی، دکتر مهدی طالب، دکتر مصطفی طالشی، دکتر فرهاد عزیزپور، دکتر اسماعیل علی‌اکبری، دکتر بهلول علیجانی، مهندس اسکندر فیروز، دکتر منصور قربانی، دکتر کیانوش کیانی هفت لنگ، دکتر محمدحسن گنجی، مهندس کاوه معصومی، دکتر مصطفی مؤمنی، دکتر داریوش مهرشاهی، دکتر عبدالحمید نظری، دکتر علی‌اصغر نظری، دکتر اصغر نظریان، دکتر محمد نمکی اشاره کرد. تاکنون کتاب‌های جغرافیای طبیعی ایران بیشتر توسط یک نویسنده یا پژوهشگر نوشته شده است، ولی در نوشتن این کتاب جغرافیای طبیعی جدید حدود 20 پژوهشگر و متخصص جغرافیای طبیعی و علوم زمین مشارکت داشته‌اند که در نوع خود کم نظیر است.
مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی مؤسسه‌ای علمی ـ پژوهشی که این اثر را منتشر کرده، که در سال 1362 به منظور تدوین و انتشار دانشنامه‌های عمومی و تخصصی و کتب مرجع به‌ویژه فرهنگ و تمدّن اسلامی و ایرانی بنیان‌گذاری شد و تعدادی از برجسته‌ترین دانشمندان و محققان ایرانی را به همکاری فرا خواند. اعضای این گروه که هستۀ اولیۀ سازمان علمی دایرة‌المعارف را تشکیل می‌دادند، با بررسی شیوه‌های دانشنامه نگاری، به تبیین راه‌های وصول به این اهداف و تهیه و اجرای طرحی علمی پرداختند و به عنوان نخستین گام، تألیف دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را در دستور کار خود قرار دادند. به تدریج به موازات تشکیل و توسعۀ کتابخانه، سازمان علمی مرکز نیز با دعوت از محقّقان شناخته شده و نیز پژوهشگران جوان گسترش یافت و هم اکنون بیش از سیصد نفر از اساتید، مؤلفین و پژوهشگران بصورت پیوسته و وابسته، به تدوین آثار دانشنامه‌‌ای و تحقیقات خاص اشتغال دارند. تاکنون بیش از 850 هزار جلد کتاب و نشریۀ ادواری در کلیۀ زمینه‌های تاریخ و فرهنگ اسلامی به زبان‌های مختلف در کتابخانۀ این مرکز گرد آمده است و این کتابخانه را به بزرگ‌ترین کتابخانۀ تخصصی کشور تبدیل کرده است. مجموعۀ پنج جلدی «جغرافیای جامع ایران» یکی از مهمترین آثار منتشر شده از سوی این نهاد است.