سنگر و قمقمه های خالی

کتاب «سنگر و قمقمه‌‌های خالی» اثر بهرام صادقی
نویسندگانی هستند که کم می‌نویسند اما با همان کم، به خال می‌زنند. بهرام صادقی یکی از این نویسندگان است و کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» او گواه این مدعا.
کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» تنها مجموعه داستان منتشر شده از بهرام صادقی و یکی از مهمترین و بهترین آثار تاریخ ادبیات داستانی است.
بهرام صادقی در قصه‌های کوتاه کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» که همگی در دهه‌های 30 و 40 خورشیدی نوشته و اولین بار در مجلات مختلفی نظیر «کتاب هفته» و «سخن» و «جنگ اصفهان» و «فردوسی» و... چاپ شده‌اند، در هیئت نویسنده‌ای پیشرو و جلوتر از زمانۀ خود ظاهر می‌شود و شگردهایی را در قصه‌نویسی می‌آزماید که در تاریخ ادبیات داستانی ایران بی‌سابقه است.
صادقی همچنین در کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» نمونه‌هایی درخشان از کمدی سیاه را ارائه می‌دهد و تصویرهایی تلخ و کمیک از زندگی روشنفکران و طبقۀ متوسط شهرنشین خلق می‌کند.
کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» اولین بار در سال 1349 همراه با رمان کوتاه «ملکوت» در انتشارات کتاب زمان منتشر شد اما در چاپ‌های بعدیِ این کتاب، «ملکوت» از آن جدا و به‌صورت مستقل منتشر شده است.
چاپ فعلی کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» را انتشارات نیلوفر منتشر کرده است.

مروری بر کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی»
بهرام صادقی در قصه‌های کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» با طنزی سیاه و نگاهی رندانه و موشکاف، از مردمِ شهرنشین و تنهایی‌ها و اضطرابهای آنها، روزمره‌گی‌ها و تفریحات‌شان و از بحران هویت، جامعۀ متأثر از مدرنیزاسیون، مردمِ سرخورده و مشوش در سالهای بعد از کودتای 28 مرداد 1332، کارمندانِ گرفتارِ ملال و دیگر مسائل انسان مدرن شهری سخن می‌گوید.
در کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» اگرچه با داستان‌هایی رئالیستی و نیز داستان‌هایی جدی و عاری از طنز نیز مواجهیم اما قصه‌های شاخص این مجموعه که سبک شخصی صادقی را نمایان و او را به‌عنوان نویسنده‌ای خلاق و پیشرو و صاحب‌سبک در تاریخ ادبیات داستانی ماندگار می‌کنند، قصه‌هایی هستند که صادقی در آن‌ها با طنز سیاه خود همه‌چیز، از مناسبات و روابط عادی گرفته تا جنون و مرگ و هویت و نیز خود قصه و شگردهای قصه‌نویسی، را دستمایۀ شوخی قرار داده است.
شوخی‌های او با روایتگری و تکنیک‌های نوشتن و مداخله‌های طنزآمیزش به‌عنوان راوی در میان بعضی از قصه‌های کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» رنگی از فراداستان و قصه‌های پست‌مدرنیستی‌ دارد.
صادقی در کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» با نگاهی رندانه و طنزاندیش، عمق آدمها و موقعیتها را می‌کاود و از هر چیز مضحکه‌ای تلخ و دیوانه‌وار می‌سازد. از همین‌روست که قصه‌های شاخص او، هم مخاطب را می‌خندانند و هم کام او را تلخ و به هراس‌اش دچار می‌کنند.
کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» عرصۀ جولان کارمندان دون‌پایه، دانشجویان و روشنفکران سرخورده‌ای است که زندگی‌شان به ملال، وراجی، تفریحات خاص جامعۀ شهری و رؤیابافی درباب آینده و نقل قهرمانی‌های گذشته می‌گذرد.
صادقی در کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» تصویری از جامعۀ شهرنشین ایران در سال‌های بعد از کودتای 28 مرداد 32 و نسلی که یا آرمان‌هایش را رها کرده و عافیت‌طلبانه به زندگی چسبیده و یا جنون‌زده و سرگردان در شهر پرسه می‌زند و برای خودش خیال می‌بافد، ارائه می‌دهد.
طنز صادقی در کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی اما صرفاً طنزی اجتماعی نیست. طنز او، در عین برخوردار بودن از وجهی اجتماعی، ماهیتی فلسفی و هستی‌شناختی دارد و به مضحکۀ جهان و کار جهان و مرگ و زندگی می‌پردازد.
کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» شامل بیست و چهار قصۀ کوتاه است که عبارتند از: «فردا در راه است»، «وسواس»، «کلاف سردرگم»، «گردهم»، «داستان برای کودکان»، «نمایش در دو پرده»، «سنگر و قمقمه‌های خالی»، «با کمال تأسف»، «غیرمنتظر»، «آقای نویسنده تازه‌کار است»، «سراسر حادثه»، «زنجیر»، «در این شماره»، «قریب‌الوقوع»، «تدریس در بهار دل‌انگیز»، «هفت گیسوی خونین»، «اذان غروب»، «تأثیرات متقابل»، «یک روز صبح اتفاق افتاد»، «صراحت و قاطعیت»، «آوازی غمناک برای یک شب بی‌مهتاب»، «خواب خون»، «مهمان ناخوانده در شهر بزرگ» و «عافیت».
از بهترین قصه‌های کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» می‌توان به «سراسر حادثه»، «قریب‌الوقوع»، «با کمال تأسف» و «غیرمنتظر» اشاره کرد.

دربارۀ بهرام صادقی، نویسندۀ کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی»
بهرام صادقی، متولد 1315 در نجف‌آباد اصفهان و درگذشته به ‌سال 1363، داستان‌نویس ایرانی بود. صادقی، جز قصه‌نویسی، دستی هم در سرودن شعر داشت و شعرهایش را با نام مستعار صهبا مقداری، که درهم‌ریختۀ نام و نام خانوادگی اوست، در نشریات منتشر می‌کرد. اما آنچه او را در تاریخ ادبیات ماندگار و شاخص کرد، قصه‌هایش بود. صادقی استاد کُمدی سیاه و خلق موقعیت‌های آبزورد و نویسنده‌ای خلاق با طنزی هوشمندانه و تکنیک‌ها و شیوه‌های بدیع در قصه‌نویسی بود.
عدم قطعیت‌ یکی از ویژگی‌های آثار بهرام صادقی است و این یکی از عواملی است که او را به پیشگام داستان پُست‌مدرن در ایران بدل کرده است. او در دوره‌ای دست به نوشتن قصه‌هایی در حال‌وهوای آثار پست‌مدرن زد که در ایران حرفی از پُست‌مدرنیسم نبود.
ازبهرام صادقی تنها دو کتاب «سنگر و قمقمه‌های خالی» و «ملکوت» و نیز قصه‌هایی پراکنده به جا مانده است.
براساس رمان کوتاه «ملکوت» او خسرو هریتاش فیلمی به همین نام ساخته که عزت‌الله انتظامی و بهروز وثوقی از جمله بازیگران آن هستند.