کتاب «قصرالشوق» اثر نجيب محفوظ
دومين بخش از سهگانهاي معروف به «سهگان? قاهره» که نجيب محفوظ بهخاطرش جايز? نوبل گرفت. کتاب «قصرالشوق» رماني است که، از خلال روايت داستان يک خانواده، مقطعي از تاريخ مصر و زندگي اجتماعي مردم و اوضاع سياسي مصر در آن مقطع را به تصوير ميکشد.
نجيب محفوظ در کتاب «قصرالشوق» گذار جامع? مصر از سنت به مدرنيسم را روايت ميکند و نيز، در هيئت رماني عميقاً مِصري و مرتبط با مسائل جهان عرب و بهويژه مصر در دوراني که رمان در آن نوشته شده است، از مسائل بنياديني سخن ميگويد که هرکس در هرکجاي جهان ممکن است با آنها درگير بشود.
کتاب «قصرالشوق» از شاهکارهاي رماننويسي جهان عرب و رماني بهسبک رمانهاي کلاسيک قرن نوزدهمي اروپاست؛ رماني پُرکشش و گيرا و قصهمحور، با جزئياتي که فضا و آدمها را ماهرانه پيش چشم مخاطب تجسم ميبخشد. اين رمان، بخش دوم از «سهگان? قاهره» است که با کتاب «بينالقصرين» آغاز شد، با کتاب «قصرالشوق» ادامه يافت و با کتاب «سُکَّريه» به اتمام رسيد. نامهاي اين هر سه کتاب، نامهاي محلاتي در قاهره است.
متن اصلي کتاب «قصرالشوق» اولين بار در سال 1957 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «قصرالشوق»
نجيب محفوظ در کتاب «قصرالشوق» ادام? سرگذشت خانوادهاي را روايت ميکند که در کتاب «بينالقصرين» نقل ماجراي آنها را در متن جامعه و تاريخ مصر در دهههاي اول قرن بيستم آغاز کرده بود. پدر اين خانواده، سيد احمد عبدالجواد، که در کتاب «بينالقصرين» مردي عياش و خوشگذران و در خانه سختگير و خشن و بيرونِ خانه و در جمعِ دوستانش خوشرو معرفي شده است، در کتاب «قصرالشوق» مدتي عياشي را، بهدليل از دست دادن يکي از پسرانش، کنار گذاشته اگرچه باز به آن کشيده ميشود. در کتاب «قصرالشوق» همچنين سرگذشت همسر و فرزندان بازماند? احمد عبدالجواد روايت ميشود و اينکه فرزندان او هر يک به چه راهي ميروند و يکي از آنها تحول مييابد و به شخصيتي با افکاري متجدد بدل ميشود.
نجيب محفوظ همچنين در کتاب «قصرالشوق» به انقلاب مصريها عليه سلط? انگليسيها بر مصر و فرجام اين انقلاب ميپردازد و نيز تصويري از جامع? مصر و سبک زندگي مردم در اوايل قرن بيستم ارائه ميدهد.
کتاب «قصرالشوق» روايتي از تقابل سنت و تجدد در مصرِ اوايل قرن بيستم است و نيز تصويري زنده از رنج زنان در جامعهاي که تحت قيود سنتهاي مردسالار است. تنهايي و در حاشيه بودن زنان در چنين جامعهاي و درگيري آنها با باورهاي خرافي و هراسشان از شوهران سختگير و مستبد و نيز مهر مادران? آنها به فرزندان و اندوهي که بايد بهتنهايي بار آن را به دوش بکشند از درونمايههاي مهم کتاب «قصرالشوق» هستند.
کتاب «قصرالشوق» همچنين از عشق جوانانه و روابط عاطفي و بحرانهاي خانوادگي و زناشويي سخن ميگويد و از عميقترين مسائل و کشمکشها و رنجهاي انساني در هرکجاي جهان.
در بخشي از کتاب «قصرالشوق» ميخوانيد: «امينه شبها در مشربيّه ميايستاد و از پشت روزنههاياش خيابان را ميپاييد، خياباني که تغيير نميکرد، اما خودش پيوسته در معرض تغييراتي، نهچندان کُند، بود. صداي شاگردقهوهچي بلند شد و پژواکاش در اتاق پيچيد، و او لبخند زد و دزدانه به سيد نگريست.
اين خيابان را که شبها بيدار ميماند و براي دل او قصه ميگفت بسي دوست ميداشت، و اين دوست غافل از قلبي بود که از پشت روزنهها به وي عشق ميورزيد. وجودش پر از نمادهاي آن بود. افسانهسراياناش آواهايي زنده بودند که در ذهن وي ميزيستند. شاگردقهوهچي که زباناش از گفتن باز نميمانَد؛ صاحب صداي بمي که رخدادهاي روز را با حوصله و بي خستگي پي ميگيرد، و او که صدايي عصبي دارد بختاش را در "کومي" و "ولد" به شکار ميفرستد، و پدر هنيه، پدر کودکي که خروسک گرفته است، حال دخترک را که از او ميپرسند، هر شب پاسخ ميدهد: "شفا به دست خداست" آه... مشربيه انگار گوشهاي از قهوهخانه است و او هم در آن نشسته. آواهاي خيابان در خيال وي و در وراي چشماني که نگاهشان را از سرِ تکيه کرده بر پشتيِ نيمتخت برنميگرفتند، نقش ميزدند، و همين که بند خيال پاره شد، توجه وي بر مرد متمرکز گشت و سرخي شديدي را در چهرهاش ديد که بررسياش در شبهاي اخير براياش عادت شده بود و از آن خوشاش نميآمد، پس دلسوزانه پرسيد:
- حال آقا خوب است؟
سيد سرش را جابهجا کرد و زيرلب گفت:
- خوب، خدا را شکر...
و ادامه داد:
- چه هواي ناجوري!!»
دربار? نجيب محفوظ، نويسند? کتاب «قصرالشوق»
نَجيب مَحفوظ عبدالعزيز ابراهيم احمد الباشا، متولد 1911 و درگذشته به سال 2006، داستاننويس، فيلمنامهنويس و نمايشنامهنويس مصري و برند? جايز? نوبل ادبيات سال 1988 است. نجيب محفوظ نويسندهاي عمدتاً رئاليست بود و نيز از اولين نويسندگان جهانِ عرب که در آثارش به مضامين وجودي و اگزيستانسياليستي پرداخت.
وقايع رمانهاي نجيب محفوظ همه در مصر اتفاق ميافتد. آثار او دستماي? اقتباسهاي سينمايي و تلويزيوني زيادي قرار گرفته است و در ايران نيز براساس کتاب «کوچهي مدق» او فيلمي به نام «کافه ستاره»، بهکارگرداني سامان مقدم، ساخته شده است.
«سهگان? قاهره»، که کتاب «قصرالشوق» نيز چنانکه پيشتر اشاره شد بخشي از آن است، از مهمترين آثار نجيب محفوظ است. از ديگر آثار او ميتوان به کتابهاي «راه»، «جنايت» و «کافه کَرنَک» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «قصرالشوق»
کتاب «قصرالشوق» با ترجم? محمدرضا مرعشيپور در انتشارات نيلوفر منتشر شده است. محمدرضا مرعشيپور، متولد 1326 در شوشتر، مترجم و نويسند? ايراني است. مرعشيپور آثار زيادي را از ادبيات عرب، بهويژه از نجيب محفوظ، به فارسي ترجمه کرده است. او، بهجز آثار نويسندگان معاصر عرب، دو کتاب کلاسيک «کليله و دمنه» و «هزار و يک شب» را نيز، به زباني ساده و نزديک به فارسي امروزي و در عين حال ريشهدار در ادبيات کلاسيک فارسي، از عربي ترجمه کرده است.
از ترجمههاي محمدرضا مرعشيپور از ادبيات معاصر عرب ميتوان به «بينالقصرين»، «خواب»، «راه»، «کوچهي مدق» و «تندر» اشاره کرد.
مرعشيپور همچنين مجموعهاي از قصههاي قرآن را در کتابي با عنوان «قصّههاي قرآن، با نگاهي به مثنوي مولوي» گردآوري و بازنويسي کرده است. بازنويسي تاريخ بيهقي در کتابي با عنوان «تاريخ بيهقي بهروايتي ديگر» از ديگر آثار محمدرضا مرعشيپور است.
رتب? کتاب «قصرالشوق» در گودريدز: 4.24 از 5.
