تاریخ صفویه به روایت سنگ نبشته ها

کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» به اهتمام سید سعید میرمحمدصادق
تصویری از تاریخ ایران عصر صفوی براساس سنگ‌نوشته‌های حکومتی آن عصر. سید سعید میرمحمدصادق در کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» متن بیش از یکصد سنگ‌نوشتۀ حکومتی را، که از قرن‌های نهم تا دوازدهم هجری به‌جا مانده و بیشتر آن‌ها متعلق به عصر صفوی و بعضی از آن‌ها نیز به کمی پیش از آن عصر تعلق دارد، گردآوری کرده است.
سنگ‌نوشته‌ها منابعی تاریخی‌اند که ما را به‌صورت بی‌واسطه به یک دوره تاریخی و زبان و ادبیات صِنفی و حکومتی و مالیاتی و عقیدتی و برخی ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی آن دوره وصل می‌کنند. سنگ‌نوشته‌های عصر صفوی نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» با ارائۀ متن فرمان‌های حکومتی‌ای که اکثراً متعلق به دوران حکومت شاهان صفوی هستند، وجوهی از جامعه و فرهنگ و سیاست و نوع حکومت‌داری و نظام مالی و مالیاتی آن دوره را بر پژوهشگران تاریخ و علاقمندان مطالعات تاریخی و به‌ویژه پژوهشگران و علاقمندان تاریخ ایران آشکار می‌کند و منبعی برای مطالعه در این باب ارائه می‌دهد.
کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» همچنین منبعی غنی برای مطالعه در زبان و برخی اصطلاحات صنفی و اداری و مالیاتی مربوط به عصر صفوی است و از این نظر می‌تواند به‌عنوان منبعی برای پژوهش در زبان آن دوران نیز مفید باشد.

مروری بر کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها»
کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» از پیشگفتاری به‌قلم مؤلف و متن سنگ‌نبشته‌ها، که به‌ترتیب تاریخی در کتاب گرد آمده‌اند، تشکیل شده است.
سعید میرمحمدصادق در آغاز پیشگفتار خود بر کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها»، ضمن اشاره به اهمیت ویژه فرمان‌های سنگی در میان منابع مکتوب تاریخی، توضیح می‌دهد که بیشتر سنگ‌نوشته‌ها و فرمان‌های سنگی که از دوره‌های مختلف تاریخ ایران به‌جا مانده، مربوط به عصر صفوی است.
او آن‌گاه وجوه اهمیت فرمان‌های سنگی دوره صفوی را برمی‌شمارد و درباره‌شان توضیح می‌دهد و به توضیح نکاتی درباره این فرمان‌های سنگی و محتوای آن‌ها و مخاطبان این فرمان‌ها می‌پردازد.
از جمله نکاتی که در پیشگفتار کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» درباره وجوه اهمیت فرمان‌های سنگی عصر صفوی به آن‌ها‌‌‌ اشاره شده، اطلاعاتی‌ست که این سنگ‌نوشته‌ها درباره جامعۀ آن عصر و زندگی اجتماعی مردم به مخاطب می‌دهند و نیز تصویری که از طریق این سنگ‌نوشته‌ها از نوع تعامل و رابطۀ حکومت با مردم به دست می‌آید.
در این پیشگفتار از پیشینۀ پژوهش درباره فرمان‌های سنگی صفوی نیز سخن رفته است.
در بخشی از پیشگفتار کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» می‌خوانید: «فرمان‌های سنگی، افزون بر اصطلاحات مالیاتی، منابع مستندی است که با مطالعۀ آنها می‌توان فهمید که شاهان صفوی چگونه از امور حکومتی یا مظالم – که به واسطۀ برخی کارگزاران و عوارضات و اخراجات به عموم مردم وارد می‌شده و زمینۀ ناراحتی جامعه را فراهم می‌کرده – آگاه می‌شدند و چگونه نسبت به اصلاح یا رفع آن اقدام می‌کردند.
فرمان‌های سنگی همچنین، حوزه شناخت زندگی اجتماعی مردم، همچون حرف و مشاغل – که جلوتر درباب طبقات آن توضیح خواهم داد – و نیز برخی رسوم فرهنگی همچون یراق‌پوشی و بستن نخل در محرم در اصفهان، رسم کوسه‌گلین در کرمان و نیز برخی بازی‌های محلی همچون گرگ‌دوانی، کبوتربازی، خرس‌دوانی یا واجب کفائی برشمردن غسل و دفن اموات و نامشروع دانستن اخذ اجرت غسّالی و گورکنی، و بر عهده گرفتن حکومت و تأمین هزینۀ آن، اطلاعات مفیدی در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.»
بعد از پیشگفتار، متن سنگ‌نوشته‌ها آمده است. نخستین سنگ‌نوشته‌های درج‌شده در کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» مربوط به جهانشاه قراقوینلو و شیبک‌خان اوزبک، یعنی مربوط به کمی قبل از روی کار آمدن سلسلۀ صفوی، است.
بعد از سنگ‌نوشته‌های مربوط به دوره قراقوینلوها، سنگ‌نوشته‌های شاهان و حُکّام صفوی، از جمله شاه طهماسب و شاه عباس اول و شاه سلطان حسین، آمده است.
کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» همچنین دارای یک بخش پیوست است که سه سنگ‌نوشته نیز در این بخش آمده است.
مؤلف در ابتدای هر سنگ‌نوشته توضیحی کوتاه درباره موضوع آن داده است.
کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها» توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و با همکاری انتشارات سخن منتشر شده است.

درباره سید سعید میرمحمدصادق، مؤلف و گردآورنده کتاب «تاریخ صفویه به روایت سنگ‌نبشته‌ها»
دکتر سید سعید میرمحمدصادق، متولد 1348، مُصحح و پژوهشگر حوزه تاریخ است. تمرکز اصلی او در حوزه تاریخ، بر پژوهش در تاریخ اجتماعی ایران در دوره تیموریان تا پایان عصر صفوی و نیز پژوهش در اسناد و روزنامه‌های عصر قاجار است.
میرمحمدصادق دارای دکترای تاریخ ایران در دوران اسلامی از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات است. از او مقالات مختلفی در نشریات به چاپ رسیده است.
از جمله آثار سعید میرمحمدصادق در حوزه تاریخ و تصحیح و تلخیص و بازنویسی متون تاریخی می‌توان به تصحیح «تاریخ جهان‌آرای عباسی»، تصحیح «ظفرنامه» به همراه دکتر عبدالحسین نوایی، «بازگشتگان: تلخیص و بازنویسی بخشی از تاریخ طبری» و «سرگذشت شاه عباس اول: تلخیص و بازنویسی کتاب عالم‌آرای عباسی» اشاره کرد.
سردبیری مجلۀ «آینۀ میراث»، همکاری با صدا و سیما به‌عنوان تهیه‌کننده ارشد تلویزیونی و مدیر طرح و برنامۀ شبکۀ جهانی جام جم، دبیری آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی، مدیریت روابط عمومی همایش هشتصدمین سال ولادت مولانا و جشنواره شعر فجر، مدیریت روابط عمومی سه دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و مدیریت روابط عمومی دومین و چهارمین جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر از جمله کارهای اجرایی سعید میرمحمدصادق در حوزه فرهنگ است.