سفر به انتهای شب

کتاب «سفر به انتهاي شب» اثر لويي فردينان سلين
اولين و مشهورترين رمان لويي فردينان سلين و از مهمترين و بهترين رمان‌هاي ضدّ جنگ در تاريخ ادبيات جهان. کتاب «سفر به انتهاي شب»، با عنوان اصلي Voyage au bout de la nuit، را يکي از بزرگترين رمان‌هاي قرن بيستم مي‌دانند.
کتاب «سفر به انتهاي شب» رماني بود که بعد از انتشارش، هم تحسين منتقدان را برانگيخت و هم اختلاف ‌نظري را ميان آن‌ها پديد آورد. اين رمان برند? جايز? ادبيِ رنودو شد اما منتقدان، به‌دليل تصوير بدبينانه‌اي که سلين در کتاب «سفر به انتهاي شب» از وضعيت انسان ارائه داده بود و نيز سبک نوشتاري بديع اين رمان که ملهم از زبان عاميانه و در زمان خودش نو و بي‌سابقه بود، دربار? آن اختلاف‌ نظر پيدا کردند.
سلين زماني شروع به نوشتن کتاب «سفر به انتهاي شب» کرد که به‌عنوان پزشک در کلينيکي عمومي در حوم? کليشي پاريس کار مي‌کرد.
کتاب «سفر به انتهاي شب»، مانند تمام آثار لويي فردينان سلين، مايه‌هايي اتوبيوگرافيک دارد. سلين در کتاب «سفر به انتهاي شب» تجربه‌هاي شخصي‌اش از دور? خدمت در سواره‌نظام فرانسه در زمان جنگ جهاني اول، دور? حضورش در آفريقا به‌عنوان کارمند يک شرکت جنگلباني فرانسوي، بازديدش از امريکا به‌عنوان افسر بهداشت جامع? ملل و کار پزشکي‌اش در پاريس را دستمايه قرار داده و با طنزي سياه از اوضاع تباه انسان و روزگار دوزخي آدمي نوشته است.
متن اصلي کتاب «سفر به انتهاي شب» اولين بار در سال 1932 منتشر شد. اين رمان در سال 1999 در فهرست صد رمان قرن بيستم نشري? «لوموند» رتب? ششم را داشت.
کتاب «سفر به انتهاي شب» همچنين در سال 2003 در فهرست صد رمان برتر تمام دوران نشري? «گاردين» قرار گرفت.

مروري بر کتاب «سفر به انتهاي شب»
راوي و شخصيت اصلي کتاب «سفر به انتهاي شب» مردي به نام فردينان باردامو است. سلين در اين رمان شخصيتي همنام و از بسياري جهات شبيه به خود را در مرکز رمان قرار داده و رشت? روايت را به او سپرده است. اين کاري بود که او در رمان‌هاي بعدي‌اش نيز به آن ادامه داد و راويان رمان‌هايي هم که بعد از کتاب «سفر به انتهاي شب» نوشته است فردينان نام دارند.
کتاب «سفر به انتهاي شب» با ثبت نام داوطلبان? فردينان بارداموي جوان در ارتش آغاز مي‌شود. فردينان، که دانشجوي پزشکي است، با طيب خاطر و شوق‌ و ذوق و شور و هيجان وارد ارتش فرانسه مي‌شود و با ارتش در جنگ جهاني اول شرکت مي‌کند. او اما خيلي زود به پوچي و بيهودگي جنگ پي مي‌برد و هيجانش براي حضور در جنگ جاي خود را به دلزدگي و نفرت و خشم مي‌دهد، به‌حدي که حالش از هرچه او را ياد جنگ بيندازد بد مي‌شود.
فردينان، همراه با يک سرباز فرانسوي ديگر به نام روبنسون، تصميم مي‌گيرند خود را تسليم آلماني‌ها کنند چون بودن در اسارت را امن‌تر از آزاد بودن به‌قيمت حضور در ميدان جنگ مي‌بينند. آن‌ها اما موفق به اين کار نمي‌شوند. در ادام? کتاب «سفر به انتهاي شب» فردينان در جنگ زخمي مي‌شود و مدال مي‌گيرد. او، در روزهايي که دوران نقاهت خود را در پاريس مي‌گذراند، با يک پرستار امريکايي داوطلب آشنا و وارد رابطه مي‌شود اما اختلاف آن‌ها دربار? جنگ به جدايي‌شان مي‌انجامد. پرستار امريکايي جنگ را ستايش مي‌کند اما فردينان جنگ را مردود مي‌داند و مي‌گويد نمي‌خواهد بي‌خود و بي‌جهت خودش را به کشتن بدهد. پرستار هم فردينان را ترسو خطاب مي‌کند و از او جدا مي‌شود.
فردينان در طول کتاب «سفر به انتهاي شب» ما را با خود همراه دربه‌دري‌هايش مي‌کند. همراه او، بعد از اينکه از ارتش بيرون مي‌آيد، به آفريقا سفر مي‌کنيم و در آن‌جا در گرداب هذيان‌هاي جنون‌آميز فردينان چرخ مي‌خوريم، بعد با او به امريکا سفر مي‌کنيم. فردينان مدتي هم در امريکا دربه‌در و مشغول ولگردي است و بعد به فرانسه برمي‌گردد که دور? پزشکي‌اش را تمام کند.
فردينان دور? پزشکي را به اتمام مي‌رساند و پزشک حومه و محلات فقيرنشين مي‌شود و اين تجربه‌اي ديگر از مواجه? او با رنج و فلاکت است.
در طول کتاب «سفر به انتهاي شب» فردينان چندبار ديگر هم با روبنسون، همان مردي که در جنگ با او آشنا شده بود، مواجه مي‌شود و رمان با ماجرايي تراژيک که مربوط به کشمکش ميان روبنسون و نامزد اوست به پايان مي‌رسد.
سلين در کتاب «سفر به انتهاي شب»، با نوشتار هذياني و خشن و پُرضَربِ خود و طنز سياهي که خاص آثار اوست، ما را با خود در جهاني تباه و گرفتار فقر و فلاکت و خشونت و پوچي و شيادي و حقه‌بازي مي‌گرداند. او در اين رمان از خشونت و بيهودگي جنگ، از زندگي‌هايي دوزخي که به کابوس مي‌مانند و همچون هذيانِ تب تجربه مي‌شوند، از تحقير و طردشدگي و نوميدي و از انسان‌هايي حاشيه‌اي مي‌نويسد که در تاريک‌جاها، در تَهِ شب، به‌سر مي‌برند.
در بخشي از کتاب «سفر به انتهاي شب» مي‌خوانيد: «کود کشتزارهاي گمنام شدن، اين است سرنوشت واقعي سرباز واقعي! آه، دوست من! اين دنيا هيچ چيزي نيست جز اقدام عظيمي براي اينکه همه را بي‌سيرت کند! تو جواني. بايد از هرکدام از اين لحظات فرزانگي به انداز? يک سال استفاده کني. خوب گوش کن. دوست من، ديگر نگذار اعلام خطر هم? دورويي‌ها و رياکاري‌هاي کشند? جامع? ما از کنار گوشت بگذرد، مگر اينکه به خوبي اهميتش را درک کني. اعلام خطر اين است: "همدردي با سرنوشت و وضعيت فقرا!..." با شما هستم، مردم بي‌چيز، پس‌مانده‌هاي زندگي، اي هميشه‌کتک‌خورده‌ها، غرامت‌دهنده‌ها، عرق‌ريزها، به شما اعلام خطر مي‌کنم، وقتي که بزرگان اين عالم عاشق چشم و ابروتان شدند، معني‌اش اين است که مي‌خواهند گوشت‌تان را در جنگ‌شان کباب کنند. علامتش اين است... علامت واضحي است... هميشه با مهر و ملاطفت شروع مي‌شود.»

دربار? لويي فردينان سلين، نويسند? کتاب «سفر به انتهاي شب»
لويي فردينان آگوست دتوش (Louis Ferdinand Auguste Destouches)، با نام مستعار لويي فردينان سلين (Louis-Ferdinand Céline)، متولد 1894 و درگذشته به سال 1961، داستان‌نويس و پزشک فرانسوي بود.
رمان‌هاي سلين معجونِ غريب و نبوغ‌آميزِ هجو و هزل و طنز و وهم و کابوس و هذيان و جنون و پلشتي و حقه‌بازي و مهر و کين و شيطنت و شفقت و خشم و تحقيرند و نيز نمودي خلاقانه از سبک‌پردازي ادبي و نمايش ماهران? زبان. او در رمان‌هايش، که نمونه‌هاي مثال‌زدنيِ کمدي سياه هستند، با درهم ريختن قواعد متعارف دستوري و زباني که آميزه‌اي از زبان محاوره و اصطلاحات عاميانه و واژگان و اصطلاحات ابداعي خود او و نيز واژگان کهن و منسوخ فرانسوي است و با احضار تجربه‌هاي شخصي‌اش به صحن? رمان، صريح و بي‌رحمانه، تباهي‌ها و شرارت‌هاي جهان و آدمي را پيش روي خوانندگانش مي‌گذارد و تصويري سياه و هجوآلود و هولناک از جهان به دست مي‌دهد.
سبک نوشتاري سلين بر نويسندگان زيادي تأثير گذاشت. چارلز بوکوفسکي، هنري ميلر، گونتر گراس، ژان پل سارتر، آلبر کامو و کورت ونه‌گات از جمله نويسندگاني هستند که از سلين تأثير گرفته‌اند. در ايران نيز، جلال آل‌احمد خود را متأثر از سلين مي‌دانست و در مصاحبه‌اي گفته بود که در نوشتن کتاب «مدير مدرسه» تحت‌تأثير کتاب «سفر به انتهاي شب» سلين بوده است.
از آثار لويي فردينان سلين مي‌توان به رمان‌هاي «مرگ قسطي»، «قصر به قصر»، «نمايش افسانه‌اي براي وقتي ديگر» و «دسته‌ي دلقک‌ها» اشاره کرد.

دربار? ترجم? فارسي کتاب «سفر به انتهاي شب»
کتاب «سفر به انتهاي شب» با ترجمه و مقدم? فرهاد غبرايي در انتشارات جامي منتشر شده است.
فرهاد غبرايي، متولد 1328 در لنگرود و درگذشته به سال 1373، مترجم ايراني بود. او برادر مهدي غبرايي، مترجم، و زنده‌ياد هادي غبرايي، ويراستار و مترجم، بود.
فرهاد غبرايي آثار مهم و مطرحي را از ادبيات کلاسيک و مدرن جهان به فارسي ترجمه کرد که از جمل? آن‌ها مي‌توان به کتاب‌هاي «حريم»، «پاريس، جشن بيکران»، «آسوموار» و «خانواده‌ي پاسکوآل دوآرته» اشاره کرد.
گفتني است که از کتاب «سفر به انتهاي شب» يک ترجم? فارسي ناقص هم، «با عنوان سفر به نهايت شب»، به جا مانده است. اين ترجمه، کار مشترک احمد شاملو و شهرآشوب اميرشاهي و تنها شامل فصل اول و بخشي از فصل دوم کتاب «سفر به انتهاي شب» است.