کتاب «قصّههاي مجيد» اثر هوشنگ مرادي کرماني
قصههايي که بهشيريني، تلخاند و بهسادگي، پيچيده. هوشنگ مرادي کرماني در کتاب «قصههاي مجيد»، که از محبوبترين و مشهورترين آثار اوست، به زباني شيرين و طنزآميز از عوالم کودکي و نوجواني، با هم? تلخيها و شيرينيهايش، نوشته است.
مرادي کرماني در کتاب «قصههاي مجيد» دنيايي را خلق کرده است که پشت ظاهر سادهاش سخت پيچيده است؛ دنيايي که نهفقط بچهها، که آدمبزرگها هم کودکيها و حتي اکنونشان را در آن پيدا ميکنند و به جا ميآورند.
احتمالاً بچههاي ايراني ده? 60 بهبعد، با شنيدن نام کتاب «قصههاي مجيد»، قياف? مهدي باقربيگي را به ياد بياورند که در اقتباس معروف کيومرث پوراحمد از بعضي قصههاي اين مجموعه، نقش مجيد را بازي کرد. اما قديميترهاي راديوگوشکُن، از سال 1353، که مجموع? «قصههاي مجيد» اولين بار بهصورت نمايش راديويي از راديو پخش شد، با مجيد محشورند.
مجموع? «قصههاي مجيد» از سال 1353 تا 1357 خورشيدي، از ساعت 10:30 تا 11 صبحِ روزهاي پنجشنبه، از راديو پخش ميشد. راوي راديوييِ اين قصهها ابتدا پرويز بهادر و بعدها علي تابش بود. در نمايش راديويي «قصههاي مجيد» ژاله علو نقشِ بيبي را بازي کرده است.
بعدها کيومرث پوراحمد براساس تعدادي از داستانهاي کتاب «قصههاي مجيد» سريالي به همين نام ساخت. پوراحمد مجيد را، که در کتاب «قصههاي مجيد» کرماني و ساکن کرمان است، از کرمان به اصفهان برد و از او يک پسربچ? اصفهاني ساخت. در اقتباس کيومرث پوراحمد از کتاب «قصههاي مجيد» پرويندخت يزدانيان، مادر پوراحمد، نقش بيبي را بازي کرد. سريال «قصههاي مجيد»، در اوايل ده? 70 خورشيدي، جمعهها از برنام? کودک و نوجوان شبک? يک تلويزيون پخش ميشد و سريالي بسيار محبوب بود. پوراحمد بعدها سه فيلم سينماييِ «صبح روز بعد»، «شرم» و «نان و شعر» را هم براساس کتاب «قصّههاي مجيد» ساخت.
از کتاب «قصههاي مجيد» يک کتاب صوتي هم در استوديوي نوين کتاب گويا توليد شده که راوي آن مهدي پاکدل است.
گفتني است که قص? «سماور» از کتاب «قصههاي مجيد»، که ترجمه و به يونيسف فرستاده شد، اولين اثري است که از هوشنگ مرادي کرماني به زبان انگليسي ترجمه شده است.
کتاب «قصههاي مجيد» در سال 1364 جايز? ويژ? کتاب برگزيد? سال را گرفت. اين مجموعه چندبار ديگر هم، از جمله از طرف شوراي کتاب کودک، بهعنوان کتاب برگزيده انتخاب شده است.
کتاب «قصههاي مجيد» اولين بار در پنج جلد و اولين جلد آن در سال 1358 در انتشارات سحاب کتاب منتشر شد.
بعدها انتشارات معين اين مجموعه را در يک کتاب منتشر کرد و مقدمهاي هم از هوشنگ مرادي کرماني با عنوان «بگذار خودِ قصهها حرف بزنند» و همچنين مؤخرهاي را از او با عنوان «آين? قلبها»، که متن سخنراني مرادي کرماني در مراسم جايز? هانس کريستين اندرسن است، به آن افزود.
کتاب «قصههاي مجيد» تاکنون بارها تجديد چاپ شده است.
مروري بر کتاب «قصّههاي مجيد»
هوشنگ مرادي کرماني گفته است که در نوشتن داستانهاي کتاب «قصههاي مجيد» از زندگي خودش الهام گرفته است. او صدوبيست قصه با محوريت شخصيت مجيد نوشته بود اما از بين آنها، سيوهشتتا را براي انتشار در کتاب «قصههاي مجيد» انتخاب کرد.
وقايع داستانهاي کتاب «قصههاي مجيد» در کرمان ميگذرد. مجيد، که راوي و شخصيت اصلي اين قصههاست، يکي از بچههاي شيرين و جذاب و محبوب ادبيات داستاني است.
مجيد بچ? کرمان است و با مادربزرگش، که او را «بيبي» صدا ميزند، زندگي ميکند. او اولين بار، چنانکه در قص? «عاشق کتاب» که اولين قص? کتاب «قصههاي مجيد» است ميخوانيد، با خواندن صفحاتي از کتابي به نام «فرار به کوهستان»، که مغازهدار در آنها تنباکو و قند و چاي و زردچوبه پيچيده، به کتاب علاقهمند شده است. مجيد در خُماريِ دنبال? اين کتاب ميماند اما همين کتاب شوق نوشتن را در او برميانگيزد و او را به دنياي بيشمار کتاب ديگر و به وادي قصه نوشتن و شعر گفتن ميکشاند.
در کتاب «قصههاي مجيد» ماجراهايي را ميخوانيم که مربوط به زندگي روزمر? مجيد در دوران کودکي و نوجواني اوست؛ قصههايي دربار? شيطنتها و بازيگوشيها، رؤياها و آرزوها و نيازها و محروميتها، خرابکاريها و زيرکيها و هم? آنچه دنياي ساده و درعين سادگي، پيچيد? يک پسربچ? فقير بلندپرواز خيالباف را ميسازد.
مجيدِ کتاب «قصههاي مجيد» از آن پسربچههاي سِرتِق و وراج و بدپيلهاي است که آدمبزرگها را کُفري ميکنند و حسابي روي مُخشان ميروند. روي يک کاري که زوم کند، تا انجامش ندهد ولکن نيست. ساده است اما از حقهزدنها و بدجنسيهاي کودکانه هم رويگردان نيست. در راه رسيدن به خواستههايش خرابکاري هم کم نميکند. گاهي گرههاي کوري به کار ميزند که به اين راحتي بازشدني نيستند. دوست دارد اداي آدمبزرگها را درآورد و لفظقلم و بزرگانه حرف بزند. با الفاظ وَر ميرود و شعرهايي سر هم ميکند که بامزهاند. زياد درسخوان نيست و بچهزرنگ به حساب نميآيد اما کتابخواني قهار است و ميخواهد روزي شاعر و نويسندهاي بزرگ و معروف بشود و در عالم ادبيات بدرخشد.
مرادي کرماني در کتاب «قصههاي مجيد»، با نثري ساده و شيرين و رنگگرفته از اصطلاحات کرماني و زبان و فرهنگ عامه، وسعت و پيچيدگي جهان و آدمهاي جهان را در دنيايي ساده و جمعوجور ميگنجاند.
کتاب «قصههاي مجيد» اگرچه دربار? عوالم و احوال کودکي و نوجواني است اما براي آدمبزرگها هم خواندني و جذاب است.
مرادي کرماني در کتاب «قصههاي مجيد» موقعيتهاي طنزآميز را ماهرانه خلق ميکند. او همچنين در اين کتاب، از پشت ظاهر شيرين قصهها، تلخي فقر و محروميت را عيان ميسازد.
کتاب «قصههاي مجيد»، چنانکه پيشتر اشاره شد، از مقدمه و مؤخره و سيوهشت قصه تشکيل شده است.
قصههايي که در کتاب «قصههاي مجيد» ميخوانيد عبارتند از: «عاشق کتاب»، «گربه»، «ژاکت پشمي»، «طبل»، «دعوت»، «سلماني سوم»، «سماور»، «سفر»، «عکس يادگاري»، «آرزوها»، «دوچرخه»، «انشانويس»، «توپ»، «سفرنام? اصفهان»، «تسبيح»، «اسکناس صدتوماني»، «طفل معصوم»، «عيدي»، «زبانبستهها»، «ناف بچه»، «ماهي»، «خوابنما»، «يابو»، «تشويق»، «طلبکار»، «ناظم»، «هندوانه»، «شهرت»، «اردو»، «بيل (اردوي 1)»، «آبگوشت (اردوي 2)»، «کراوات»، «خياط»، «کتابخوان»، «نان»، «سبيل»، «نمره» و «دعوا».
قصههاي «طلبکار»، «ژاکت پشمي» و «ماهي» از جمله داستانهاي کتاب «قصههاي مجيد» هستند که توسط کيومرث پوراحمد دستماي? اقتباس سينمايي و تلويزيوني قرار گرفتهاند.
دربار? هوشنگ مرادي کرماني، نويسند? کتاب «قصّههاي مجيد»
هوشنگ مرادي کرماني، متولد 1323 در روستاي سيرچ از توابع شهداد کرمان، داستاننويس ايراني است. مرادي کرماني از نويسندگان مهم و برجست? ادبيات کودک و نوجوان است.
اولين قص? هوشنگ مرادي کرماني، به نام «کوچ? ما خوشبختها»، در مجل? «خوشه» که سردبير آن احمد شاملو بود، چاپ شد، اگرچه او پيش از آن نويسندگي را آغاز کرده بود و از سال 1339 براي راديو محلي کرمان مينوشت.
مرادي کرماني ساده و شيرين مينويسد، در خلق موقعيتهاي طنزآميز و کاربرد ادبيات و زبان عاميانه چيرهدست است و خوب ميداند که چطور تلخي را بهطنز، شيرين کند و بهسادگي از دنياي پيچيد? کودکان و آرزوها و رؤياهايشان بگويد و دنياي کودکان و نوجواناني را ترسيم کند که دچار فقر و محروميتاند.
مرادي کرماني خود را در عاميانهنويسي متأثر از صادق چوبک، در شاعرانهنويسي متأثر از ابراهيم گلستان، در سادهنويسي متأثر از همينگوي و «گلستان سعدي»، در طنز متأثر از چخوف و دهخدا و در احساس متأثر از صادق هدايت ميداند. سينماي مورد علاق? او بيش از هرچيز سينماي نئورئاليستي ايتاليا، از جمله فيلم «دزد دوچرخه» ويتوريو دسيکا، است. سادگي و طنز تلخ دو عنصري هستند که قصههاي مرادي کرماني را به فيلمهاي نئورئاليستي دسيکا شبيه ميکنند.
از مرادي کرماني، علاوه بر کتاب «قصههاي مجيد»، آثار زيادي دستماي? اقتباس سينمايي قرار گرفتهاند. از جمل? اين اقتباسها ميتوان به فيلمهاي «چکمه» ساخت? محمدعلي طالبي، «مهمان مامان» ساخت? داريوش مهرجويي و «مرباي شيرين» ساخت? مرضيه برومند اشاره کرد.
کتابهاي «خُمره»، «مثل ماه شب چهارده»، «بچههاي قاليبافخانه» و «شما که غريبه نيستيد» از جمله آثار هوشنگ مرادي کرماني هستند.
مرادي کرماني در سال 1992 از طرف هيئت داوران جايز? هانس کريستين اندرسن مورد تقدير قرار گرفت و در سال 1994 برند? جايز? کتاب سال کودکان و نوجوانان اتريش شد. همچنين کتاب «شما که غريبه نيستيد» او در دور? چهارم جايز? مهرگان ادب، جايز? بهترين رمان نوجوان را گرفت.
