سمفونی مردگان جیبی

رمان «سمفونی مردگان»، اثر عباس معروفی
رمان «سمفونی مردگان»، اثر عباس معروفی، از آثار داستانی مهم و شاخص ایرانیِ منتشرشده در دهه 60 خورشیدی است. «سمفونی مردگان» رمانی اجتماعی و تلخ است که در آن سرگذشت تراژیک یک خانواده در متن دوره‌ای از تاریخ معاصر ایران روایت می‌شود. عباس معروفی در این رمان، از خلال روایت داستان یک خانواده بازاریِ سنتی و کشمکش‌ها و تنش‌ها و تعارض‌های میان اعضای این خانواده، تقابل سنت و تجدد و تنش میان قشر سنتی جامعه و روشنفکران هوادار افکار و اندیشه‌های نو را در دوره‌ای از تاریخ معاصر ایران به تصویر می‌کشد. وقایع رمان «سمفونی مردگان» مقارن با نخستین سالهای مدرنیزاسیون و ساخته‌شدنِ ایران مدرن در عصر پهلوی اول و نیز در بخشی از دوره پهلوی دوم اتفاق می‌افتد.
«سمفونی مردگان» همچنین روایتی مدرن از حکایتِ کهن برادرکُشی و برادرآزاری است؛ حکایتی که از قدیم‌ترین اعصارِ تاریخ تا به امروز به هزار زبان نقل شده و هرکس به شیوه‌ای و از زاویه‌ای به نقل آن پرداخته است. وضعیت زنان در دوره‌ای که وقایع رمان در آن اتفاق می‌افتد، از دیگر موضوعاتی است که در این رمان به آن پرداخته شده است.
بعضی «سمفونی مردگان» را با رمان «خشم و هیاهو»ی ویلیام فاکنر مقایسه کرده‌اند.
«سمفونی مردگان» به زبانهای دیگری نیز ترجمه شده و در سال 2001 جایزه بنیاد انتشارات ادبی فلسفی سورکامپ را از آن خود کرده است.

مروری بر رمان «سمفونی مردگان»
وقایع رمان «سمفونی مردگان» در شهر اردبیل اتفاق می‌افتد. داستان درباره خانواده‌ای بازاری به نام خانواده اورخانی و بحرانی است که تقابل سنت و تجدد و ظهور ایرانِ مدرن و پیدایش تفکرات متضاد با تفکرات سنتی در این خانواده پدید می‌آورد. پدرِ خانواده یک مرد بازاری سنتی است که در بازار آجیل‌فروش‌ها حجره دارد. یوسف، آیدین، آیدا و اورهان فرزندان این خانواده‌اند. یوسف در کودکی خواسته ادای چتربازهای روس را درآورد و برای همین خودش را از بلندی به پایین پرت کرده و علیل شده و همچون نعش در گوشه‌ای افتاده است. آیدا و آیدین خواهر و برادر دوقلو هستند. آیدین عصیانگر است و نمی‌خواهد به راه پدر برود و برخلاف خواست پدر، که می‌خواهد از او یک بازاریِ تمام‌عیار بسازد، وارد عوالم روشنفکری و شاعری می‌شود. پدر تمام تلاش خود را می‌کند که آیدین را از شعر و شاعری و گرایش‌های تجددخواهانه بازدارد و جلو پیشرفت او را در این عرصه بگیرد. آیدین اما نمی‌خواهد تن به خواست پدر بدهد. ذهن آیدین درگیر و گرفتار بحران و آشوب است. آیدا، خواهر دوقلوی آیدین، نیز گرایش به مدرن‌بودن دارد و او هم دست آخر فرجامی تراژیک پیدا می‌کند. مادرِ خانواده حامیِ آیدین است، اما پدر سخت از دست آیدین و کارهای او شکار است و نمی‌تواند سرکشی و کارهای نامتعارف و خلاف جریان او را تاب آورد. برخلاف آیدین، برادرش، اورهان، به راه پدر می‌رود و به میل او رفتار می‌کند و کسب و کار پدر را ادامه می‌دهد. پدر اما برای اورهان و آیدین سهمی یکسان از میراث خود به‌ جا گذاشته و این اورهان را خشمگین کرده است، چون او بیشتر از آیدین برای حجره پدر و کسب و کار او وقت گذاشته و زحمت اصلی به دوش او بوده و حال می‌بیند سهمش از ارث پدر با سهم آیدین برابر است. اورهان درصدد حذف وراث برمی‌آید و بعد از بلاهایی که پیش‌تر بر سرِ آیدین آورده و کارِ او را به جنون کشانده، اکنون می‌رود که کارِ این برادرِ روشنفکرِ عاصیِ شاعر را یکسره کند.
«سمفونی مردگان» حال و هوایی تلخ و تراژیک دارد و از نسلی تباه‌شده سخن می‌گوید. به بیانی می‌توان گفت که معروفی در این رمان تراژدی تجددخواهی در ایران و تاریخ تراژیک روشنفکری را روایت کرده است. داستان رمان از دید شخصیتهای مختلف روایت می‌شود.
«سمفونی مردگان» را اولین بار نشر گردون در سال 1368منتشر کرد. اما بعدها نشر ققنوس این رمان را تجدید چاپ کرد و چاپ فعلی آن نیز در نشر ققنوس منتشر شده است.

درباره عباس معروفی، نویسنده رمان «سمفونی مردگان»
عباس معروفی، متولد 1336 در تهران، داستان‌نویس، روزنامه‌نگار، نمایشنامه‌نویس، شاعر، مقاله‌نویس و ناشر ایرانیِ مقیم آلمان است. معروفی دارای دیپلم ریاضی و فارع‌التحصیل رشته ادبیات دراماتیک دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. اولین قصه او، با عنوان «عشق پاینده»، در سال 1355 در روزنامه «کیهان» به چاپ رسید و اولین مجموعه داستانش، با عنوان «روبروی آفتاب»، در سال 1359 منتشر شد. معروفی در دهه 60 خورشیدی در سِمَتِ مدیر اجراهای صحنه‌ای و مدیر ارکستر سمفونیک تهران به فعالیت پرداخت و نیز مجله «آهنگ» را در حوزه موسیقی منتشر کرد. انتشار رمان «سمفونی مردگان» در سال 1368 معروفی را در عالم داستان‌نویسی به شهرت رساند. او سپس در سال 1369 مجله ادبی «گردون» را منتشر کرد، که از نشریات ادبی مهم آن دوران بود. راه‌اندازی جایزه «قلم زرین گردون» از جمله اقدامات فرهنگی عباس معروفی در سالهای اقامتش در ایران بود. رمان‌های «سال بلوا»، «پیکر فرهاد» و مجموعه داستان «دریاروندگان جزیره آبی‌تر» از دیگر آثار داستانی عباس معروفی است.
رتبه رمان «سمفونی مردگان» در گودریدز: 4/17 از 5