کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» اثر علي صلحجو
مجموعهاي از يادداشتها و مقالههاي کوتاه درباره موضوعات ريز و درشت مربوط به ترجمه به قلم يکي از مترجمان و ويراستاران و زبانشناسان مطرح معاصر. علي صلحجو در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» به بسياري از مسايلي که مترجمان هنگام ترجمه با آن مواجه ميشوند پرداخته است.
کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را ميتوان حاصل سالهاي طولاني کار صلحجو در زمينه ترجمه و ويراستاري دانست.
مقالههاي کوتاه و کاربردي کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» هم براي دانشجويان رشته ترجمه و هم براي مترجمان حرفهاي و به طور کلي علاقهمندان مسايل ترجمه مفيد و خواندني هستند.
علي صلحجو يادداشتهاي گردآمده در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را به زباني ساده و به دور از پيچيدهنمايي نوشته است. او مطالب و مباحث کتاب را به شيوهاي گيرا و تا جاي ممکن به صورت مصداقي ارايه کرده است.
صلحجو کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را به نجف دريابندري، مترجم نامدار معاصر که در آثارش نثري بسيار قابل توجه دارد تقديم کرده است.
مروري بر کتاب «از گوشه و کنار ترجمه»
صلحجو در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» به موضوعات بسيار متنوعي توجه کرده است. برخي مباحث طرح شده در اين کتاب مثل مقاله «ادامه نيافتن نهضت ترجمه و موانع رشد علم» نظريترند و برخي ديگر به مباحثي کاملا کاربردي مثل «شکستن جمله» و «واژههاي تابو» مربوط است.
به طور کلي ميتوان گفت که صلحجو در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» تلاش کرده هم به پرسشهايي بنيادي بپردازد و هم به مسايل جزئي. پرسشهايي اساسي نظير اينکه چرا بايد ترجمه کنيم و آيا ترجمه جاي تاليف را ميگيرد و ترجمه خود اثر يا ترجمه آثاري درباره اثر؟ از سوي ديگر در اين کتاب به موضوعات و مسايلي جزييتري مثل ترجمه دوباره و چندباره، گرايشهاي گوناگون در ترجمه، ترجمه به زبان مادري، ترجمه و تغيير ذائقه ادبي، ترجمه اسم خاص و بسياري از مسايل و وقايع ديگر مربوط به ترجمه توجه شده است.
عناوين برخي از يادداشتهاي کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» عبارتند از: «ترجمه و تفسير»، «نسبت ادبيات بومي به آثار ترجمه شده»، «تاثير ترجمه بر شعر فارسي»، «امانت در ترجمه»، «فمينيسم و ترجمه»، «ترجمه فرهنگي»، «حوزههاي معنايي خاص»، «رويکرد نادرست به نقد ترجمه»، «ترجمه دوباره»، «تغيير نحوي»، «ترجمه اسم خاص»، «موضع نويسنده، مترجم و خواننده»، «اهميت عنوان»، «لهجه»، «وسواس کاربرد قلاب»، «بيگانه با فرهنگ لغت»، «شکلگيري هنجارهاي ترجمه» و «معادلهاي ابهامزا در پانوشت».
صلحجو در مقدمه کوتاهش در ابتداي کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» به دنياي شگفت ترجمه و سير بيانتهاي آن اشاره کرده است. او با نوشتن يادداشتهاي اين کتاب تلاش کرده نشان دهد که ترجمه پديدهاي است که به هيچ صراطي مستقيم نيست و هر ترجمه تدبير و تدارکي خاص ميطلبد.
يادداشتهايي که در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» آمدهاند حاصل چندين سال ويراستاري و مطالعه علي صلحجو در زمينه ترجمه است. برخي از آنها پيشتر در مجله «مترجم» منتشر شدهاند که اغلبشان با تغييراتي در اين کتاب آمدهاند. آنطور که خود صلحجو توضيح داده، او اين يادداشتها را از ميان يادداشتهاي زيادتري انتخاب کرده و اينها يادداشتهايي گوناگوناند و از اينرو به بيشتر قسمتهاي ترجمه به نحوي پرداخته شده است.
صلحجو در بخشي از مقدمهاش درباره ويژگيهاي اصلي يادداشتهايي که در کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» گرد آمدهاند نوشته: «سعي کردهام، به جاي توصيف فني مفاهيم ترجمه، بيشتر به مصداقها بپردازم و طوري بنويسم که خواندن آنها براي خواننده خسته کننده نباشد. اگرچه برخي از يادداشتها قدري بلند شدهاند، کوشيدهام تا جاي ممکن کوتاه بنويسم. به گمان من خواندن اين يادداشتها به قويتر شدن بينش مترجمان کمک ميکند، هرچند برخي از آنها ممکن است مستقيما به ترجمه مربوط نشود. هر مترجمي، دير يا زود، خواهناخواه، آگاه يا ناآگاه، به يکي از گرايشهاي رايج در حوزه ترجمه نزديک ميشود. صرفنظر از اينکه اين گرايش چه باشد، چنانچه مترجم، پيش از دست يافتن به گرايش مطلوبش، با ماهيت و مسايل ريز و درشت ترجمه آشنا شود، در گرايش مورد نظر خود نيز بهتر عمل خواهد کرد.»
صلحجو هريک از يادداشتهاي کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» را در يک مدخل آورده است اما خودش نوشته که هرچقدر کوشيده آنها را در فصلهاي جداگانه دستهبندي کند نشده است چراکه به نوشته خودش «نميدانستم مدخل بوميسازي کتابهاي آموزش ترجمه يا تبديل واحدهاي اندازهگيري را در چه فصلي قرار دهم و اندازه آنها را چگونه تنظيم کنم.» از اينرو کتاب «از گوشه و کنار ترجمه» در عين داشتن ساختار، بيساختار هم هست و اين باعث شده که بتوان کتاب را به ترتيب از آغاز تا پايان خواند يا اينکه از روي فهرست مدخل دلخواه را انتخاب کرد و خواند. همچنين الفبايي نبودن مدخلهاي کتاب با دادن نمايه جبران شده است.
درباره علي صلحجو نويسنده کتاب «از گوشه و کنار ترجمه»
علي صلحجو، متولد 1323 در قزوين، نويسنده، مترجم، زبانشناس، ويراستار و مدرس ايراني است. صلحجو تحصيلات ابتدايياش را در قزوين پشت سر گذاشت و سپس به تهران آمد و دوره متوسطه را در دبيرستانهاي دکتر خانعلي و دکتر نصيري سپري کرد و در سال 1341 ديپلمش را گرفت. او يک سال بعد در موسسه انتشارات فرانکلين استخدام شد و در سال 1350 وارد مدرسه عالي ادبيات و زبانهاي خارجي شد و در سال 1355 در رشته ادبيات انگليسي مدرک ليسانس گرفت. پس از اين او براي ادامه تحصيل وارد دانشگاه تهران شد و در سال 1359 مدرک فوق ليسانس زبانشناسي گرفت. با انحلال موسسه فرانکلين، صلحجو در سال 1354 وارد سازمان ويرايش و توليد فني دانشگاه آزاد ايران شد. در سالهاي پس از انقلاب و با تعطيل شدن اين موسسه، او وارد مرکز نشر دانشگاهي شد. صلحجو در سال 1374 به دانشگاه پيام نور رفت و در سال 1388 از آنجا بازنشسته شد. صلحجو در طول سالهاي متمادي فعاليتاش به عنوان نمونهخوان و سپس ويراستار فعاليت کرد. او همچنين سالها دبير اجرايي مجله «زبانشناسي» بود و عضو هيئتتحريريه مجله «مترجم» نيز بوده است. صلججو در سالهاي مختلف در دانشگاههاي گوناگوني به تدريس دروس زبانشناسي و ترجمه و ويرايش پرداخته است. از او پژوهشها و ترجمههاي زيادي تاکنون منتشر شده است که از ميان آنها ميتوان به «گفتمان و ترجمه»، «اصول شکستهنويسي»، «فن مطالعه»، «بياييد ترجمه کنيم» و «نظريههاي ترجمه در عصر حاضر» اشاره کرد.
