رضا قاسمی در گفت و گویی بلند با محمدرضا عبدی

کتابِ رضا قاسمی در گفت‌و‌گویی بلند با محمد عبدی
گفت‌وگویی بلند با نویسنده رمان «همنوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها». کتاب «رضا قاسمی در گفت‌وگویی بلند با محمد عبدی»، چنانکه از عنوانش پیداست، متن گفت‌وگویی است که محمد عبدی با رضا قاسمی انجام داده و در آن به وجوه گوناگون زندگی و کار رضا قاسمی پرداخته است. رضا قاسمی را اگرچه بیش از هرچیز، به‌ویژه در عالم ادبیات، با رمان «همنوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها» می‌شناسند اما او هنرمندی چندوجهی است؛ هم رمان می‌نویسد و هم کار موسیقی و تئاتر انجام داده است. در کتاب «رضا قاسمی» به وجوه گوناگون زندگی و کار این نویسنده و هنرمند پرداخته شده است. کتاب «رضا قاسمی» کتابی است که مخاطبان آثار رضا قاسمی را به صورتی بی‌واسطه با او روبه‌رو می‌کند و چه بسا این روبه‌روییِ بی‌واسطه درکی تازه را از آن آثار رقم زند و یا درک و دریافت پیشین مخاطبان از آثار رضا قاسمی را تکمیل کند.
در کتاب «رضا قاسمی» همچنین با دیدگاه‌های یک نویسنده درباره نوشتن آشنا می‌شویم و از چشم او به جهان ادبیات و عالم نویسندگی می‌نگریم و با او در تجربه‌های هنری و ادبی‌اش سهیم می‌شویم.

مروری بر کتابِ رضا قاسمی در گفت‌وگویی بلند با محمد عبدی
کتاب «رضا قاسمی در گفت‌وگویی بلند با محمد عبدی» با مقدمه‌ای از محمد عبدی آغاز می‌شود. عبدی در این مقدمه به‌طور فشرده از ماجرای شکل‌گیری کتاب «رضا قاسمی» و حال و هوای این کتاب و دیدارهایش با رضا قاسمی و ساختن فیلم مستندی درباره او که به تألیف این کتاب منجر شد سخن می‌گوید. بعد از این مقدمه مقاله‌ای، باز به قلم محمد عبدی و با عنوان «جهان داستانی رضا قاسمی»، آمده است. این مقاله مرور و نقد و بررسی سه رمان «همنوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها»، «چاه بابل» و «وردی که بره‌ها می‌خوانند» رضا قاسمی است و معرفی جهانی که او به عنوان نویسنده در داستان‌هایش ترسیم می‌کند.
بعد از این مقاله، گفت‌وگوی محمد عبدی با رضا قاسمی آغاز می‌شود. این گفت‌وگوی بلند در کتاب «رضا قاسمی»، بر اساس موضوع، به ده بخش تقسیم شده که عبارتند از: «کودکی و نوجوانی»، «اوج در موسیقی و رمان»، «خودآگاهی نویسنده»، «شادی نوشتن»، «تلخی داستان‌ها؛ ترکیب واقعیت و خیال»، «تأثیرپذیری»، «تئاتر»، «موسیقی»، «ترک ایران» و «نویسندگی و تنهایی».
رضا قاسمی در بخش‌های مختلف این گفت‌وگو از موضوعاتی چون زندگی و تجربۀ زیسته‌اش، نسبت قصه‌هایش با واقعیت و تجربه‌هایش در زندگی واقعی، نویسندگانی که بر او تأثیر گذاشته‌اند، فرایند نوشتن و اینکه چطور می‌نویسد و نیز از فعالیت‌هایش در عرصۀ تئاتر و موسیقی سخن گفته است.
کتاب «رضا قاسمی در گفت‌وگویی بلند با محمد عبدی» در نشر بیدگل منتشر شده است.

درباره رضا قاسمی و محمد عبدی
رضا قاسمی، متولد 1328 در ورنامخواستِ اصفهان، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، موسیقیدان و پژوهشگر موسیقی، کارگردان تئاتر و شاعر ایرانی ساکن فرانسه است. قاسمی در کودکی به همراه خانواده و به دلیل شغل پدرش از اصفهان به ماهشهر رفت و تا هجده سالگی ساکن این شهر بود. کودکی و نوجوانی‌‌اش چندان آسان نگذشت. پدری سختگیر داشت که باعث می‌شد او از آزادی‌هایی که ممکن بود بعضی از هم‌سن‌وسال‌های دیگرش از آن‌ها برخوردار باشند محروم بماند. علاوه بر این در شش سالگی به بیماری حاد پروستات دچار شد و در بیمارستان بستری شد و به کما رفت. در هجده سالگی خانۀ پدری را ترک کرد و به اصفهان رفت. در آنجا مدتی کارگر یک مغازه خشکشویی بود. بعد در کنکور شرکت کرد و وارد دانشگاه شد و در رشتۀ تئاتر در دانشکده هنرهای زیبا به تحصیل پرداخت. در دوران دانشجویی نیز سختی‌هایی را از سر گذراند و مدتی مجبور بود در خیابان بخوابد. در همان دوران دانشگاه اولین نمایشنامه‌اش را به نام «کسوف»، که آن را در هجده سالگی نوشته بود، در دانشگاه تهران روی صحنه برد. از دیگر کارهایی که در دوره دانشجویی اجرا کرد نمایشنامۀ تک‌پرده‌ایِ «آمد و رفت» از ساموئل بکت بود. در سال 1355 نمایشنامه‌ای از او با عنوان «چو ضحاک شد بر جهان شهریار» جایزه اول تلویزیون ملی ایران را به عنوان بهترین نمایشنامه از آن خود کرد.
رضا قاسمی مدتی در کارگاه نمایش کارمند بود و در آنجا به کار تئاتر می‌پرداخت. در کارگاه نمایش نمایشنامه‌ای از او با عنوان «نامه‌هایی بدون تاریخ از من به خانواده‌ام و بالعکس» مورد توجه اعضای کارگاه، از جمله آربی اوانسیان، قرار گرفت. این نمایشنامه را خود رضا قاسمی در کارگاه نمایش و با گروه آربی اوانسیان اجرا کرد. در این اجرا سوسن تسلیمی نیز ایفای نقش کرده است.
قاسمی در سال 1355 وقتی خدمت سربازی را در شاهرود می‌گذراند در آنجا نمایشنامۀ «چاه»، نوشتۀ داود دانشور، را با بچه‌های بین ده تا سیزده سال، که دوره پیشاهنگی را می‌گذراندند، اجرا کرد و اجرای موفقی از این نمایشنامه ارائه داد. در سال 1357 سربازی‌اش تمام شد و به تهران برگشت و این‌بار نمایشنامۀ «چاه» را با گروهی حرفه‌ای از بازیگران کارگاه نمایش در تهران اجرا کرد. اما با اوج‌گیری وقایع مربوط به انقلاب و عوض شدن حال و هوای جامعه، قاسمی اجرا را تعطیل کرد. بعد از انقلاب نیز سه نمایشنامه‌اش، به نام‌های «اتاق تمشیت»، «ماهان کوشیار» و «معمای ماهیار معمار»، را در ایران بر صحنه برد. در سال 1365 از ایران به فرانسه رفت. اولین رمانش، «همنوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها»، را در فرانسه نوشت. این رمان ابتدا در سال 1996 در امریکا به چاپ رسید و بعد از آن در سال 1380 در ایران منتشر شد. انتشار «همنوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها» در ایران نام رضا قاسمی را به عنوان نویسنده‌ای مطرح در جامعۀ ادبی بر سر زبانها انداخت. «همنوایی شبانۀ ارکستر چوب‌ها» هم توجه داستان‌نویسان و منتقدان ادبی را به خود جلب کرد و هم در میان مخاطبان عادی ادبیات داستانی جا باز کرد. این رمان برنده جایزه بهترین رمان اول سال 1380 جایزه «هوشنگ گلشیری»، رمان تحسین‌شده سال 1380 جایزه «مهرگان ادب»، برنده بهترین رمان سال 80 جایزه «نویسندگان و منتقدان مطبوعات» و نیز برنده رمان برگزیده یک دهه در دوره دهم جایزه «نویسندگان و منتقدان مطبوعات» شد.
«چاه بابل» و «وردی که بره‌ها می‌خوانند» دو رمان دیگر رضا قاسمی هستند. از او شعری به نام «لکنت» نیز منتشر شده است. او همچنین مؤسس نشریۀ الکترونیک «دوات» است.
قاسمی در زمینۀ موسیقی نیز کار کرده و در فرانسه به تدریس خصوصی موسیقی می‌پردازد. همکاری به عنوان نوازنده سه‌تار در آلبوم «گل صد برگ»، با صدای شهرام ناظری و به سرپرستی جلال ذوالفنون، از جمله کارهای مطرح رضا قاسمی در زمینۀ موسیقی است.

محمد عبدی، مصاحبه‌کننده و گردآورنده کتاب «رضا قاسمی»، داستان‌نویس، منتقد فیلم، روزنامه‌نگار، پژوهشگر هنر و مستندساز ایرانی مقیم لندن است. محمد عبدی متولد 1353 است. او کار نقد فیلم و نوشتن درباره سینما را از سال 1369 آغاز کرد. عبدی علاوه بر سینما در زمینۀ تئاتر و ادبیات و هنرهای تجسمی نیز نقد و مقاله نوشته و نوشته‌هایش در نشریات گوناگون منتشر شده است. او همچنین مدتی سردبیر دوره اول مجلۀ «هنر هفتم» بوده است. از آثار داستانی محمد عبدی می‌توان به مجموعه داستان «مرگ یک روشنفکر» و رمان «پنج زن» اشاره کرد. «غریبۀ بزرگ: زندگی و آثار بهرام بیضایی» از دیگر کتاب‌های محمد عبدی است. او سازنده سه فیلم مستند درباره سوسن تسلیمی، ابراهیم گلستان و رضا قاسمی است. از دیگر فعالیت‌های او در عرصۀ سینما می‌توان به داوری در چند جشنواره جهانی فیلم، از جمله جشنواره‌های مسکو و بوسان، اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «رضا قاسمی در گفت‌وگویی بلند با محمد عبدی» در گودریدز: 4.63 از 5.