بچه های عمو تام

کتاب «بچه‌های عموتام» نوشتۀ ریچارد رایت
قصه‌هایی از رنج سیاهان در عصر تاریک و مخوف تبعیض نژادی. کتاب «بچه‌های عموتام»، با عنوان اصلی Uncle Toms Children، مجموعه‌ای از چند رمان کوتاه از ریچارد رایت است که همگی روایتگر گوشه‌هایی از زندگی سیاهپوستان در دورانی از تاریخ امریکا هستند که تبعیض علیه سیاهان هنوز با شدت و خشونت اعمال می‌شد و سیاهان با بی‌رحمانه‌ترین و تحقیرآمیزترین رفتارها از جانب سفیدپوستان مواجه بودند.
ریچارد رایت در قصه‌های کتاب «بچه‌های عموتام» از خشونت علیه زنان و بچه‌های سیاهپوست می‌نویسد و از فقر و محرومیت و احساس ترس و ناامنی و نومیدی و استیصال و خشم و اندوه جامعۀ سیاهپوست امریکا در دورانی که وقایع این قصه‌ها در آن می‌گذرد.
کتاب «بچه‌های عموتام» روایتی ادبی از تاریخ تبعیض نژادی و تحقیر خشونت‌بار سیاهپوستان توسط سفیدپوستان است؛ روایتی صریح و بدون روتوش که خشونت علیه سیاهان را بدون هیچ پرده‌پوشی و با مهارت در قصه‌پردازی به تصویر می‌کشد.
کتاب «بچه‌های عموتام» همچنین از خلال روایت تحقیر و خشونت و تبعیض علیه سیاهان، گویی به نفسِ تحقیر و تبعیض، فارغ از رنگ پوست و جغرافیا و زمان و مکان، نقب می‌زند و این برآمده از چیره‌دستی ریچارد رایت در قصه‌پردازی است.
متن اصلی کتاب «بچه‌های عموتام» اولین بار با چهار قصه در سال 1938 منتشر شد و سپس در سال 1940 با اضافه شدن یک جستار اتوبیوگرافیک، به نام «آداب جیم کرو زیستن»، به ابتدای آن و قصه‌ای به نام «ستارۀ روشن صبحگاهی» به آخرِ کتاب، تجدید چاپ شد.
کتاب «بچه‌های عموتام» اولین کتاب منتشر شده از ریچارد رایت بود. عنوان این کتاب ارجاعی دارد به رمان معروف «کلبۀ عمو تام» هریت بیچر استو که اولین رمانی است که در نقد برده‌داری نوشته شده است.

مروری بر کتاب «بچه‌های عموتام»
ریچارد رایت قصه‌نویسی چیره‌دست است و از همین‌رو در رمان‌های کوتاه او در کتاب «بچه‌های عموتام» نه فقط با حقایق اجتماعی دربارۀ زیست سیاهان در دورانی از تاریخ امریکا که تبعیض نژادی هنوز به بی‌رحمانه‌ترین شکلش در این کشور برقرار بود، که با قصه‌هایی مواجهیم که هنرمندانه و ماهرانه نوشته شده‌اند و عمق فاجعه و رنج و دردِ تبعیض و تحقیر را نه فقط از طریق محتوای انسانی و اجتماعی‌شان که با فرم و شیوۀ روایت‌شان به تصویر می‌کشند.
ریچارد رایت در کتاب «بچه‌های عموتام» گویی تجربۀ زیسته‌اش را، به‌عنوان یک سیاهپوست، به تجربۀ عام همۀ انسان‌های تحقیرشده و تحت ستم و تبعیض، از کودکان گرفته تا زنان و مردان، پیوند می‌زند و مختصات تحقیر را ترسیم می‌کند و همچنین خشم و استیصال انسان‌های تحقیرشده و تلاش آن‌ها برای مقابله با این تحقیر و اعتراض به آن را.
در قصه‌های کتاب «بچه‌های عموتام» به‌قول محمود کیانوش در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی این کتاب، «همواره یک "قانون" هویداست و آن "حق نداشتن" سیاه‌پوستان است.»
کتاب «بچه‌های عموتام» با جستاری اتوبیوگرافیک با عنوان «آداب جیم کرو زیستن» آغاز می‌شود که ریچارد رایت در آن زندگی و تجربه‌ها و خاطراتش را روایت می‌کند و آنچه را که از خشونت و تبعیض علیه سیاهان دیده و دریافته و تجربه کرده است شرح می‌دهد و حکایت‌هایی از رفتار تحقیرآمیز سفیدپوستان با سیاهان را نقل می‌کند.
بعد از این جستارِ خودزندگی‌نامه‌ای، نخستین قصۀ کتاب «بچه‌های عموتام» آغاز می‌شود.
کتاب «بچه‌های عموتام»، علاوه بر جستاری که به آن اشاره شد، حاوی پنج رمان کوتاه است که عبارتند از: «بیگ‌بوی خانه را ترک می‌گوید»، «در کرانۀ رود»، «آواز سیاه طولانی»، «آتش و ابر» و «ستارۀ روشن صبحگاهی».

دربارۀ ریچارد رایت، نویسندۀ کتاب «بچه‌های عموتام»
ریچارد رایت (Richard Wright)، متولد 1908 و درگذشته به سال 1960، داستان‌نویس، شاعر، جستارنویس و روزنامه‌نگار امریکایی افریقایی‌تبار بود. رایت از معترضان و منتقدان تبعیض نژادی بود، اما در عین حال نابرابری و ظلم و تبعیض را فراتر از رنگ پوست و نژاد می‌دید و در این زمینه نگاهی وسیع‌تر از نگاه نژادی و بومی داشت و به نابرابری به عنوان پدیده‌ای جهانی نگاه می‌کرد. او مدتی در جوانی جذب حزب کمونیست شد اما نتوانست باید و نبایدهای حزبی و تنگ‌نظری‌های ایدئولوژیک را تاب بیاورد. طبق دستورالعمل حزب بخشی از ادبیات منحط قلمداد می‌شد، اما ریچارد رایت ادبیات را گسترده‌تر از محدودیت‌هایی از این دست می‌دید و این از جمله موارد اختلاف او با چپ‌گراهای امریکایی بود.
رایت دو بار ازدواج کرد و هر دو بار هم با زنی سفیدپوست. او در دورانی که در امریکا زندگی می‌کرد از طرف اف‌بی‌آی و سی‌آی‌ای تحت نظر بود. سرانجام نتوانست در امریکا بماند و نگاهها و برخوردهای تحقیرآمیز نژادپرستانه را تحمل کند. از همین‌رو در سال 1947 همراه همسر و دختر چهارساله‌اش برای همیشه به فرانسه مهاجرت کرد و تبعۀ آنجا شد. دختر دومش در فرانسه متولد شد. در فرانسه با روشنفکران و نویسندگانی چون سیمون دوبووار، ژان پل سارتر، گرترود استاین، آندره ژید و لئوپلد سنگور آشنا شد.
از ریچارد رایت آثار داستانی و غیرداستانی فراوانی به جا مانده است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به «خانه‌زاد»، «عطش امریکایی» و «تعطیلات وحشت‌زا» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «بچه‌های عموتام»
کتاب «بچه‌های عموتام» با ترجمه و مقدمۀ محمود کیانوش در انتشارات وال منتشر شده است. ویراست اول این ترجمه اولین بار در سال 1349 در انتشارات نیل منتشر شده بود.
گفتنی است که ترجمۀ محمود کیانوش از دو قصۀ «بیگ‌بوی خانه را ترک می‌گوید» و «آواز سیاه طولانی» از کتاب «بچه‌های عموتام» اولین بار در سال 1340 در دومین شمارۀ مجلۀ «کتاب هفته»، به‌سردبیری احمد شاملو، منتشر شده است.
محمود کیانوش، متولد 1313 در مشهد و درگذشته به سال 1399 در لندن، شاعر، داستان‌نویس، نویسندۀ داستان کودک و نوجوان، روزنامه‌نگار، مترجم، منتقد ادبی و نمایشنامه‌نویس ایرانی بود. او همسر پری منصوری، نویسنده و مترجم ایرانی، بود و از سال 1975 در لندن می‌زیست.
کیانوش از پیشگامان شعر منثور آهنگین است. او دارای لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران، از اعضای شورای کتاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مدتی هم عضو هیئت تحریریۀ مجلۀ «صدف» و نیز سردبیر این مجله بود. کیانوش همچنین به‌مدت چهار دوره، سردبیری مجلۀ «سخن» را به‌عهده داشت.
از محمود کیانوش آثار متنوع و متعددی در حوزه‌های گوناگون، از شعر و رمان و قصۀ کوتاه و ادبیات کودکان گرفته تا ترجمه و نقد ادبی و نمایشنامه، منتشر شده است. او به دو زبان فارسی و انگلیسی می‌نوشت.
از جمله آثار تألیفی محمود کیانوش می‌توان به مجموعه شعر «کتابِ دوستی»، مجموعه داستان «غصه‌ای و قصه‌ای»، رمان «حرف و سکوت»، نمایشنامۀ «از خون سیاوش»، رمان نوجوان «خودنویس آبی و گل سرخ»، کتاب «نظم، فضیلت و زیبایی: تأملاتی در هنر و ادبیات» و «بردار این‌ها را بنویس، آقا! (خاطرات و نقد روشنفکری ادبی ایران، 1340 – 1360)» اشاره کرد.
کیانوش همچنین آثار بسیاری را از ادبیات جهان به فارسی ترجمه کرده که بعضی از آن‌ها عبارتند از: «مالون می‌میرد»، «سیر روز در شب»، «مرگ و دختر»، «عشق در میان کومه‌های یونجه»، «خانه‌ی برناردا آلبا»، «بازگشت به زادبوم»، «جلاد» و «در انتظار بربرها».