جامعه مدنی و کرونا
تجربه جهانی

کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا: تجربۀ جهانی»، نوشتۀ سعید مدنی قهفرخی
کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا: تجربۀ جهانی»، نوشتۀ سعید مدنی قهفرخی، کتابی است مناسبِ روزگار ما و جهانی که گرفتار پاندمی (دنیاگیری) ویروس کروناست. سعید مدنی در این کتاب به نقش و میزان تأثیرگذاری سازمان‌های اجتماعیِ جامعۀ مدنی در مقابله با بیماری‌های همه‌گیر (اپیدمی) و پاندمی (دنیاگیر) پرداخته است تا نشان دهد در این دوران که همۀ جهان به‌شدت با ویروس کرونا درگیر است نهادهای مدنی و تشکّل‌های مردمی چگونه و تا چه حد می‌توانند در مقابله با این ویروسِ دنیاگیر مؤثر باشند و تجربه‌های جهانی در عمل چقدر نقش و حضور مؤثر این نهادها و تشکّل‌ها را در این زمینه اثبات می‌کند.
مدنی در کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا»، با رجوع به تجربۀ کشورهای مختلف در زمینۀ مقابله با بیماری‌های همه‌گیر و دنیاگیری نظیر ابولا و سارس و کرونا، میزان حضور نهادهای مدنی و تأثیرگذاری آن‌ها در این زمینه را از وجوه مختلف بررسی کرده و به چالش‌های پیشِ روی این سازمان‌ها در دوران بحران‌هایی از این دست نیز پرداخته است.
مطالعۀ این کتاب می‌تواند در تصمیم‌گیری برای نحوه مواجهه با بحران اپیدمی‌ها و پاندمی‌ها مؤثر باشد و دولت‌ها را به کمک گرفتن هرچه بیشتر از نهادهای مدنی در شرایط بروز چنین بحران‌هایی تشویق و ترغیب کند.

مروری بر کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا»
سعید مدنی قهفرخی در کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا»، در بحث از نقش و اهمیت حضور و همکاری سازمان‌های جامعۀ مدنی در مقابله با کرونا و بیماری‌هایی از این دست، تجربۀ کشورهای چین، هنگ‌ کنگ، تایوان، امریکا، کانادا و پرتغال را در این زمینه بررسی کرده است تا نشان دهد که در هر کشور ضعف یا قوت مشارکت جامعۀ مدنی در مقابله با بیماری‌های همه‌گیر و دنیاگیر چه نتایجی در بر داشته است. این کتاب، چنانکه در مقدمۀ آن توضیح داده شده، ماحصل پژوهشی است با عنوان «بررسی تجارب سازمان‌های اجتماعی جامعۀ مدنی در مقابله با بحران همه‌گیری کرونا ویروس‌ها در سطح جهان» که با حمایت مؤسسۀ نیکوکاری دکتر مجتبی معین انجام شده است.
کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا» شامل مقدمه و پنج فصل است که عبارتند از: «تعاریف»، «تجارب جوامع مدنی در همه‌گیری‌ها و دنیاگیری‌ها»، «مشارکت جامعۀ مدنی برای مقابله با اپیدمی و پاندمی»، «موانع و چالش‌های مشارکت جامعۀ مدنی» و «توصیه‌ها».
در بخش اول کتاب تعاریفی از مفاهیم اساسی و اصلی‌ای که در این کتاب موضوع پژوهش هستند ارائه شده است. این مفاهیم عبارتند از: جامعۀ مدنی، سازمان‌های جامعۀ مدنی، سازمان مردم‌نهاد، سازمان جماعت‌محور، سازمان ایمان‌محور، سازمان غیرانتفاعی، سازمان خیریه، اپیدمی (همه‌گیری) و پاندمی (دنیاگیری).
تجربه‌های چند کشور در زمینۀ مقابله با همه‌گیری‌ها و دنیاگیری‌ها، ضرورت مشارکت جامعۀ مدنی برای مقابله با همه‌گیری‌ها، عوامل مؤثر در نقش سازمان‌های مردم‌نهاد، رابطۀ جامعۀ مدنی و دولت در همه‌گیری‌ها، سیاست و فرهنگ جامعۀ مدنی در برابر دولت، چالش‌های جامعۀ مدنی، مداخله در جمعیت‌های آسیب‌پذیر و مناطق اسکان غیررسمی و تعامل با رهبران معنوی و سازمان‌های ایمان‌محور از جمله موضوعاتی هستند که در بخش‌های دیگر کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا» به آن‌ها پرداخته شده است.
در بخشی از مقدمۀ این کتاب در تأکید بر نقش مثبت حضور فعال سازمان‌های مردم‌نهاد در مقابله با بیماری‌هایی نظیر کرونا و مدیریت بحران‌های برآمده از این نوع بیمار‌ی‌ها آمده است: «شبکه‌ای از نیروهای مشتاق، مسئول و مطلع که از قبل بدون انگیزه‌های مالی و براساس اهداف وطن‌دوستانه و انسانی شکل گرفته‌اند، می‌توانند در زمان بروز یک همه‌گیری همچون کرونا، به خدمت جامعه درآیند. این گروه‌ها، جمعیت‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد یا سمن‌ها و سازمان‌های جماعت‌محور فارغ از حوزه تخصصی کاری (خواه مبارزه با فقر باشد یا انگیزه‌های زیست‌محیطی)، به‌دلیل شبکۀ روابط و اعتماد متقابلی که از قبل با مردم شکل داده‌اند، می‌توانند همچون صدها بازوی کمکی کوچک، نیروهای دولتی در صحنه را یاری دهند. این حلقه‌های رابط مطلع و معتمد در فاصلۀ مردم و دولت، چه در زمینۀ اطلاع‌رسانی دوطرفه در مورد بیماری و چه برای کمک‌های فیزیکی موردنیاز در مراکز بهداشتی و درمانی و شهرها یا مناطق دورافتاده، می‌توانند کمک مهمی به نیروهای دولتی بکنند.» مدنی همچنین در این کتاب به بحران‌هایی که خود جامعۀ مدنی و تشکل‌های مردم‌نهاد به‌واسطۀ همه‌گیری‌ای نظیر کرونا دچارشان شده‌اند اشاره کرده و از راههای تازه‌ای که تشکل‌های مردم‌نهاد با توجه به محدودیت‌های پیش‌آمده بر اثر کرونا برای ادامۀ فعالیت‌های خود، متناسب با شرایط موجود، یافته‌اند سخن گفته است.
کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا: تجربۀ جهانی» با پیشگفتاری از مصطفی معین، رئیس هیئت مدیره و هیئت امنای مؤسسۀ نیکوکاری دکتر مجتبی معین، در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.

درباره سعید مدنی قهفرخی، نویسنده کتاب «جامعۀ مدنی و کرونا»
سعید مدنی قهفرخی، متولد 1339 در اصفهان، جامعه‌شناس، فعال حقوق بشر، پژوهشگر ارشد علوم اجتماعی، استاد دانشگاه و روزنامه‌نگار ایرانی و دارای مدرک دکترای جرم‌شناسی است. مدنی چند سال سردبیر «فصلنامۀ علمی - پژوهشی رفاه اجتماعی» بوده است. آموزش و پژوهش در زمینۀ مسائل و معضلات اجتماعی نظیر اعتیاد، خشونت علیه زنان و کودکان، فقر و نابرابری و روسپی‌گری و تن‌فروشی از فعالیت‌های عمده سعید مدنی قهفرخی است. از کتاب‌های او می‌توان به «جامعه‌شناسی روسپی‌گری»، «کودک‌آزاری در ایران»، «جامعه‌شناسی اعتیاد: از افیون تا کریستال»، «ضرورت مبارزه با پدیده فقر و نابرابری در ایران»، «خشونت علیه کودکان در ایران» و «وضعیت توسعۀ انسانی در ایران» اشاره کرد.