یک فیلم یک جهان 30: اسکله

کتاب «اسکله» نوشتۀ کریس دارک
یک فیلم کوتاه علمی – تخیلیِ کلاسیک در یک نگاه. کتاب «اسکله»، با عنوان اصلی La Jetée، کتابی است دربارۀ فیلم کوتاه علمی – تخیلی «اسکله» به‌کارگردانی کریس مارکر، فیلمساز، روزنامه‌نگار، هنرمندِ چندرسانه‌ای و عکاس فرانسوی.
فیلم «اسکله» یک فیلم بیست‌وهشت‌دقیقه‌ای سیاه‌وسفید و محصول سال 1962 است. این فیلم بر فیلم‌ها و مجموعه‌های علمی - تخیلیِ زیادی، از جمله مجموعه فیلم‌های «ترمیناتور»، مجموعۀ «بازگشت به آینده» و فیلم علمی – تخیلی «دوازده میمون»، تأثیر گذاشته و امروزه یک فیلم کلاسیک در ژانر علمی – تخیلی محسوب می‌شود؛ فیلمی کلاسیک با فُرمی نامتعارف در زمان خود. این فیلم، فُرم یک فوتورُمان را دارد و تقریباً به‌طور کامل از عکس‌هایی ثابت تشکیل شده و داستان آن از طریق این عکس‌ها روایت می‌شود.
با وجود اهمیت فیلم «اسکله» در تاریخ سینما، دربارۀ این فیلم اطلاعات تاریخی چندانی در دست نیست چون کریس مارکر کارگردانی بود که چندان تن به گفت‌وگو و حرف زدن از فیلم‌هایش نمی‌داد.
کریس دارک در کتاب «اسکله» خلاء موجود دربارۀ این فیلم مهمّ تاریخ سینما را پُر کرده و مرجعی جمع‌وجور دربارۀ این فیلم و ماجرای ساخت آن و وجوه گوناگونش فراهم آورده است.

مروری بر کتاب «اسکله»
داستان فیلم «اسکله» که موضوع کتاب «اسکله» کریس دارک است، دربارۀ سفر در زمان و مردی است که در دورانی پساآخرزمانی در پاریس، درحالی‌که همه‌چیز به ویرانه‌ای بدل شده، زندانی دانشمندانی است که می‌خواهند سفر در زمان را روی او آزمایش کنند و او را با کمک خاطره‌ای از کودکی‌اش به سفر در گذشته و آینده بفرستند و اکنون را به‌کمک گذشته و آینده نجات دهند.
کلید ورود شخصیت اصلی فیلم «اسکله» به گذشته، خاطره‌ای محو و مبهم از کودکی اوست؛ خاطره‌ای از حادثه‌ای در اسکلۀ فرودگاه اُرلیِ پاریس که شخصیت اصلی فیلم، تصویر زنی را از آن به یاد دارد و حادثه‌ای شوکه‌کننده را. مرد به گذشته سفر می‌کند و با زنی که تصویرش را از کودکی و در لحظۀ وقوع حادثه به یاد دارد ملاقات و با او رابطه‌ای عاشقانه برقرار می‌کند. بعد از سفر به گذشته، مرد را به آینده می‌فرستند و او در آینده از آیندگان رموز بازسازی حال را می‌آموزد و به زمان حال برمی‌گردد و مأموریتش را انجام می‌دهد اما می‌فهمد که زندانبانان او قصد دارند او را بکشند.
آیندگانی که شخصیت اصلی فیلم «اسکله» در سفر زمان با آن‌ها ملاقات کرده به نجاتش می‌شتابند و می‌خواهند او را دوباره به آینده ببرند تا دست قاتلانش به او نرسد اما مرد از آن‌ها می‌خواهد که او را به گذشته و همان اسکله ببرند و در موقعیت ملاقات با زنی که در کودکی در اسکله دیده است قرار دهند. ترتیب این سفر برای مرد داده می‌شود و او خود را در موقعیت کودکی‌اش مقابل زن بازمی‌یابد و در همان زمان می‌فهمد که حادثۀ شوکه‌کننده‌ای که در کودکی‌اش در اسکله دیده است، مرگ خودش بوده است. قاتلانِ مرد، همان زندانبانانش در زمان حال، او را تا گذشته تعقیب کرده‌اند و می‌خواهند در اسکله او را بکُشند.
کتاب «اسکله» تحلیلی بر فیلم «اسکله» و تحقیقی تاریخی دربارۀ این فیلم و موضوعات مربوط به پشت صحنه و ماجرای ساخت آن است.
کریس دارک در کتاب «اسکله» به اسناد آرشیوی مربوط به ساخت فیلم «اسکله» و نامه‌نگاری‌هایی از مارکر که با این فیلم مربوط هستند رجوع کرده تا زوایایی پنهان دربارۀ این فیلم را روشن کند.
کتاب «اسکله» حاوی اطلاعات تاریخی‌ای خواندنی دربارۀ فیلم «اسکله» است. این کتاب همچنین، ضمن پرداختن به فیلم «اسکله»، ما را با دنیای ذهنی و فکری و زیبایی‌شناختی کریس مارکر آشنا می‌کند.
در کتاب «اسکله» از تأثیر فیلم «اسکله» از فیلم مشهور و کلاسیک «سرگیجه» آلفرد هیچکاک هم سخن رفته است.

دربارۀ کریس دارک، نویسندۀ کتاب «اسکله»
کریس دارک (Chris Darke) مدرس و منتقد فیلم است. مقالات او در مجلات مختلف، از جمله «سایت اند ساوند»، منتشر شده است. او همچنین مدرس ارشد فیلم در دانشگاه روهمپتون بریتانیا است.
از کریس دارک، به‌جز کتاب «اسکله»، کتابهای دیگری هم در حوزۀ سینما و نقد فیلم منتشر شده که از جملۀ آن‌ها می‌توان به کتاب‌های «آلفاویل: ژان - لوک گُدار» و «نورخوانی: نقد فیلم و هنرهای صفحۀ نمایش» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «اسکله»
کتاب «اسکله» با ترجمۀ شایان کریمی در در مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نشر خوب منتشر شده است.
مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» شامل کتاب‌هایی است دربارۀ فیلم‌های مهم و تأثیرگذار تاریخ سینما که به‌دبیری بابک کریمی در نشر خوب به چاپ رسیده‌اند. در مقدمه‌ای که بابک کریمی بر کتاب‌های مجموعۀ «یک فیلم، یک جهان» نوشته، دربارۀ این مجموعه آمده است: «مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" مشتمل بر تک‌نگاری‌هایی است دربارۀ فیلم‌های نامی و اثرگذار تاریخ سینما. در انتخاب این کتاب‌ها، نه فیلم‌هایی خاص و سلیقه‌ای مشخص بلکه اهمیت فیلم و کتاب مد نظر در اولویت است و از میان چندین‌وچند مجموعۀ کتاب انگلیسی و فرانسوی، آثاری برگزیده می‌شوند که تا حد ممکن با تاریخ کتاب‌های سینمایی ایران نسبتی داشته باشند و جای خالی آن‌ها حس شود؛ البته در مواردی نیز که کتاب دلخواه موجود نیست، کتابی مختص این مجموعه تدوین می‌شود.
هر کتابی از مجموعۀ "یک فیلم، یک جهان" درصدد است "فیلم" مورد مطالعه‌اش را به وسعت یک "جهان" ببیند.»