خودشیفتگی

کتاب «خودشیفتگی» اثر زیگموند فروید
مقاله‌ای مهم و کلاسیک از زیگموند فروید دربارۀ خودشیفتگی، به‌همراه شرح‌هایی بر این مقاله. کتاب «خودشیفتگی» شامل مقاله‌ای است که فروید در آن به یکی از مباحث نظری مهمّ حیطۀ روانکاوی، یعنی مبحث خودشیفتگی، می‌پردازد و ماهیت و منشاء آن را توضیح می‌دهد.
در کنار مقاله‌ای که از فروید در کتاب «خودشیفتگی» آمده و در ارتباط با این مقاله، در این کتاب مقالات دیگری را از متفکران و متخصصان مختلف عرصۀ روانکاوی می‌خوانید؛ مقالاتی که در هرکدام از آن‌ها از زاویه‌ای به مقالۀ فروید و بحث او دربارۀ خودشیفتگی پرداخته شده و این مقاله در نسبت با دانش امروزی در حوزۀ روانکاوی مورد بررسی و تحلیل و نقد قرار گرفته است.
ویراستاران کتاب «خودشیفتگی» جوزف سندلر، ایتل اسپکتور پرسون و پیتر فوناژی هستند.

مروری بر کتاب «خودشیفتگی»
زیگموند فروید در مقاله‌ای که از او در کتاب «خودشیفتگی» منتشر شده است، یکی از نقاط عطف نظری خود در حیطۀ روانکاوی را پدید می‌آورَد. البته فروید پیش از این مقاله نیز به موضوع خودشیفتگی توجه نشان داده بود اما در مقاله‌ای که از او در کتاب «خودشیفتگی» می‌خوانید او به‌طور مشخص موضوع خودشیفتگی را زیر ذره‌بین گذاشته و آن را از منظر روانکاوی تحلیل کرده است.
فروید در بحث از خودشیفتگی به موضوعاتی چون منشاء این عارضه، ربط آن با سرکوب میل و غریزه و نسبت آن با عارضه‌هایی مثل اسکیزوفرنی می‌پردازد و نشان می‌دهد که خودشیفتگی چگونه از یک مکانیزم دفاعی در کودکی به یک اختلال و بیماری روانی منجر می‌شود و عوارضی نظیر اسکیزوفرنی و معطوف شدن توجه به خود و بی‌اعتنایی به بیرون را پدید می‌آورد.
فروید توضیح می‌دهد که خودشیفتگی چگونه عمل می‌کند و چه مکانیزمی دارد و چگونه میلِ سرکوب شده و ابژۀ میل را تغییر شکل می‌دهد و معطوف به خود می‌کند.
کتاب «خودشیفتگی» از پیشگفتاری به‌قلم ایتل اسپکتور پرسون، مقدمه‌ای در معرفی مقالۀ فروید و دیگر مقالات کتاب، مقالۀ فروید با عنوان «مقدمه‌ای بر خودشیفتگی» و چهار مقاله در شرح و تفسیر و نقد این مقاله تشکیل شده است.
در چهار مقاله‌ای که در کتاب «خودشیفتگی» در کنار مقالۀ «مقدمه‌ای بر خودشیفتگی» فروید آمده‌اند نکات مهمّ آن مقاله شرح داده شده، از ابهاماتش گره‌گشایی شده و همچنین بین مقالۀ فروید و دانش کنونیِ روانکاوی رابطه‌ و پیوندی برقرار شده و در مواردی مقالۀ فروید مورد نقد قرار گرفته است. این مقالات، رویکردی آموزشی دارند و نیز کسانی را که به خواندن آثار فروید می‌پردازند یا در حوزه‌های مختلف روانکاوی تحقیق می‌کنند به کار می‌آیند. این مقالات را افرادی با رویکردهای مختلف در روانکاوی و زمینه‌های مختلف جغرافیایی نوشته‌اند.
مقالاتی که، علاوه بر مقالۀ «مقدمه‌ای بر خودشیفتگی» فروید، در کتاب «خودشیفتگی» می‌خوانید عبارتند از: «بحث دربارۀ "مقدمه‌ای بر خودشیفتگی"» نوشتۀ کلیفورد یورک، «"مقدمه‌ای بر خودشیفتگی": متن و زمینه» نوشتۀ آر. هوراسیو اِچِگوین، «نامه به زیگموند فروید» نوشتۀ لئون گرینبرگ و «خودشیفتگی در فروید» نوشتۀ ویلی بارانگر.
آنچه می‌خوانید بخشی از مقالۀ «مقدمه‌ای بر خودشیفتگی» فروید از کتاب «خودشیفتگی» است: «اصطلاح خودشیفتگی از توصیف بالینی گرفته شده است و پاول نِکه در سال 1899 آن را برای نامیدن نگرش فردی به کار برد که با بدن خود آن‌طور رفتار می‌کند که معمولاً با بدن ابژۀ جنسی رفتار می‌شود؛ فرد تا زمانی که کامل ارضا شود، به آن خیره می‌شود و ناز و نوازشش می‌کند. خودشیفتگی‌ای تا این حد رشدیافته بر نوعی انحراف جنسی دلالت می‌کند که کل زندگی جنسی فرد را فرا گرفته است و این خودشیفتگی در نهایت همان خصوصیاتی را از خود بروز می‌دهد که در مواجهه با همۀ انحرافات جنسی انتظار دیدنش را داریم.
ناظران روان‌کاور متعاقباً با این حقیقت تکان‌دهنده مواجه شدند که ویژگی‌های متمایز نگرش خودشیفته را می‌توان در بسیاری از مبتلایان به دیگر اختلالات نیز مشاهده کرد؛ مثلاً، همان‌گونه که سَجِر اشاره کرده، در همجنس‌گرایان؛ و نهایتاً این احتمال مطرح شد که تخصیص لیبیدو، آن‌طور که مناسبِ عنوان خودشیفتگی باشد، چه‌بسا حضوری به‌مراتب گسترده‌تر از آنچه گمان می‌رفت داشته باشد و شاید بتوان در روند عادی رشد جنسی انسان جایگاهی را به آن اختصاص داد. معضلاتی که در بررسی روان‌کاوانۀ روان‌رنجوری وجود داشت نیز به همین فرض منتهی شد، چون ظاهراً در این‌گونه افراد وجود این نوع نگرش خودشیفته‌وار یکی از عوامل محدودکنندۀ آسیب‌پذیری در برابر نفوذ است. این معنا از خودشیفتگی نوعی انحراف جنسی نیست، و باید آن را مکمل لیبیدوییِ ایگویسمی دانست که در غریزۀ صیانت از نفس منطوی است و می‌توان مقداری مشخص از آن را به‌درستی به هر موجود زنده‌ای نسبت داد.»
کتاب «خودشیفتگی» با ترجمۀ زیبا تابان در انتشارات نگاه منتشر شده است.

دربارۀ زیگموند فروید، نویسندۀ کتاب «خودشیفتگی»
زیگموند فروید (Sigmund Freud)، متولد 1856 و درگذشته به سال 1939، عصب‌شناس و روانکاو اتریشی بود.
فروید بنیانگذار دانش روانکاوی و یکی از تأثیرگذارترین متفکران بر ساحت‌های گوناگون هنر و فرهنگ و اندیشه در قرن بیستم است. او با پرداختن به قلمرو ناخودآگاه، عرصه‌ای تازه را در روانکاوی گشود که از محدودۀ روانشناسی و روانکاوی و روان‌درمانی بسیار فراتر رفت و با حیطه‌هایی چون تولید هنری و ادبی و نیز تفکرات فلسفی و علوم سیاسی و اجتماعی و... درآمیخت.
آرای فروید باب تازه‌ای را در نقد هنری و ادبی گشود و تفسیری تازه از خلق هنری و ادبی ارائه داد. تأثیر او را از جمله بر مکتب هنری و ادبی سوررئالیسم و آثار سوررئالیستیِ نقاشی و سینما و ادبیات می‌توان دید.
از آثار زیگموند فروید می‌توان به کتاب‌های «تفسیر خواب»، «آسیب‌شناسی روانی زندگی روزمره»، «سه رساله دربارۀ نظریۀ جنسی»، «لطیفه و ارتباطش با ناخودآگاه»، «لئوناردو داوینچی»، «توتم و تابو»، «آیندۀ یک پندار»، «تمدن و ملالت‌های آن» و «موسی و یکتاپرستی» اشاره کرد.