یک فیلم، یک جهان 25: سوسپیریا

کتاب «سوسپیریا» نوشتۀ الکساندرا هلر – نیکلاس
یک تک‌نگاری دربارۀ فیلمی که از شاهکارهای ژانر وحشت اروپایی به‌حساب می‌آید. کتاب «سوسپیریا» که عنوانش از فیلم «سوسپیریا» (Suspiria) به‌کارگردانی داریو آرجنتو، کارگردان ایتالیایی، گرفته شده است، کتابی است دربارۀ این فیلم و مختصات بصری و صوتی آن و عواملی که این فیلم را در تاریخ سینمای ژانر وحشت ماندگار کرده‌اند.
فیلم «سوسپیریا» یک فیلم ایتالیایی در ژانر وحشت است که در سال 1977 اکران شده است. از فیلم «سوسپیریا» به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین فیلم‌های ژانر وحشت یاد می‌شود. دلیل این تأثیرگذاری بیش از هرچیز استفادۀ خلاقانۀ آرجنتو از نور و رنگ و صدا در این فیلم است.
داستان فیلم «سوسپیریا» دربارۀ یک دختر دانشجوی امریکایی باله به نام سوزی بَنیون است که برای یادگیری باله به آکادمی‌ای در آلمان می‌رود و در آن‌جا با حوادثی هولناک و جنایتبار مواجه می‌شود و تجربه‌ای کابوس‌وار را از سر می‌گذراند. او درواقع وارد آکادمی‌ای شده است که ساحره‌ها آن را می‌گردانند و نیروی جادو بر آن حاکم است.
موفقیت و تأثیر فیلم «سوسپیریا» تا حدی بود که لوکا گوادانینو، کارگردان ایتالیایی، این فیلم را در سال‌های اخیر بازسازی کرد و نسخه‌ای جدید از آن ارائه داد. نسخۀ بازسازی شدۀ فیلم «سوسپیریا» در سال 2018 به نمایش درآمد.
الکساندرا هلر – نیکلاس در کتاب «سوسپیریا» با کندوکاو در مؤلفه‌های تکنیکی فیلم «سوسپیریا» و نیز بررسی آن در چشم‌اندازی تاریخی و فرهنگی بر آن است که نشان دهد راز ماندگاری و تأثیرگذاری این فیلم دقیقاً در کجاست.
کتاب «سوسپیریا» کتابی است که هزار نکتۀ باریک‌تر از مو را دربارۀ یکی از فیلم‌های کلاسیک ژانر وحشت با ما در میان می‌گذارد و ترغیب‌مان می‌کند که اگر هنوز این فیلم را ندیده‌ایم به تماشای آن بنشینیم و اگر هم دیده‌ایم دوباره ببینیم.
متن اصلی کتاب «سوسپیریا» اولین بار در سال 2015 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «سوسپیریا»
الکساندرا هلر – نیکلاس، چنانکه خود در مقدمۀ کتاب «سوسپیریا» توضیح داده است، در این کتاب بر آن است که نشان دهد «چگونه سوسپیریا نور، صدا و تاریخ سینما را درهم می‌تند تا یکی از نفس‌گیرترین نمونه‌های فیلم ژانر وحشت مدرن را خلق کند.» نیکلاس همچنین تأکید می‌کند که این کتاب «نه در پی رمزگشایی از هیچ معنی پنهانِ غایی یا شگرفی در سوسپیریا، که در پی تجلیل از لذت‌های فراوانی است که فیلم به تماشاگرش می‌دهد.»
نیکلاس در کتاب «سوسپیریا» ضمن شرح و توضیح مؤلفه‌ها و ویژگی‌های تکنیکی و زیبایی‌شناختی فیلم «سوسپیریا» و نشان دادن اینکه این مؤلفه‌ها چگونه جذابیت و ماندگاری این فیلم را رقم زده‌اند، فیلم سوسپیریا را در چشم‌اندازی تاریخی و فرهنگی نیز مورد بررسی قرار می‌دهد و به ریشه‌یابی عناصر زیبایی‌شناختی و هنری و ژانری آن می‌پردازد. نیکلاس در فصل اول کتاب «سوسپیریا»، با عنوان «راز گل‌های زنبق»، که حکم مقدمۀ کتاب را دارد، ردّ پای ساحره‌ها را در تاریخ سینما، تا پیش از ساخته شدن فیلم «سوسپیریا»، نشان می‌دهد و سیاهه‌ای از تعدادی از فیلم‌های جادوگری‌ای که قبل از این فیلم ساخته شده‌اند به دست می‌دهد تا دریابیم که فیلم «سوسپیریا» در تاریخ سینما به چه سنتی تعلق دارد.
در فصل اول کتاب «سوسپیریا» همچنین از پیوند عناصر بصری و زیبایی‌شناختی این فیلم، به‌لحاظ وجه خشونت‌آمیز و ترسناک این عناصر، با سنت فرهنگی و هنری و ادبی ایتالیا سخن رفته و نشان داده شده است که ویژگی‌های بصری این فیلم ریشه در سنتی دیرینه در ایتالیا دارد که نمودهایی از آن را در آثار نقاشانی چون میکل‌آنژ و داوینچی و کاراواجو، اُپرا و نیز آثار ادبی دانته و بوکاچو می‌بینیم.
نیکلاس همچنین شرح می‌دهد که چه عناصری از فیلم‌های ایتالیایی قبل از «سوسپیریا» در این فیلم دست به دست هم داده‌اند تا این فیلمِ مهم و موفق ژانر وحشت خلق شود و تأثیری فراموش‌نشدنی بر مخاطبان خود بگذارد و نامش در تاریخ سینما جاودانه شود.
کتاب «سوسپیریا» بعد از این مقدمۀ تاریخ‌نگرانه و تبارشناسانه، به سراغ خود فیلم «سوسپیریا» و ویژگی‌های آن می‌رود و ما را با خود در دنیای این فیلم می‌گرداند و آن را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد.
کتاب «سوسپیریا» همچنین با ضمیمه‌ای، شامل مصاحبه با لوچانو تووُلی، فیلمبردار فیلم «سوسپیریا»، همراه است.

دربارۀ الکساندرا هلر – نیکلاس، نویسندۀ کتاب «سوسپیریا»
الکساندرا هلر – نیکلاس (Alexandra Heller-Nicholas)، متولد 1974، منتقد فیلم اهل استرالیا است. جنسیت و سیاست‌های جنسیتی، ژانر، بازنمایی خشونت، فیلم‌های فرقه‌ای و ترسناک و فیلم‌سازی زنانه، حوزه‌های تخصصی نیکلاس در زمینۀ مطالعات سینمایی هستند.
از آثار الکساندرا هلر – نیکلاس می‌توان به کتاب‌های «فیلم‌های تجاوز – انتقام: یک مطالعۀ انتقادی»، «هزار زن در وحشت، 2018 – 1895» و «نقاب‌ها در سینمای وحشت: چشمان بدون چهره» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «سوسپیریا»
کتاب «سوسپیریا» با ترجمۀ اردوان شکوهی در مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نشر خوب منتشر شده است.
مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» شامل کتاب‌هایی است دربارۀ فیلم‌های مهم و تأثیرگذار تاریخ سینما که به‌دبیری بابک کریمی در نشر خوب به چاپ رسیده‌اند. در مقدمه‌ای که بابک کریمی بر کتاب‌های مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نوشته، دربارۀ این مجموعه آمده است: «مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" مشتمل بر تک‌نگاری‌هایی است دربارۀ فیلم‌های نامی و اثرگذار تاریخ سینما. در انتخاب این کتاب‌ها، نه فیلم‌هایی خاص و سلیقه‌ای مشخص بلکه اهمیت فیلم و کتاب مد نظر در اولویت است و از میان چندین‌وچند مجموعۀ کتاب انگلیسی و فرانسوی، آثاری برگزیده می‌شوند که تا حد ممکن با تاریخ کتاب‌های سینمایی ایران نسبتی داشته باشند و جای خالی آن‌ها حس شود؛ البته در مواردی نیز که کتاب دلخواه موجود نیست، کتابی مختص این مجموعه تدوین می‌شود.
هر کتابی از مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" درصدد است "فیلم" مورد مطالعه‌اش را به وسعت یک "جهان" ببیند.»
اردوان شکوهی، مترجم کتاب «سوسپیریا»، متولد 1357 است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «درخشش» اشاره کرد.