هم‌رنگ جماعت

رمان «هم‌رنگِ جماعت» اثر آلبرتو موراویا
یک رمان روانشناختی و سیاسیِ ضدفاشیستی دربارۀ یک مقام دولتی در ایتالیای عصر موسولینی. رمان «هم‌رنگِ جماعت»، با عنوان اصلی Il conformista، از مشهورترین آثار آلبرتو موراویا، نویسندۀ سرشناسِ ایتالیایی، است.
موراویا در رمان «هم‌رنگِ جماعت» با نگاهی نقادانه ایتالیای فاشیست و فضای پلیسی حاکم بر آن و ترور مخالفان فاشیسم در عصر حکومت موسولینی را، با محوریت یک شخصیتِ به‌ظاهر عادی که به‌واقع چندان هم عادی نیست و در پیوند با زندگی شخصی و بحران‌های روانی این شخصیت، به تصویر می‌کشد.
رمان «هم‌رنگ جماعت» رمانی دربارۀ شخصیتی درگیر با تفاوت‌های مهیب و مهلک خود با دیگران است و دربارۀ نحوۀ جذب و استحالۀ چنین شخصیتی در یک نظام فاشیستی.
متن اصلی رمان «هم‌رنگِ جماعت» اولین بار در سال 1947 منتشر شده است. براساس این رمان فیلمی هم به همین نام، به‌کارگردانی برناردو برتولوچی، ساخته شده است.

مروری بر رمان «هم‌رنگ جماعت»
مارچلو، شخصیت اصلی رمان «هم‌رنگ جماعت»، یک مقام دولتی در ایتالیای فاشیست است. رمان با روایتی از کودکی مارچلو و شرحی از علاقه‌ای که در دوران بچگی به اشیا و خصوصاً به اسلحه داشته آغاز می‌شود و با وصف بی‌رحمی و خشونتی که در همان دوران در درون او وجود داشته و مارچلو این بی‌رحمی و خشونت را با بازی‌های جنگیِ معمول بین کودکان بروز می‌داده است؛ یعنی برای مارچلو بازی‌های جنگی صرفاً یک‌جور تخلیۀ عادی و کودکانۀ هیجان و تقلیدی بی‌خطر از جنگ و اسلحه‌کشیِ واقعی نبوده و او کششی جدی‌تر و عمیق‌تر به خشونت و بی‌رحمی داشته است.
در ادامۀ رمان «هم‌رنگ جماعت» هرچه‌بیشتر با گذشتۀ مارچلو و معضلات روانی او، که برآمده از تفاوتش با دیگران و هراس از این تفاوت بوده، آشنا می‌شویم و می‌بینیم که چگونه میل مارچلو به خشونت به‌تدریج ابعادی گسترده‌تر و مهیب‌تر یافته و از میلی در آغاز و به‌ظاهر بی‌‌خطر به میلی مرگبار بدل شده است.
از طرفی هم‌کلاسی‌های مارچلو در مدرسه او را، به‌خاطر ظاهرِ زنانه‌اش، مسخره می‌کرده‌اند و مارچلو عملاً کودکی رانده‌شده از جمع بوده است. در همین گیرودار مارچلو با مردی آشنا می‌شود که او هم یک آدم عادی نیست. اتفاقاتی می‌افتد که به قتل مرد به‌دست مارچلو، به‌خواستِ خود مرد و با اسلحه‌ای که خودش به مارچلو داده، منجر می‌شود. سال‌ها از ماجرای این قتل می‌گذرد و حالا مارچلوی رمان «هم‌رنگ جماعت» مُهره‌ای در نظام فاشیستی ایتالیای عصر موسولینی است و قصد دارد با دختری ازدواج کند.
در ادامۀ رمان «هم‌رنگ جماعت» می‌بینیم که به مارچلو مأموریت داده می‌شود در عملیات نفوذ به تشکیلات مردی که زمانی استاد او بوده و حالا در فرانسه علیه ایتالیای فاشیست فعالیت می‌کند شرکت کند. مارچلو باید به‌عنوان جاسوس به استاد سابقش نزدیک شود. ترتیبی داده می‌شود که مارچلو و نامزدش، ظاهراً برای ماه عسل، به فرانسه بروند و مارچلو تحت پوشش این سفر با استادش معاشرت کند و سَر از فعالیت‌های ضدفاشیستی او درآورد. این ماجرای جاسوسی و سیاسی به‌نحوی با زندگی خصوصی مارچلو پیوند می‌خورد و بحرانی را در زندگی شخصی و عاطفی‌اش پدید می‌آورد و این‌گونه زندگی شخصی مارچلو و روابطش با نامزدش با زندگی سیاسی او و با ایتالیای فاشیست گره می‌خورد و موراویا ماهرانه بحران‌های شخصی و روانشناختی شخصیت اصلی رمان «هم‌رنگ جماعت» را با بحرانی سیاسی و اجتماعی و اخلاقی گره می‌زند. میلِ دیرینِ مارچلو به ویرانگری در رمان «هم‌رنگ جماعت» بارِ دیگر در بزرگسالی سربرمی‌آورَد و به‌‌نفع فاشیسم به‌کار می‌افتد.
مارچلو در رمان «هم‌رنگ جماعت» آدمی‌ست که از عادی‌نبودن خود وحشت دارد و می‌کوشد که عادی باشد اما مسئله این است که او عادی‌بودن را با هم‌رنگ جماعت شدن و دنباله‌روی از دیگران یکی می‌گیرد و به همین دلیل در دوراهی‌‌های اخلاقیِ خیر و شَر به‌سود شَر عمل می‌کند.
رمان «هم‌رنگ جماعت» روایت سرگذشت یک فرد در متن فراز و فرود نظام فاشیستی در ایتالیا و تأثیر رویدادهای سیاسی بر زندگی شخصیت اصلی رمان است و نیز روایت آدمی که، به‌دلیل مسائل روانی‌اش و امیال خشونت‌آمیز و مرگباری که سرکوبشان کرده است، به ابزار حکومت فاشیستی بدل می‌شود و هیولای سرکوب‌شدۀ درونش، به‌نفع سیستم سرکوب، به‌کار می‌افتد. این‌گونه است که مارچلو در رمان «هم‌رنگ جماعت» نه به یک آدم عادی، بلکه به یک دنباله‌رو و تابع قدرت بدل می‌شود.

دربارۀ آلبرتو موراویا، نویسندۀ رمان «هم‌رنگ جماعت»
آلبرتو پینکرله (Alberto Pincherle)، با نام مستعار آلبرتو موراویا (Alberto Moravia)، متولد 1907 و درگذشته به سال 1990، داستان‌نویس، روزنامه‌نگار، جُستارنویس، منتقد فیلم و نمایشنامه‌نویس ایتالیایی بود. شهرت موراویا بیش از هرچیز به‌خاطر دو رمان «بی‌تفاوت‌ها» و «هم‌رنگ جماعت» است.
موراویا در آثارش عمدتاً به آسیب‌شناسی طبقۀ متوسط و موضوعات و مضامینی چون جنسیت در عصر مدرن، بیگانگی از جامعه، مسائل اگزیستانسیالیستی و موضوعات سیاسی، اخلاقیات خشک، ریاکاریِ حاکم بر زندگی مدرن و ناتوانی مردم عصر مدرن از دستیابی به شادی و رضایت از طریق عشق و ازدواج می‌پرداخت. او در داستان‌هایش، با سبکی رئالیستی و سرد و بی‌رحمانه و آمیخته به جزئی‌نگری و ظرافت و طنزی تلخ، کاستی‌ها و ناسازی‌های نظام سرمایه‌داری را به تصویر می‌کشید.
از دیگر آثار آلبرتو موراویا می‌توان به رمان‌های «انزجار» و «دو زن» و مجموعۀ «داستان‌های رُمی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «هم‌رنگ جماعت»
رمان «هم‌رنگِ جماعت» با ترجمۀ هاله ناظمی، همراه با یادداشتی کوتاه در معرفی این رمان، در انتشارات کتاب دیدآور منتشر شده است.
هاله ناظمی، متولد 1341 در تهران، مترجم ایرانی است. او فارغ‌التحصیل کارشناسی مترجمی زبان ایتالیایی از دانشگاه تهران است. ناظمی کار ترجمه‌ را از سال 1370 آغاز کرد. نخستین ترجمه‌های او مقالات ادبی و هنری و قصه‌هایی کوتاه بود که در نشریات گوناگون منتشر می‌شد.
هاله ناظمی تاکنون آثار مختلفی را از ادبیات ایتالیایی به فارسی ترجمه کرده است که از جملۀ آن‌ها می‌توان به «یک زندگی دیگر»، «سرنوشت در دست کلوتیلد» و «برای رفتن به آن دنیا خیلی زود است» اشاره کرد.


از رمان «هم‌رنگِ جماعت» سال‌ها پیش ترجمۀ فارسی دیگری هم، با عنوان «دنباله‌رو»، منتشر شده است که مترجم آن شهریار بهترین و ناشرش انتشارات روزنه کار است.