کتاب «شب پرولترها» نوشت? ژاک رانسير
کندوکاوي در آرشيو نشريات کارگري بهقصد بازخواني تاريخ جنبش کارگري و تحليل ناتواني چپهاي قرن بيستم فرانسه در تحقق رؤياهاي کارگران. کتاب «شب پرولترها: بايگاني رؤياي کارگري»، با عنوان اصلي La Nuit des prolétaires: Archives du rêve ouvrier، پژوهشي در نخستين نوشتههاي کارگري منتشر شده در اواسط قرن نوزدهم در فرانسه است.
ژاک رانسير در کتاب «شب پرولترها» به سرآغاز سوسياليسم امروزي و آگاهي طبقاتي اولي? پرولتري در فرانسه پرداخته است. او در اين کتاب نخستين نشريات کارگري فرانسوي را ميکاود تا به ماهيت حقيقي رؤياي کارگران دست يابد و نيز به درکي از اين مسئله برسد که چرا اين رؤياي قرن نوزدهمي در قرن بيستم توسط جريانها و جنبشها و احزاب چپ و کارگري در فرانسه محقق نشد.
کتاب «شب پرولترها» نوعي بازسازي رؤياي کارگران در سرآغاز تحرک آنها برضدّ سيستم بهرهکشي سرمايهداري است؛ نوعي بازسازي گذشته براي درک بهتر امروز.
متن اصلي کتاب «شب پرولترها» اولين بار در سال 1981 منتشر شده است. مبناي اين کتاب، پاياننام? دکتراي ژاک رانسير بوده است.
مروري بر کتاب «شب پرولترها»
کتاب «شب پرولترها» يک تاريخنگاري کارگريِ نامتعارف است که، همانطور که مراد ثقفي در مقدمهاش بر ترجم? فارسي اين کتاب اشاره کرده، در نقط? مقابل تاريخنگاريهاي کارگريِ مرسوم قرار دارد و بنابراين قرائتهاي متداول از تاريخ جنبشهاي کارگري را نقض ميکند.
ژاک رانسير در کتاب «شب پرولترها» براي درک اينکه چرا جنبشهاي کارگري همچنان به سرانجامي نرسيدهاند، به سرچشم? اين جنبشها رجوع ميکند و به تورق نشريات کارگري قرن نوزدهم و تعمق در مطالب مختلف اين نشريات، از خلال بازخواني آنها، ميپردازد.
هدف رانسير در کتاب «شب پرولترها» اين است که رؤياي نخستين جنبشهاي کارگري را، با نگاهي انتقادي به رَوَند اين جنبشها و جريانهاي اثرگذار بر آنها و فرجامشان، بازسازي کند. او در اين کتاب به مسئل? دوگانگي موجود در جنبشهاي کارگري پرداخته است؛ اين دوگانگي عبارت است از رؤياي رهايي از سلط? بورژوازي و رفتن به سراغ روشنفکرانِ بورژوا براي تحقق اين رؤيا. ژاک رانسير با تمرکز بر اين دوگانگي و نتايج آن، تاريخ جنبشهاي کارگري را بازخواني و روايت ميکند تا از طريق اين بازخواني، نوري بر سرنوشت جنبشهاي کارگري در روزگار معاصر بتاباند.
در بخشي از پيشگفتار رانسير بر کتاب «شب پرولترها» دربار? اين کتاب آمده است: «در عنوان شب پرولترها هيچ قصد و منظوري استعاري نهفته نيست. بنا نيست به ذکر مصائب بردگانِ کارخانهها يا به محيط غيربهداشتي آلونکهايي بپردازيم که کارگران در آن زندگي ميکنند، يا به رنجوري بدنهايي که زير فشار استثمار بيحدّوحصر فرسوده ميشوند. به اين موضوعات، تنها از وراي نگاه و کلام يا ذهنيتها و رؤياهاي شخصيتهاي اصلي اين کتاب پرداخته خواهد شد.
اين شخصيتها کدامند؟ دهها يا صدها پرولتري که در حوالي سال 1830 بيست سال داشتند و هر کدام به نوب? خود تصميم گرفتند که ديگر نميخواهند وضعيتي غيرقابلتحمّل را تحمّل کنند: موضوع، واقعاً بر سر فقر و دستمزد ناچيز، مسکن ناراحت يا ساي? همواره سنگين و نزديک گرسنگي نبود. موضوعي اساسيتر بود. رنجِ هم? آن اوقاتي که هر روز براي پرداختن به درودگري يا آهنگري، خياطي يا پينهدوزي از ايشان ربوده ميشد بيآنکه هدفي در کار باشد، مگر حفظ نيروهاي بردگي در خدمت نيروهاي سلطه؛ پوچي خفّتبار اجبار هرروزه به گداييِ کاري که زندگي در آن به يغما ميرفت؛ و سنگيني بار وجود ديگران: کارکنان کارگاه با تکبّر حقيرشان، که يادآور هرکول نمايشهاي کاباره است، يا رفتار پرتکلّف و مُبادي آداب کارگران وظيفهشناس؛ ديگراني که بيرون کارگاه منتظرند تا جاي کس ديگري را بگيرند و مشغول شوند، جايي را که آدم با کمال ميل حاضر است واگذار کند؛ و بالاخره آنها که سوار بر کالسکه از کنارت ميگذرند و نگاهي از سر تحقير بر اين چهر? پژمرد? بشريّت ميافکنند.
موضوع، پاياندادن به هم? اينهاست، درک آنکه چرا هنوز پايان نيافته است؛ موضوع، تغيير زندگي است... هنگامي که کارگران معمولي بايد به خواب آرام و بيدغدغه فرو بروند، خواب آدمهايي که حرفهشان آنها را به هيچ تفکّري وادار نميکند، در آن هنگام است که واژگوني جهان آغاز ميشود.»
دربار? ژاک رانسير، نويسند? کتاب «شب پرولترها»
ژاک رانسير (Jacques Rancière)، متولد 1940، استاد فلسفه و فيلسوف مارکسيست فرانسوي است. رانسير شاگرد لويي آلتوسر و در ابتدا يک فيلسوف مارکسيست آلتوسري بود اما بعد از جنبش دانشجويي مي 1968 در فرانسه، به يک فيلسوف مارکسيست ضدّ آلتوسري تبديل شد.
بررسي مفهوم طبق? کارگر و رابط? ميان زيباييشناسي و سياست از جمله دغدغههاي فکري اصلي ژاک رانسير است. فلسف? او را فلسفهاي بهشدت ضدّنخبهگرا و ضدّاستبدادي توصيف کردهاند. سياست، اختلاف نظر، پليس، برابري و پسادموکراسي از مفاهيم کليدي فلسف? رانسير هستند.
از جمله آثار ژاک رانسير ميتوان به کتابهاي «فيگورهاي تاريخ»، «نفرت از دموکراسي»، «سياست زيباشناسي»، «فيلسوف و فقرايش»، «فواصل سينما» و «آيند? تصوير» اشاره کرد.
دربار? ترجم? فارسي کتاب «شب پرولترها»
کتاب «شب پرولترها: بايگاني رؤياي کارگري» با ترجم? آرام قريب و مقدم? مراد ثقفي در انتشارات شيرازه منتشر شده است.
آرام قريب، متولد 1338، مترجم ايراني است. از ترجمههاي او ميتوان به کتابهاي «ابداع امر اجتماعي: رسالهاي دربار? افول هيجانات سياسي»، «اينشتين» و «فيلسوف و فقرايش» اشاره کرد.
