کتاب «ماليخولياي چپ» نوشت? انزو تراوِرسو
چگونه ميتوان با يادآوري ماليخوليايي شکستهاي سياسي گذشته به پيروزي در آينده اميد بست؟ اين موضوعي است که انزو تراوِرسو در کتاب «ماليخولياي چپ» به آن ميپردازد.
کتاب «ماليخولياي چپ: مارکسيسم، تاريخ و خاطره»، با عنوان اصلي Left-Wing Melancholia: Marxism, History, and Memory، کتابي است دربار? نيروي سياسيِ اميدبخشِ نهفته در خاطر? شکستهاي مبارزات انقلابي و چپگريانه.
انزو تراوِرسو در کتاب «ماليخولياي چپ» تاريخ مبارزات انقلابي و رهاييبخش در دورههاي مختلف و شکست اين مبارزات را همچون يادآوري ماليخولياييِ يک خاطره بازخواني ميکند تا وجه سياسي و راديکال اين نوع يادآوري را آشکار کند. او در اين کتاب از فرهنگي که نام آن را «فرهنگ شکست» ميگذارد بهعنوان ابزاري براي مقاومت عليه نئوليبراليسم ياد ميکند و توسل به فرهنگ شکست و يادآوري خاطرات شکست مبارزات سياسي گذشته را وسيلهاي ميداند که با آن ميتوان به تحقق آيندهاي اميد بست متفاوت با آنچه نظام سرمايهداري، بهعنوان آيندهاي ناگزير و محتوم و تنها آيند? ممکن، از آن سخن ميگويد.
کتاب «ماليخولياي چپ» کتابي است که به ما ميگويد چگونه ميتوان با توسل به گذشته، آينده را رستگار کرد. تراورسو در اين کتاب به آرشيو تاريخ مبارزات سياسي نقب ميزند و تصاوير و تئوريها و خاطرهها و رويدادهايي را احضار ميکند که نمودهايي از فرهنگ شکست هستند و با بازخواني آنها ميتوان وجه راديکال و رهاييبخش فرهنگ شکست را عليه نظم نئوليبرالي به کار انداخت.
متن اصلي کتاب «ماليخولياي چپ» اولين بار در سال 2016 منتشر شده است.
مروري بر کتاب «ماليخولياي چپ»
کتاب «ماليخولياي چپ»، چنانکه انزو تراورسو خود در ديباچ? اين کتاب توضيح ميدهد، با هدف «بازانديشي تاريخ مارکسيسم و سوسياليسم در پرتو ماليخوليا» نوشته شده است.
تراورسو در کتاب «ماليخولياي چپ»، در بازخواني ماليخولياييِ تاريخ چپ، از فيلسوفان و نظريهپردازان گوناگوني وام ميگيرد و نظريات آنها را مورد بررسي قرار ميدهد اما از بين هم? فلاسفه و نظريهپردازاني که او در بحث از ماليخولياي چپ به آنها ارجاع ميدهد و ديدگاهها و آثارشان را در پرتو ماليخولياي چپ بررسي و تحليل ميکند، والتر بنيامين جايگاهي ويژه را در اين کتاب به خود اختصاص داده است چون تراورسو در کتاب «ماليخولياي چپ» در پي احضار تاريخ شکست و شکستخوردگان است و چنين رويکردي به تاريخ، او را بيش از هرکس به بنيامين نزديک ميکند.
کتاب «ماليخولياي چپ»، چنانکه در مقدم? مهرداد رحيميمقدم بر ترجم? فارسي اين کتاب توضيح داده شده، ديدگاهي راديکال را دربار? به ياد آوردن ماليخوليايي شکستهاي تاريخ چپ ارائه ميدهد که بديل ديدگاهي است که چنين به ياد آوردني را نوعي محافظهکاري و نداشتن درک و شناخت از تغييرات جهان امروز تلقي ميکند و چسبيدن به خاطر? شکستهاي گذشته و ماتم گرفتن بابت آنها و نفي هم? جنبشها و مبارزات جهان امروز را، که از ديدِ چپگرايان مغاير با نظريات آنها درباب مبارزه است، نشان? نداشتن درک درست از زمان حال و جا ماندن از تحولات اکنون ميداند.
تراورسو اما در کتاب «ماليخولياي چپ» نوعي نيروي راديکال و پيشرو را در يادآوري ماليخوليايي خاطر? چپ ميبيند و بر اين باور است که خاطر? شکستهاي گذشته و احضار و احياي خاطر? چپ، نوعي فرهنگ مقاومت دربرابر نئوليبراليسم را پديد ميآورد و چپها را به ابزاري تجهيز ميکند که بهياري آن ميتوانند از پذيرش سلط? نئوليبراليسم سر باز زنند و به آيندهاي ديگرگونه اميد بندند.
کتاب «ماليخولياي چپ» اين بحث را پيش ميکشد که چطور، با وجود شکست بزرگ چپ در سال 1989 و نوميدي عميق چپها بهدنبال اين شکست، ميتوان بهکمک ماليخولياي چپ همچنان به آينده اميدوار بود. تراورسو شکست 1989 را شکستي متفاوت با ديگر شکستهاي تاريخ جنبشها و مبارزات و انقلابهاي چپگرايانه ميداند چون گويا چپها با اين شکست، برخلاف شکستهاي قبلي، ديگر تمام اميدشان را از دست دادند. تراورسو اما خاطر? شکست و فرهنگ شکست و يادآوري ماليخوليايي شکستهاي پيشين چپ را واجد نيرويي راديکال ميداند و معتقد است که اين نيرو ميتواند اميد را به اردوگاه چپ بازگرداند و چپها را دربرابر نئوليبراليسم مقاوم کند.
تراورسو بازخواني تاريخ چپ در پرتو ماليخوليا را در کتاب «ماليخولياي چپ» تنها به بازخواني متون نظري و وقايع سياسي محدود نميکند و به آثار هنري مرتبط با خاطر? چپ نيز ميپردازد. از همينرو در کتاب «ماليخولياي چپ» از نقاشيها و فيلمها و پوسترهاي مرتبط با ايد? مطرح در اين کتاب نيز سخن ميرود که از آن جمله ميتوان به ارجاعات تراورسو به سينماي کن لوچ و آيزنشتاين اشاره کرد.
کتاب «ماليخولياي چپ» از ديباچه، مقدمهاي با عنوان «اشباح گذشتهها، بدون يوتوپياها» و هفت فصل تشکيل شده است.
فصلهاي هفتگان? کتاب «ماليخولياي چپ» عبارتند از: «فرهنگِ شکست»، «مارکسيسم و خاطره»، «تصاوير ماليخوليايي»، «بوهميا: در ميان? ماليخوليا و انقلاب»، «مارکسيسم و غرب»، «آدورنو و بنيامين: نامههايي در نيمهشبِ قرن» و «زمانهاي متقارن: والتر بنيامين و دانيل بنسعيد».
کتاب «ماليخولياي چپ: مارکسيسم، تاريخ و خاطره» با ترجمه و مقدم? مهرداد رحيميمقدم در انتشارات مان کتاب منتشر شده است.
دربار? انزو تراورسو، نويسند? کتاب «ماليخولياي چپ»
انزو تراوِرسو (Enzo Traverso)، متولد 1957، مورخ، استاد دانشگاه و پژوهشگر ايتاليايي است. تراورسو محقق تاريخ روشنفکري اروپاست و کتابهايي در حوز? نظري? انتقادي، هولوکاست، مارکسيسم، حافظه، توتاليتاريسم، انقلاب و تاريخنگاري معاصر نوشته است.
از جمله آثار انزو تراورسو ميتوان به کتابهاي «آتش و خون»، «ريشههاي خشونت نازي» و «مارکسيستها و مسئل? يهود» اشاره کرد.
