لیلیت حوای نخستین (چرخ-چشمه)
وجوه تاریخی و روان شناختی سویه ی تاریک زنانه

معرفی کتاب لیلیت: حوای نخستین

پژوهشی تاریخی و روانشناختی دربارۀ ریشه و منشاء تصویر زن اغواگر و شیطان‌صفت. کتاب لیلیت حوای نخستین: وجوه تاریخی و روان‌شناختیِ سویه‌ی تاریک زنانه پژوهشی‌ست دربارۀ ایزدبانو لیلیت که در بعضی متون از او به‌عنوان نخستین همسر آدم ابوالبشر سخن رفته است.
متن اصلی لیلیت: حوای نخستین اولین بار در سال 1980 به زبان آلمانی منتشر شده است.

دربارۀ کتاب لیلیت: حوای نخستین

زیگموند هورویتس در اثر پژوهشی لیلیت حوای نخستین، ضمن بازخوانی اسطورۀ لیلیت و ردگیری آن در کتیبه‌ها و متون کهن، به تحلیل روانشناختی این اسطوره پرداخته است.
لیلیت: حوای نخستین پژوهشی دربارۀ وجه تاریک زنانه است و کندوکاو در یک شخصیت اساطیری مطرود که رد او از جایی به‌بعد گم شده و در هیچ متنی نامی از او به میان نیامده است. در این کتاب از تصویری نمادین و اساطیری از زن و زنانگی سخن رفته که مادرِ تصویر معروف و آشنای زن اغواگر و شیطان‌صفت و ترسناکی‌ست که در ادبیات و سینما بسیار با جلوه‌های گوناگون آن مواجهیم و مطابق با آن از زن به‌عنوان مایۀ شر یاد می‌شود. این تصویر، چنانکه در کتاب لیلیت: حوای نخستین می‌بینیم، به داستان الهه‌ای به نام لیلیت برمی‌گردد که به‌روایت برخی متون کهن، پیش از حوا همسر آدم بوده اما از آدم سرپیچی و تمرد کرده است.
با خواندن لیلیت حوای نخستین درمی‌یابیم که اسطورۀ زن اغواگر و مایۀ شر از کجا آمده و منشاء روانشناختی این اسطوره کجاست و چرا نام لیلیت به‌تدریج از متون حذف شده است.
کتاب لیلیت: حوای نخستین از مقدمه‌ای بر ترجمۀ انگلیسی این کتاب، مقدمه‌ای به‌قلم ماری‌لوئیز فون فرانتس، پیش‌گفتار نویسنده و دو بخش به نام‌های «"چشم‌انداز تاریخی – دینی" افسانه و پیشینه‌ی آن» و «"چشم‌انداز روان‌شناختی" در باب روان‌شناسی اسطوره‌ی لیلیت» تشکیل شده است.
کتاب لیلیت حوای نخستین: وجوه تاریخی و روان‌شناختی سویه‌ی تاریک زنانه با ترجمه و مقدمۀ سامان دماوندی‌نیا در نشر چرخ، ناشر کتاب‌های حوزۀ علوم انسانی خانوادۀ فرهنگی چشمه ، منتشر شده است.

بخشی از کتاب لیلیت: حوای نخستین

«لیلیت در اصل الاهه‌ای باستانی بود که از نخستین جلوه‌اش در سنت تاریخی – دینی، فقط با یک چهره و به عنوان مادر – الاهه‌ای هولناک ظاهر می‌شد. اما این شخصیت، با دامنه‌دار شدن روایت اسطوره‌اش، چنان تغییراتی از سر گذراند که سرانجام در دوران سنت تلمودی – خاخامی و یونانی – بیزانسی، وجه دوگانه‌‌ی شگفت‌آوری پیدا کرد؛ یعنی بسته به آن‌که با مرد روبه‌رو می‌شد یا با زن، یکی از دو چهره‌اش را با غلظت بیش‌تری نشان می‌داد. لیلیت همواره در مواجهه با مردان بیش‌تر وجه "لکاته‌ی ازلی" یا، به بیان روان‌شناختی، اَنیمای اغواگر را نشان می‌دهد اما در برابر زنان بیش از همه با وجه "مادر هولناک" ظاهر می‌شود. او در مقام انگاره‌ی اَنیما، نه‌فقط سعی بر اغوای نخستین مرد (آدم) داشت، بلکه تا به همین امروز نیز در تلاش است تا همه‌ی مردان را اغوا کند، چه آن‌که به گفته‌ی یکی از روایات عتیق عرفان یهود، او فناناپذیر است و تنها در روزِ حساب با مرگ خویش روبه‌رو می‌شود.
لیلیت در مقام مادرِ هولناک و بلعنده می‌کوشد به زنان باردار آسیب برساند و نوزاد آن‌ها را بدزدد. او همواره در کمین نوزادان است تا آن‌ها را بکُشد، خون‌شان را بنوشد و مغز استخوان‌های‌شان را بمکد. این وجه لیلیت در متون متقدم تحت عنوان "خفه‌کننده" وارد شده است.»

دربارۀ زیگموند هورویتس، نویسندۀ کتاب لیلیت: حوای نخستین

زیگموند هورویتس (Siegmund Hurwitz)، متولد 1904 و درگذشته به سال 1994، روانکاو، یونگ‌شناس، پژوهشگر و دندانپزشک سوئیسی بود. هورویتس پژوهشگر عرفان یهودی و از اعضای حلقۀ مکتب زوریخ کارل گوستاو یونگ بود. او به یونگ بسیار نزدیک و طرف مشورت او دربارۀ موضوعات مربوط به عرفان یهودی بود. هورویتس همچنین یکی از ویراستاران اصلی مجموعه آثار یونگ بود.
از آثار زیگموند هورویتس می‌توان به کتاب «نقش‌های کهن‌الگویی در عرفان حسیدی» اشاره کرد.

کتاب لیلیت: حوای نخستین برای چه مخاطبانی مناسب است؟

خواندن اثر پژوهشی لیلیت حوای نخستین را به همۀ علاقه‌مندان حوزه‌های روانشناسی، اسطوره‌شناسی و دین‌پژوهی پیشنهاد می‌کنیم.