ایرج پزشکزاد

ایرج پزشکزاد، متخلص به الف. پ. آشنا، متولد 1305 در تهران و درگذشته به سال 1400، داستان‌نویس، طنزپرداز، مقاله‌نویس، روزنامه‌نگار و مترجم ایرانی بود. پزشکزاد تحصیلکردۀ حقوق در فرانسه و در سال‌های پیش از انقلاب کارمند وزارت امورخارجۀ ایران بود. آخرین سمت او در این وزارتخانه مدیر کل روابط فرهنگی بود. شهرت ایرج پزشکزاد عمدتاً به‌خاطر رمان «دایی‌جان ناپلئون» است؛ رمانی که ناصر تقوایی سریال مشهور و موفقی براساس آن ساخت. «دایی‌جان ناپلئون» رمانی‌ست که در حافظۀ جمعی ایرانیان و حتی غیرایرانیان آشنا به فرهنگ و تاریخ معاصر ایران جایگاهی ویژه یافته، چنانکه جک استراو، وزیر امور خارجۀ اسبق بریتانیا، نام کتاب خود دربارۀ رابطۀ ایران و انگلیس و بی‌اعتمادی ایرانیان به انگلیسی‌ها را «کار کارِ انگلیسی‌هاست» گذاشته که تکیه‌کلام شخصیت اصلی رمان «دایی‌جان ناپلئون» است؛ تکیه‌کلامی که به فرهنگ عامه و ادبیات شفاهی ایرانیان معاصر نیز راه یافته و به شوخی‌ای رایج در میان ایرانیان بدل شده است. پزشکزاد با خلق رمان «دایی‌جان ناپلئون» یک دن‌‌کیشوت ایرانی و نیز چند شخصیت جذاب و ماندگار دیگر را به گنجینۀ شخصیت‌های داستانی هدیه داده است. از دیگر آثار تألیفی ایرج پزشکزاد می‌توان به رمان‌های «حافظ ناشنیده‌پند»، «خانوادۀ نیک‌اختر»، «ماشاء‌الله‌خان در بارگاه هارون‌الرشید» و مجموعه طنزهای «بوبول» و «آسمون ریسون» و از ترجمه‌هایش می‌توان به کتاب «دزیره» اشاره کرد. از پزشکزاد کتابی هم در نقد و پژوهش ادبی و دربارۀ سعدی، با عنوان «طنز فاخر سعدی»، منتشر شده است. او در نمایشنامه‌نویسی هم دستی داشت و کتاب «ادب مرد به ز دولت اوست تحریر شد» از جمله آثارش در این زمینه است.