بحران نفت در ایران - از ناسیونالیسم تا کودتا

کتاب «بحران نفت در ايران» اثر يرواند آبراهاميان
ماجراي ملي شدن نفت در ايران و کودتاي 28 مرداد 1332 همچنان از مسائل بحث‌برانگيز در تاريخ معاصر ايران است. کتاب «بحران نفت در ايران: از ناسيوناليسم تا کودتا»، با عنوان اصلي Oil Crisis in Iran: From Nationalism to Coup dEtat، کتابي تازه دربار? اين موضوع است.
يرواند آبراهاميان، که پيش از اين در کتاب «کودتا»، به موضوع ملي شدن نفت در ايران به دست محمد مصدق و مناقشات مربوط به اين ماجرا و کودتاي 28 مرداد 1332 و نقش امريکا و بريتانيا در اين کودتا پرداخته بود، در کتاب «بحران نفت در ايران» نيز باز بر سر همين ماجرا رفته و اين‌بار با اتکا به اسنادي جديدتر دربار? ملي شدن نفت در ايران و کودتاي 28 مرداد 1332 و نقش امريکا در اين ماجرا، از زاويه‌اي تازه‌تر به اين موضوع پرداخته و سياست امريکا دربرابر ايران در دوران نخست‌وزيري محمد مصدق و تأثير اين سياست بر کودتاي 28 مرداد را مورد بررسي قرار داده است.
کتاب «بحران نفت در ايران» يک منبع و مرجع کارآمد براي کساني است که در تاريخ معاصر ايران و به‌ويژه وقايع مربوط به ملي شدن نفت و دوران نخست‌وزيري مصدق و کودتاي 28 مرداد و روابط ايران و امريکا تحقيق مي‌کنند يا علاقمند به مطالعه در اين زمينه هستند.
متن اصلي کتاب «بحران نفت در ايران» اولين بار در سال 2021 منتشر شده است.

مروري بر کتاب «بحران نفت در ايران»
همان‌طور که محمدابراهيم فتاحي در يادداشت ابتداي ترجم? فارسي کتاب «بحران نفت در ايران» توضيح مي‌دهد، اين کتاب «حاصل تازه‌ترين پژوهش پروفسور يرواند آبراهاميان دربار? بحرانِ نفتِ ايران در سال‌هاي 1330 – 1332 است» و باز بنا به آنچه در همين يادداشت آمده «ويژگي و اهميت اثر حاضر در آن است که در تأليف‌اش از تازه‌ترين اسناد دولت ايالات متحده آمريکا دربار? ايران در دور? نخست‌وزيري دکتر محمد مصدق که در سال 2017 از بايگاني محرمانه خارج شده‌اند استفاده شده است و بر اين اساس مي‌توان آن را آخرين بررسي اسنادي دربار? اين رويداد تأثيرگذار در تاريخ معاصر ايران تلقي کرد.»
کتاب «بحران نفت در ايران: از ناسيوناليسم تا کودتا» از پيش‌گفتار، درآمد، پنج فصل، روزشمار ملي شدن نفت و فهرست اشخاص برجست? مرتبط با موضوع کتاب تشکيل شده است.
فصل‌هاي پنج‌گان? کتاب «بحران نفت در ايران» عبارتند از: «مداخل? آمريکا»، «نگراني آمريکا نفت بود يا کمونيسم؟»، «سياست پارلماني»، «در راهِ کودتا» و «خاطر? بازبيني شده».
مازيار بهروز، که خود از پژوهشگران تاريخ معاصر ايران و نويسند? کتاب «شورشيان آرمانخواه» دربار? جنبش چپ در ايران است، دربار? کتاب «بحران نفت در ايران» آبراهاميان مي‌نويسد: «پژوهش تاز? آبراهاميان پاياني است بر اين افسانه که پيشنهاد نفتي آمريکا – بريتانيا در سال‌هاي 1332 – 1330 سخاوتمندانه بود و بايد از سوي مصدق پذيرفته مي‌شد. اين اثر به‌وضوح نشان مي‌دهد اين پيشنهاد، در کنار ديگر مسائل، به منظور خريدن وقت براي حل بحران از طريق "معامله با يک دولت دوستِ" پس از مصدق "طراحي" شده بود.»
همچنين گري سيک در توصيف کتاب «بحران نفت در ايران» و آنچه آبراهاميان در اين کتاب بر آن تمرکز کرده مي‌نويسد: «يرواند آبراهاميان بررسي ژرفي از اسناد جديدِ نقش آمريکا در کودتاي سال 1332 که منجر به برکناري نخست‌وزير مصدق و بازگشت شاه به سلطنت شد، ارائه کرده است. فهم رويدادهاي مربوط به آن وقايع موضوعي است همچنان داغ و زنده. آبراهاميان در بررسي خود موضوعات اساسي زير را مد نظر قرار مي‌دهد: مناقشه بر سر چه بود، نفت يا کمونيسم؟ نقش آمريکا در اين حوادث چه‌قدر تعيين‌کننده بود؟ تأثير اين رويدادها بر روابط کنوني آمريکا با ايران چگونه است؟ هم? کساني که به دانستن پاسخ اين پرسش‌ها يا پرسش‌هايي ديگر علاقه دارند در اين گزارشِ مناقشه‌آميزِ جذاب پاسخ‌هايي معتبر و قانع‌کننده دربار? اين واقع? مهم تاريخ معاصر خاورميانه خواهند يافت.»

دربار? يرواند آبراهاميان، نويسند? کتاب «بحران نفت در ايران»
يرواند آبراهاميان، متولد 1319 در تهران، مورخ ايراني – امريکايي. آبراهاميان يکي از مورخان مهم و برجست? ايران مدرن به شمار مي‌آيد و پژوهش‌هايش عمدتاً بر تاريخ ايران مدرن متمرکز است. او داراي ليسانس از دانشگاه آکسفورد، دو فوق ليسانس، يکي از دانشگاه کلمبيا و ديگري از آکسفورد و دکترا از دانشگاه کلمبيا است و تدريس در دانشگاه‌ آکسفورد، کالج باروخ، دانشگاه نيويورک، دانشگاه پرينستون و دانشگاه شهري نيويورک (CUNY) را در کارنام? کاري خود دارد.
آبراهاميان در خانواده‌اي ارمني در تهران متولد شده است. او در مدرس? مهر تهران تحصيل کرد و سپس براي ادام? تحصيل به مدرس? شبانه‌روزي راگبي در انگلستان رفت. در سال‌هاي پيش از انقلاب از اعضاي «کنفدراسيون جهاني محصلين و دانشجويان ايراني – اتحادي? ملي» و از مخالفان حکومت پهلوي بود و مدتي هم يکي از معاونان «کميت? آزادي هنر و انديشه در ايران» (CAIFI) بود. اين کميته، يک جبه? کوچک «حزب کارگران سوسياليست» (SWP) بود.
از آثار يرواند آبراهاميان مي‌توان به کتاب‌هاي «ايران بين دو انقلاب»، «تاريخ ايران مدرن» و «کودتا» اشاره کرد.

دربار? ترجم? فارسي کتاب «بحران نفت در ايران»
کتاب «بحران نفت در ايران: از ناسيوناليسم تا کودتا» با ترجم? محمدابراهيم فتاحي و يادداشتي از مترجم، در نشر ني منتشر شده است. محمدابراهيم فتاحي، متولد 1345، مترجم ايراني است. از ترجمه‌هاي او مي‌توان به کتاب‌هاي «تاريخ ايران مدرن»، «کودتا» و «الگوهاي تاريخي صنعتي شدن» اشاره کرد.