موزیکوفیلیا
داستان هایی درباره موسیقی و مغز

معرفی کتاب موزیکوفیلیا اثر الیور ساکس

داستان‌هایی مربوط به علوم اعصاب و موسیقی. موزیکوفیلیا با روایت داستان‌هایی واقعی به جایگاه موسیقی در مغز انسان می‌پردازد و کارکرد مغز را در مواجهه با موسیقی نشان می‌دهد.
کتاب موزیکوفیلیا، با زیر عنوان «داستان‌هایی درباره موسیقی و مغز»، اثر پرفروشی است که اگرچه با نگاهی به دانش و تجربیات علمی نوشته شده و به ارتباط موسیقی و مغز مربوط است اما خواندن آن نیازی به داشتن تخصص در زمینه علوم اعصاب و موسیقی ندارد.
آلیور ساکس در موزیکوفیلیا داستان‌هایی خواندنی درباره آنچه ناهماهنگی‌های موسیقی می‌نامد روایت کرده که برخی از آنها حیرت‌آورند و نشان دهنده پیچیدگی‌های مغز انسان و همچنین قدرت موسیقی هستند. 

درباره کتاب موزیکوفیلیا

ما انسان‌ها گونه‌ای هستیم که غریزه موسیقایی داریم و این غریزه کمتر از غریزه زبانی نیست. موسیقی و زبان تشابهات زیادی با هم دارند اما در طول دو قرن اخیر این موضوع محل مناقشه بوده که آیا تکامل آنها مستقل از هم بوده یا در ادامه یکدیگر بوده‌اند. تقریبا همه ما می‌توانیم موسیقی، تُن صدا، رنگ صدا، خطوط ملودیک، هارمونی و شاید ریتم را درک کنیم، آنها را با هم ادغام کنیم و با استفاده از بخش‌های مختلف مغزمان موسیقی بسازیم. موسیقی فقط سمعی و احساسی نیست بلکه می‌توان گفت عضلانی هم هست. کتاب «موزیکوفیلیا» با توجه به دستگاه عصبی ما می‌گوید که برای اغلب ما موسیقی قدرت عظیمی دارد و خودمان را موزیکال می‌دانیم.
تا دهه هشتاد میلادی هیچ سابقه علمی مربوط به علوم اعصاب در موسیقی وجود نداشت. اما در دهه‌های اخیر تکنولوژی این امکان را به وجود آورده که بتوانیم از کارکرد مغز در حین گوش دادن، تصور کردن و حتی ساختن موسیقی باخبر شویم. در این دوران زیربنای علم اعصاب در درک و تصور موسیقی و شناخت پیچیدگی‌ها و البته اختلالات به سرعت در حال رشد است. دکتر الیور ساکس کتاب «موزیکوفیلیا» را در چنین بستری نوشته است. 
او در مقالات و رساله‌های جدید فیزیولوژی و عصب‌شناسی به جستجوی موسیقی پرداخته و در این زمینه تحقیق کرده و می‌گوید مهم‌ترین چیز برایش این است که به بیمارانش و داستان‌هایشان گوش دهد، تصورشان کند و وارد تجربیات‌شان شود و این جوهر اصلی کتاب «موزیکوفیلیا» را تشکیل می‌دهد. 
کتاب «موزیکوفیلیا» به جز یک پیشگفتار، در چهار بخش با این عناوین نوشته شده است: «تسخیرشده موسیقی»، «طیفی از ذوق موسیقایی»، «حافظه، حرکت و موسیقی» و «احساس، هویت و موسیقی». 
ساکس در بخشی از کتاب «موزیکوفیلیا» داستان‌هایی واقعی اما عجیب را شرح می‌دهد. او می‌گوید توانایی درک یا تصور موسیقی ممکن است در اثر ضایعات مغزی دچار اختلال شود. در جهان شکل‌های مختلفی از آمیوزیا وجود دارد. از سوی دیگر، تصویرسازی موسیقی ممکن است افراطی و غیرقابل کنترل شود و منجر به تکرار بی‌وقفه آهنگ‌ها و یا حتی باعث توهمات موسیقایی شود. در برخی افراد موسیقی باعث تحریک صرع می‌شود. خطرات جدی عصبی و ناتوانی در انجام مهار‌ت‌ها، حتی روی بعضی موسیقی‌دان‌های حرفه‌ای نیز تاثیر می‌گذارد.

خلاصه کتاب موزیکوفیلیا

در بخشی از کتاب «موزیکوفیلیا» درباره توانایی و سرسختی حافظه موسیقایی‌مان می‌خوانیم: «حتی کسانی که آن‌قدرها اهل موسیقی نیستند، باز هم با تصور کردن آن نه تنها به احساس و نوایش وفادار بلکه با سرعت و گامش همراه می‌شوند. اساسا این سرسختی حافظه موسیقایی انسان است. به همین دلیل بیشتر چیزهایی که در سال‌های اولیه زندگی‌مان می‌شنویم، برای باقی عمر در مغزمان حک می‌شود. سیستم شنوایی و عصبی ما برای شنیدن موسیقی، به شکل بی‌نظیری با هم کوک شده‌اند. این‌که این ادغام چقدر مرهون ویژگی‌های ذاتی موسیقی- الگوهای پیچیده صوتی تنیده شده در زمان که منطق، تکانه، توالی‌های ناگسستنی، تکرارها و ریتم‌های پی‌درپی خودش را دارد و روشی مرموز برای متجسم شدن احساسات و میل است- است یا وام‌دار طنین‌ها، هم‌زمانی‌ها، نوسانات، تحریکات متقابل و بازخوردها در مدارهای عصبیِ چندلایه و پیچیده، هنوز مشخص نیست».

درباره الیور ساکس نویسنده کتاب موزیکوفیلیا

آلیور ساکس، عصب‌شناس، نویسنده و پزشک بریتانیایی، در 1933 متولد شد. او سال‌ها به عنوان مدرس عصب‌شناسی و روان‌پزشکی در دانشکده پزشکی دانشگاه نیویورک و دانشگاه کلمبیا تدریس کرد اما شهرت اصلی او به خاطر آثاری است که منتشر کرده است. کتاب «مردی که زنش را با کلاهش اشتباه می‌گرفت» از مشهورترین کتاب‌های او است که توسط ماندانا فرهادیان به فارسی هم ترجمه شده است. ساکس آثاری درباره موسیقی و عصب‌شناسی نوشته است. اولین انگیزه او برای نوشتن درباره موسیقی در سال 1966 ایجاد شد زمانی که تاثیرات عمیق موسیقی را بر روی بیماران پارکینسونی دید و این باعث شد که کتاب «بیداری‌ها» را بنویسد. ساکس در اوت 2015 درگذشت. «رودخانه آگاهی»، «انسان‌شناسی در مریخ» و «توهمات» برخی دیگر از آثار ساکس است که به فارسی ترجمه شده‌اند.

کتاب موزیکوفیلیا برای چه کسانی مناسب است؟

موزیکوفیلیا اثری است که اگرچه بر اساس دیدگاهی علمی نوشته شده، اما مخاطبانی عام را مدنظر داشته است. با این‌حال علاقه‌مندان به موسیقی و علاقه‌مندان به کتاب‌هایی که درباره کارکرد مغز هستند از خواندن این کتاب لذت زیادی خواهند برد.