بوچان

رمان «بوچان» اثر سوسه‌کی ناتسومه
رمانی درباب تقابل سنت و مدرنیسم در دوران گذار ژاپن از روزگار قدیم به عصر مدرن.
رمان بوچان، با عنوان اصلی 坊っちゃん و عنوان انگلیسی Botchan، یک رمان مفرح، طنزآمیز و نقادانه درباب مواجهۀ فکر مدرن با باورهای قدیمی است.
سوسه‌کی ناتسومه در رمان «بوچان» تقابل افکار نو و تجددخواهانه با اخلاقیات مرسوم و محافظه‌کارانه و سنتی را دستمایۀ خلق رمانی شیرین و خواندنی قرار داده است.
رمان «بوچان» همچنین حاوی نقدی به درکِ سطحی از فرهنگ غرب در ژاپنِ دوران آغازین مدرن‌شدن است.
رمان «بوچان» یکی از محبوب‌ترین رمان‌های ژاپنی است. این رمان را بسیاری از ژاپنی‌ها در دوران مدرسه خوانده‌اند.
متن اصلی رمان «بوچان» اولین بار در سال 1906 منتشر شده است.

مروری بر رمان «بوچان»
سوسه‌کی ناتسومه در رمان «بوچان» مواد خام داستانی خود را از تجربۀ شخصی‌اش از دوران تدریس در مدرسه‌ای در جزیره‌ای دورافتاده در ژاپن فراهم آورده است و با استفاده از این تجربۀ شخصی از تجربۀ عمومی همۀ افراد متجددی نوشته است که رو در روی نظم تثبیت‌شد‌ه‌ای قرار می‌گیرند که بر پایۀ فرهنگ و باورها و اخلاقیات قدیمی بنا شده است.
در رمان «بوچان»، از خلال داستانی جذاب و سرگرم‌کننده، تصویری از دورانی از تاریخ ژاپن به‌دست داده شده که این کشور، براثر اصلاحات موسوم به «میجی»، دستخوش تحولاتی اساسی شده بود و این تحولات، که رنگ‌وبویی غربی داشتند، با بافت فرهنگی و اجتماعیِ سنتی ژاپن در تعارض بودند. سوسه‌کی ناتسومه این تعارض را در رمان «بوچان» با طنز و شوخ‌طبعی و ریزبینی و نگاهی رندانه و نقادانه به تصویر می‌کشد.
راوی و شخصیت اصلی رمان «بوچان» معلمی جوان و سرکش و ناسازگار با محیط اطراف خود است. او سرِ سازگاری با باورهای تثبیت‌شده و جاافتادۀ محیطی که در آن رشد کرده ندارد و از کودکی هم پسری شیطان و جسور و ناسازگار بوده و خانواده‌اش چندان دل خوشی از او نداشته‌اند. هم مادرش از دستش شکار بوده و هم پدر. مادرش پسرِ دیگرش را، که راوی از او به‌عنوان آدمی آب‌زیرکاه یاد می‌کند، به او ترجیح می‌داده و پدرش هم معتقد بوده که او هیچ‌وقت در زندگی چیزی نمی‌شود و به جایی نمی‌رسد.
تنها کسی که در رمان «بوچان» هوای راوی را دارد و به آینده‌اش امیدوار است مستخدمۀ پیر خانۀ آن‌هاست. راوی در کودکی مادرش و در نوجوانی پدرش را از دست می‌دهد. بعد از مرگ مادرش محبت مستخدمۀ پیر به او دوچندان می‌شود. او معتقد است که آیندۀ راوی درخشان است.
راوی رمان «بوچان» در جوانی برای تدریس به جزیره‌ای کوچک و دورافتاده در ژاپن می‌رود و در آن جزیره به‌عنوان معلم مدرسه مشغول به کار می‌شود. اصل ماجراهای رمان «بوچان» تازه از اینجا شروع می‌شود. راوی سرکش و ناسازگار با عرف و سنتهای جامعه، در مدرسه هم نمی‌تواند خودش را با سیستم حاکم بر آن‌جا سازگار کند و هم با دانش‌آموزان و هم با معلمان به مشکل می‌خورَد. سوسه‌کی ناتسومه تنش‌های راوی در مدرسه را در رمان «بوچان» با طنز و کنایه و شوخ‌طبعی روایت می‌کند و، ضمن نقل داستانی جذاب، با نگاهی انتقادی پتۀ جامعه‌ای ناساز و گرفتار رسومی مبتنی بر ریا و دورویی و حقه‌بازی و دسیسه‌چینی را روی آب می‌اندازد.
اما راوی ناسازگار و سرکش رمان «بوچان»، پس از درگیری‌ها و کشمکش‌های مختلف، سرانجام چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟ این را با خواندن کاملِ رمان «بوچان» در خواهید یافت.

دربارۀ سوسه‌کی ناتسومه، نویسندۀ رمان «بوچان»
سوسه‌کی ناتسومه (夏目 漱石)، متولد 1867 و درگذشته به سال 1916، داستان‌نویس، پژوهشگر ادبیات بریتانیا و شاعر ژاپنی بود. سوسه‌کی از آغازگران و از چهره‌های مطرح و مهم ادبیات مدرن ژاپن است. ریونوسوکه اکتاگاوا، که خود از چهره‌های برجسته و مشهور ادبیات مدرن ژاپن است، از شاگردان و پیروان سبک او بوده است.
سوسه‌کی در ژاپن ادبیات انگلیسی خوانده و تحصیلاتش را در این زمینه در لندن تکمیل کرده بود و به ادبیات انگلیسی بسیار تسلط داشت. او همچنین شیفتۀ ادبیات چینی بود.
سوسه‌کی، بعد از بازگشت از لندن، مدتی به تدریس در دانشگاه پرداخت اما از سال 1907، به‌عنوان رمان‌نویس، وارد همکاری جدی و حرفه‌ای با روزنامۀ «آساهی ‌شیمبون» شد و رمان‌هایش را به‌صورت دنباله‌دار در این روزنامه چاپ کرد.
رابطۀ میان فرهنگ ژاپن و فرهنگ غرب، مبارزۀ مردم عادی با مشکلات اقتصادی، تضاد میان وظیفه و میل، تقابل وفاداری و ذهنیت جمعی و گروهی با آزادی و فردیت، انزوای فردی و بیگانگی و نیز صنعتی‌شدن پُرشتاب ژاپن از مضامین اصلی آثار سوسه‌کی ناتسومه هستند.
اهمیت سوسه‌کی در ژاپن تا آنجاست که پرترۀ او بین سال‌های 1984 تا 2004 نقشِ اسکناس‌های هزار یِنیِ ژاپن بود.
از آثار داستانی سوسه‌کی ناتسومه می‌توان به کتاب‌های «من یک گربه هستم»، «بوچان»، «کوکورو»، «ده شب رؤیا» و رمان ناتمام «نور و تاریکی» اشاره کرد.
سوسه‌کی همچنین سرایندۀ اشعاری از نوع هایکو و کانشی است. بعد از مرگ او براثر زخم معده، مغز و معده‌اش به دانشگاه توکیو اهدا و مغز او به‌عنوان نمونه در آن دانشگاه نگهداری شد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «بوچان»
رمان «بوچان» با ترجمه و مقدمۀ هاشم رجب‌زاده در انتشارات فرهنگ معاصر منتشر شده است. اساس این ترجمه، متن انگلیسی رمان بوده است.
هاشم رجب‌زاده، متولد 1320 در تهران، پژوهشگر، مترجم و مؤلف ایرانی است. او دارای لیسانس حقوق و دکترای حقوق علوم انسانی از دانشگاه تهران است.
رجب‌زاده از متخصصان فرهنگ و ادبیات ژاپن است و در معرفی فرهنگ و تمدن ایران به ژاپن و فرهنگ و ادبیات ژاپن به ایرانیان سهمی به‌سزا دارد و به همین مناسبت و نیز به‌خاطر بیست‌وهفت سال تدریس بی‌وقفۀ ایران‌شناسی و تدریس فارسی در دانشگاه‌های ژاپن، در سال 1388 خورشیدی نشان گنجینۀ مقدس را از امپراتور ژاپن دریافت کرده است. او از سال 1361 تا 1392 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مطالعات خارجی اوساکای ژاپن بوده است.
رجب‌زاده همچنین از سال 1349 تا 1361 در وزارت امور خارجۀ ایران مشغول به کار بوده است.
از آثار تألیفی هاشم رجب‌زاده می‌توان به کتاب‌های «تاریخ تجدد ژاپن» و «خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی» و از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌ «گلستان ژاپنی (تسُوره زوُره ‌گوُسا)»، خلاصۀ کتاب «مِیجی، امپراتور ژاپن و دنیای او (1912 – 1852)» و رمان «سانشیرو» اشاره کرد.
رجب‌زاده همچنین تعداد زیادی از سفرنامه‌های ژاپنی‌ها به ایران را، با همکاری کینجی ئه اورا، به فارسی ترجمه کرده است.

از رمان «بوچان» ترجمۀ فارسی دیگری هم، با عنوان «باچان»، موجود است که مترجم آن پویان حسن‌آبادی و ناشرش نشر برج است.