معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه

کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» نوشتۀ ریچارد پُل و لیندا اِلدر
راهنمایی برای سنجش و ارزیابیِ سنجشگرانه‌اندیشی (تفکر نقادانه). کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه»، با عنوان اصلی A Guide for Educators to Critical Thinking Competency Standards، کتابی از «مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان»، با عنوان اصلی Thinker’s Guide Library، است. «مجموعۀ «راهنمای اندیشه‌ورزان»، که تاکنون کتاب‌های مختلفی از آن به فارسی ترجمه شده، مجموعه‌ای است نوشتۀ ریچارد پُل و لیندا اِلدر که در آن به معرفی تفکر نقادانه و آموزش آن پرداخته می‌شود.
کتاب‌های «مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان»، چنانکه در مقدمۀ مهدی خسروانی، دبیر این مجموعه در نشر نو و ویراستار ترجمۀ فارسی کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه»، بر ترجمۀ فارسی همین کتاب آمده است، برمبنای نظریۀ ریچارد پُل دربارۀ سنجشگرانه‌اندیشی نوشته شده‌اند. «مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان» شیوه‌ای از فکر کردن را که مبتنی بر ارزیابی و استدلال و نقادی است به ما یاد می‌دهد. از طریق کتاب‌های این مجموعه یاد می‌گیریم که چطور، با پرورش تفکر نقادانه در خودمان، از پذیرش کورکورانۀ آنچه به‌عنوان حقیقت مسلّم به ما ارائه می‌شود بپرهیزیم و به همه‌چیز نقادانه بنگریم و دربارۀ امور مختلف چون‌وچرا کنیم و چیزی را بدون دلیل و ارزیابی و سنجش و تفکر نپذیریم. «مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان» مجموعه‌ای است که با کمک آن می‌توان تفکر نقادانه را در دانش‌آموزان درونی کرد و آن‌ها را به نقادانه فکر کردن و نگریستن عادت داد. این مجموعه همچنین معلمان و افراد دست‌اندرکار آموزش و نیز مخاطبانی در سنین گوناگون و از اقشار مختلف را به کار می‌آید.
ریچارد پُل و لیندا اِلدر در کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه»، از «مجموعۀ راهنمای اندیشه‌ورزان»، راهنمایی ارائه می‌دهند که یاری‌گر کسانی است که می‌خواهند تفکر نقادانه را به دیگران بیاموزند و شاگرادانشان را، به‌لحاظ اینکه چقدر توانسته‌اند نقادانه فکر کردن یا همان سنجشگرانه‌اندیشی را بیاموزند و در خودشان درونی کنند، محک بزنند.
کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» همچنین می‌تواند حکمِ یک خودآموز را برای کسانی داشته باشد که خودشان، بدون کلاس و کارگاه، می‌خواهند تفکر نقادانه را از راه مطالعه یاد بگیرند و حین یادگیری دریابند که چقدر این مهارت را آموخته و درونی کرده‌اند و تا چه حد معیارهای تفکر نقادانه را موقع فکر کردن رعایت می‌کنند و به کار می‌بندند.
کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» با دستورالعملی برای نمره‌دهی به دانش‌آموزان و دانشجویانی همراه است که در حال آموختن تفکر نقادانه هستند.

مروری بر کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه»
ریچارد پل و لیندا الدر در کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» بر آن‌اند که به آموزشگران بیاموزند که چگونه تفکر نقادانه را به دانش‌آموزان و دانشجویان یاد بدهند. کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» راهنمایی برای ارائۀ روش آموزش تفکر نقادانه است و معیارهایی به دست می‌دهد که آموزشگر از طریق آنها بفهمد که دانش‌آموز یا دانشجوی او چقدر توانسته فکر کردن با معیارهای تفکر نقادانه را یاد بگیرد و آن‌ها را درست به کار بندد.
اما، چنانکه نویسندگان خود در مقدمۀ کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» تأکید می‌کنند، آموزشگر تفکر نقادانه ابتدا خودش باید با این شکل از اندیشیدن و سازوکار و اصول و معیارهای آن آشنا باشد تا بتواند آن‌ها را به‌خوبی به دیگران آموزش دهد و توانایی و مهارت شاگردانش را در استفاده از ابزارهای تفکر نقادانه و به کار بستن این نوع از تفکر در مواجهه با امور مختلف بسنجد. از همین روست که در کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه»، پیش از ورود به بحث چگونگی سنجش و ارزیابی تفکر نقادانه و نمره‌دهی به دانش‌آموزان و دانشجویان براساس میزان توانایی‌شان در سنجشگرانه‌اندیشی، دربارۀ چیستی تفکر نقادانه و ماهیت و چندوچون آن بحث شده و توضیحاتی دربارۀ تفکر نقادانه ارائه شده است تا آموزشگرانی که ممکن است هنوز خودشان به‌خوبی این نوع از تفکر را نشناخته باشند با دقایقِ آن آشنا شوند.
معیارهایی که پل و الدر در کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» برشمرده‌اند، چنانکه در یادداشتی که نویسندگان در ابتدای این کتاب آورده‌اند توضیح داده شده، «به عنوان مرجعی برای آموزشگران، طراحان برنامۀ آموزشی، مدیران، و مراجع تصمیم‌گیرنده به کار می‌آیند.»
کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» از یادداشتی از نویسندگان خطاب به خوانندگان این کتاب، مقدمه‌ای با عنوان «آموزش‌گران و معیارهای قابلیت در سنجشگرانه‌اندیشی»، سه بخش و یک بخش پیوست تشکیل شده است.
بخش‌های سه‌گانۀ کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» عبارتند از: «سنجشگرانه‌اندیشی و رابطۀ نزدیک آن با یادگیری و آموزش و پرورش»، «ساختار و مؤلفه‌های قابلیت‌ها» و «فهرست معیارهای قابلیت در سنجشگرانه‌اندیشی».

دربارۀ ریچارد پُل و لیندا اِلدر
دکتر ریچارد پُل (Richard Paul) از سردمداران تفکر نقادانه و آموزش آن بود. پل، به منظور آموزش و گسترش تفکر نقادانه، مرکز و بنیاد تفکر نقادانه را تأسیس کرد. لیندا الدر نیز پس از آشنایی با تفکر نقادانه و مطالعۀ جدی‌تر در این زمینه به مرکز و بنیاد تفکر نقادانه پیوست و علاقۀ مشترک پل و الدر به این حوزه به همکاری دامنه‌دار آنها در زمینۀ تفکر نقادانه و آموزش آن منجر شد.

لیندا اِلدر (Linda Elder)، متولد 1962، روانشناس آموزشی اهل امریکا و متخصص در زمینۀ تفکر نقادانه است. الدر دارای دکترای روانشناسی است. او نقشی مؤثر در توسعۀ تفکر نقادانه داشته و مدتی نیز رییس بنیاد تفکر نقادانه بوده است.

از دیگر کتابهای مشترک ریچارد پل و لیندا الدر، که به فارسی ترجمه شده‌اند، می‌توان به «تفکر انتقادی: تدابیری برای آگاهانه زیستن و خوب آموختن»، «آشنایی با هنر پرسشگری سقراطی براساس مفاهیم و ابزارهای تفکر انتقادی»، «چگونه سوگیری و تبلیغات را در رسانه‌ها تشخیص دهیم»، «آشنایی با شیوه‌ی درس خواندن و خوب آموختن با استفاده از مفاهیم و ابزارهای تفکر انتقادی»، «تفکر نقادانه دربارۀ مسائل اخلاقی» و «آشنایی با هنر دقیق خواندن براساس مفاهیم و اصول تفکر انتقادی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه»
کتاب «معیارهای قابلیت در تفکر نقادانه» با ترجمه و مقدمۀ محمدرضا سلیمی در نشر نو منتشر شده است. محمدرضا سلیمی، متولد 1346، مترجم و مؤلف ایرانی و مدرس زبان انگلیسی است. سلیمی دارای فوق لیسانس زبان‌شناسی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «تفکر هوشمندانه: مهارت‌های فهم و نگارش نقادانه» اشاره کرد. از محمدرضا سلیمی اثری تألیفی هم با عنوان «66 خطای شناختی در تصمیم‌گیری (پیامدها و راه‌حل‌ها)» منتشر شده است.