بیلی باد ملوان

رمان «بیلی‌باد ملوان» اثر هرمان ملویل
تراژدی معصومیت و تنهاییِ انسان نیک، داستان تقابل اخلاق و قانون و تقابل خیر و شر و حکایت فاجعه‌ای که حسادت می‌آفریند. رمان «بیلی‌باد ملوان (روایتی درونی)»، با عنوان اصلی Billy Budd, Sailor (An Inside Narrative)، اگرچه رمانی ناتمام از هرمان ملویل است اما شاهکار او، بعد از رمان مشهور «موبی دیک»، محسوب می‌شود.
رمان «بیلی‌باد ملوان» رمانی کوتاه است که وقایع آن، مثل رمان «موبی دیک» ملویل، در کشتی و روی دریا اتفاق می‌افتد و در آن کشمکش‌هایی انسانی و اخلاقی از خلال داستان تقابل دو انسان مطرح می‌شود.
متن اصلی رمان «بیلی‌باد ملوان» اولین بار در سال 1924، یعنی سال‌ها پس از مرگ هرمان ملویل، منتشر شده است.
رمان «بیلی‌باد ملوان» دستمایۀ اقتباس‌های تئاتری و سینمایی و تلویزیونی و رادیویی هم قرار گرفته و براساس آن اُپرا هم ساخته شده است.

مروری بر رمان «بیلی‌باد ملوان»
هرمان ملویل در رمان کوتاه «بیل‌باد ملوان» داستان تقابل خیر و شر و داستان تنهاییِ انسان نیک و معصومی را می‌نویسد که هیچ پایگاه اجتماعی‌ای ندارد و گویی قربانیِ معصومیت و غریبیِ خود می‌شود و نیز قربانی انسان بدسرشتی که به او حسادت می‌کند.
حسادت یکی از مفاهیم اساسی رمان «بیلی‌باد ملوان» است و آن‌چه حادثۀ اصلی این رمان را رقم می‌زند حسادتِ مردی گران‌جان و بدخو به محبوبیتِ مردی معصوم و بی‌زبان و ساده و مهربان است.
ماجرای رمان «بیلی‌باد ملوان» دربارۀ مرد جوانِ زیبا و معصوم و بی‌کسی به نام بیلی باد است. بیلی، که تجسم نیکی و پاکدلی و صفا و سادگی و سخت‌کوشی است، مردی‌ست با هویتی مبهم که خودش هم نمی‌داند پدر و مادرش کیستند. او، که دچار مشکل لکنت زبان است، در کشتی‌ای جنگی مشغول به‌کار می‌شود و در آن‌جا محبت و دوستی همه را، جز مردی به نام کلاگارت، جلب می‌کند. اما خصومت همان یک نفر، که در تقابل با بیلی تجسم شر و بدخواهی و حسادت است، کارِ بیلی را خراب می‌کند.
وقایع رمان «بیلی باد ملوان» در دوران جنگ‌های ناپلئونی می‌گذرد؛ دورانی که چشم فرماندهان کشتی‌های جنگی انگلستان از دو شورشی که در نیروی دریایی سلطنتی آن کشور روی داده ترسیده است و سخت نگران شورش در کشتی‌هاشان هستند. همین نگرانی بهانه‌ای می‌شود که کلاگارت زیراب بیلی را بزند و برایش پاپوش بدوزد. او بیلی را به راه‌اندازی شورش در کشتی متهم می‌کند و بیلی که، به‌دلیل لکنت زبان، نمی‌تواند خوب از خودش دفاع کند از این تهمت خشمگین می‌شود و مشتی به سرِ کلاگارت می‌زند که باعث مرگ او می‌شود. حالا بیلی باید اعدام شود و اینجاست که ناخدای کشتی، کاپیتان وِر، با اینکه می‌داند بیلی بی‌گناه است و خودش هم مثل بقیۀ کارکنان کشتی به بیلی علاقه دارد، به‌لحاظ قانونی وظیفۀ خود می‌داند که با اعدام بیلی موافقت کند تا باب شورش باز نشود. این همان کشمکش وجدان و اخلاق با مسئولیت و وظیفه و قانون است که در رمان «بیلی‌باد ملوان» به‌صورت کشمکشی مهم و بنیادین به نمایش درمی‌آید.
هرمان ملویل در رمان «بیلی‌باد ملوان» بعضی مفاهیم عمیق و بنیادین انسانی و اخلاقی را از خلال داستانی ساده و خوشخوان پیش می‌کشد و خواننده را به تأمل درباب آن‌ها برمی‌انگیزد.

دربارۀ هرمان ملویل، نویسندۀ رمان «بیلی‌باد ملوان»
هرمان ملویل (Herman Melville)، متولد 1819 و درگذشته به سال 1891، داستان‌نویس و شاعر امریکایی بود. ملویل از نویسندگان و شاعران عصر موسوم به «رنسانس امریکایی» است. رمان «موبی دیک» مشهورترین اثر اوست و از آن به‌عنوان یکی از رمان‌های بزرگ و مهم کلاسیک یاد می‌شود اگرچه این رمان وقتی برای اولین بار منتشر شد مورد استقبال قرار نگرفت و مخاطبی پیدا نکرد.
نام ملویل در زمان مرگش از حافظۀ عمومی پاک شده بود اما سال 1919، صدمین سالگرد تول ملویل، سال آغاز احیای او بود.
ملویل مشاغل مختلفی را تجربه کرد. او در دوره‌ای از عمر خود به دریانوردی و کار بر روی کشتی اشتغال داشت و این تجربه را در آثارش هم، از جمله رمان «موبی دیک»، بازتاب داد. او در «موبی دیک» از دریا جهانی ژرف و شگرف خلق کرد و به یک نهنگ تشخص بخشید و آن را به یک شخصیت ماندگار داستانی تبدیل کرد. ملویل مدتی هم معلم و مدتی نیز بازرس گمرک بود.
یکی از ویژگی‌های سبکی مهم آثار هرمان ملویل ارجاعات و اشارات به «کتاب مقدس» در این آثار است. ملویل در نگارش آثارش سخت متأثر از «کتاب مقدس» بود و به همین دلیل آشنایی با «کتاب مقدس» به درک بهتر و عمیق‌تر آثار او کمک می‌کند. ملویل همچنین متأثر از ویلیام شکسپیر بود.
از دیگر آثار هرمان ملویل می‌توان به داستان بلند «بارتلبی محرر» و رمان «تایپه» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «بیلی‌باد ملوان»
رمان «بیلی‌باد ملوان» با ترجمۀ احمد میرعلایی در نشر نو منتشر شده است. این رمان قبلاً با همین ترجمه در نشر فردا و نشر جویا نیز منتشر شده بود.
احمد میرعلایی، متولد 1321 در اصفهان و درگذشته به سال 1374، مترجم، استاد دانشگاه و ویراستار ایرانی بود. او از اعضای «کانون نویسندگان ایران» و یکی از قربانیان جریان موسوم به «قتل‌های زنجیره‌ای» بود.
میرعلایی آثار مهم و مطرحی را از ادبیات مدرن جهان به فارسی ترجمه کرد. او مترجمی بود که چهره‌هایی شاخص از ادبیات مدرن جهان، از جمله خورخه لوئیس بورخس، گراهام گرین، میلان کوندرا و اوکتاویو پاز، را به مخاطبان فارسی‌زبان معرفی کرد.
میرعلایی همچنین همکاری با مؤسسۀ انتشارات فرانکلین را به‌عنوان ویراستار و نیز همکاری با نشریاتی چون «آیندگان ادبی»، «کتاب امروز» و «جنگ اصفهان» و تدریس در دانشگاه‌‌های مختلف نظیر دانشگاه هنرهای دراماتیک و دانشگاه صنعتی اصفهان را در کارنامۀ کاری خود داشت. او همچنین بین سالهای 1355 تا 1357 سرپرست خانۀ فرهنگ ایران در دهلی و بین سال‌های 1357 تا 1359 مسئول خانۀ فرهنگ ایران در کراچی بود.
از ترجمه‌های احمد میرعلایی می‌توان به کتاب‌های «هزارتوهای بورخس»، «سنگ آفتاب»، «کنسول افتخاری»، «هواردز اِند»، «عامل انسانی» و «باغ گذرگاههای هزارپیچ» اشاره کرد.
در ترجمۀ رمان «بیلی‌باد ملوان» محسن بیت‌اللهی نیز با احمد میرعلایی همکاری داشته است. محسن بیت‌اللهی استاد بازنشستۀ مرکز آموزش زبان دانشگاه صنعتی اصفهان است. او ترجمۀ کتابی با عنوان «محاکمه آغاز می‌شود» را هم در کارنامۀ کاری خود دارد.
از رمان «بیلی‌باد ملوان» ترجمۀ فارسی دیگری هم، با عنوان «بیلی باد»، منتشر شده که مترجم آن غلامحسین اعرابی و ناشرش انتشارات اکباتان است.