ترس جان
پوست

رمان «ترسِ جان» اثر کورتزیو مالاپارته
تاریخ شکست‌خوردگان، بازندگان و تحقیرشدگان به‌روایت کورتزیو مالاپارته. رمان «ترسِ جان (پوست)»، با عنوان اصلی La pelle، یکی از مهمترین آثار کورتزیو مالاپارته، نویسندۀ مطرح ایتالیاییِ قرن بیستم، و از کلاسیک‌های مدرنِ تاریخ ادبیات جهان است.
کورتزیو مالاپارته در رمان «ترسِ جان»، با گذر دادن تاریخ از هزارتوی تخیل، روایت فاتحان از تاریخ جنگ دوم جهانی را وارونه می‌کند و با طنزی سیاه و گزنده فلاکتی را به تصویر می‌کشد که پس از این جنگ گریبانگیر مردم سرزمینش شد.
رمان «ترسِ جان» اگرچه ظاهری مستندگونه و اتوبیوگرافیک دارد و مبنای آن رویدادهای واقعی مربوط به اشغال ناپل توسط متفقین است اما نه بازتابِ صِرفِ واقعیت، که روایتی تخیلی از آن است؛ روایتی که به‌یاری تخیل از سطح واقعیتی پلشت و دوزخی عبور می‌کند و عمق پلشتی را می‌کاود.
رمان «ترسِ جان» رمانی‌ست نقادانه و اجتماعی – سیاسی که با اوج ظرافت و ذوق و مهارت ادبی و با نگاه به میراث غنی ادبیات کلاسیک و مدرن غرب نوشته شده است؛ رمانی که هم طنز سیاه و هجایی و بُرندۀ لویی فردینان سلین را در پشت سر خود دارد، هم ظرافت‌های ادبی مارسل پروست را، هم «کمدی الهی» دانته را و هم طنازی‌های مفرح و نقادانۀ جووانی بوکاچو را.
متن اصلی رمان «ترس جان» اولین بار در سال 1949 منتشر شده است. این رمان دستمایۀ اقتباس‌ سینمایی هم قرار گرفته و براساس آن فیلمی ساخته شده که مارچلو ماسترویانی، کلودیا کاردیناله و برت لنکستر در آن ایفای نقش کرده‌اند.

مروری بر رمان «ترس جان»
در زمان اشغال ناپل به‌دست قوای متفقین، پس از شکست ایتالیا در جنگ جهانی دوم، کورتزیو مالاپارته به‌عنوان افسر رابط برای ارتش امریکا کار می‌کرد. راوی رمان «ترسِ جان» خود مالاپارته، در سِمَتِ رابط امریکایی‌ها در روزهای اشغال ناپل، است. این راوی اما عینِ تجربۀ آن روزهای خود را در رمان «ترس جان» بازتاب نداده بلکه آن را از تخیلی شگرف گذر داده و روایتی بس تکان‌دهنده از ایتالیای شکست‌خورده و اشغال‌شده ارائه کرده است؛ روایتی که راوی آن پشت مردمی‌ست که اگرچه، با اشغال سرزمینشان به‌دست نظامیانی که خود را ناجی آن‌ها می‌دانند، از حکومت فاشیستی موسولینی خلاص شده‌اند اما گرفتار فلاکت‌هایی دیگر شده‌اند که برآمده از اشغال نظامی است.
مالاپارته در رمان «ترس جان» روی دیگرِ سکۀ پیروزی در جنگ را نشان می‌دهد و از ظلم و تحقیر و فقرِ مردمی سخن می‌گوید که کشورشان جنگ را باخته و سرزمین‌شان اشغال شده است. مالاپارته، در مقام راوی رمان «ترس جان»، در این رمان با طنزی رندانه و درعین‌حال صریح و جسورانه به نظامیان اشغالگر می‌تازد و فاتحان نظامی ازخودمتشکر جنگ را ریشخند می‌کند. او البته از موضع یک هوادار ایتالیای فاشیست، که حالا شکست خورده، این کار را نمی‌کند. مالاپارته در رمان «ترس جان» سَمتِ مردمی‌ست که هم توسط حکومت فاشیستی تحقیر و سرکوب شده‌اند و هم ناجیان اشغالگرشان آن‌ها را مورد تحقیر قرار می‌دهند.
رمان «ترسِ جان» رمانی‌ست علیه جنگ؛ رمانی که ساده‌انگاری‌های دوقطبی دربارۀ جنگ را وامی‌نهد، فاتحان نظامی جنگ را به‌اندازۀ مغلوبان نظامی محکوم می‌کند و رنج مردم سرزمین مغلوب را به نمایش می‌گذارد. این رمان اما صرفاً یک رمان سیاسی – اجتماعی در نقد آن‌چه نویسنده در دوران اشغال ناپل می‌دیده نیست. این رمان از وجه ادبی و زیبایی‌شناختی نیز حرف‌ها برای گفتن دارد و اصلِ تأثیرگذاری‌اش هم به‌دلیل همین وجه ادبی و زیبایی‌شناختی و تخیل قدرتمند مالاپارته در خلق موقعیت‌های تکان‌دهنده و دوزخی است. به‌واقع از مسیر همین وجه ادبی و زیبایی‌شناختی قدرتمند و خلاقانۀ رمان است که به وجه تاریخی و اجتماعی و سیاسی آن نیز راه می‌بریم.
مالاپارته در رمان «ترس جان» گویی دوزخ «کمدی الهی» دانته را در متن جنگ جهانی دوم بازسازی می‌کند و به‌مثابه دانته‌ای مدرن از دل این دوزخ می‌گذرد و فقر و گرسنگی و بیماری و فلاکت و تباهی و مرگ را در شهری جنگ‌زده و به اشغال درآمده به تصویر می‌کشد. او در این رمان روایت داستانیِ خود را از ترکیب ادبیات با ژانرهای روایی غیرداستانی، مثل روزنامه‌نگاری و گزارش‌گری و تک‌نگاری و...، می‌سازد.
رمان «ترس جان» همچنین تأملی فلسفی در مقولۀ شکست است. مالاپارته در این رمان به شکست اعتباری می‌دهد که پیروزی را فاقد آن می‌بیند و این‌گونه است که تاریخ رسمیِ فاتحان را به زیر می‌کشد و روایتگر تاریخ شکست‌خوردگان و تحقیرشدگان می‌شود و از خلال ترسیم زمانه‌اش مسائل عام و بنیادین و همه‌جایی و همه‌زمانیِ بشری را نیز مطرح می‌کند.

دربارۀ کورتزیو مالاپارته، نویسندۀ رمان «ترس جان»
کورتزیو مالاپارته (Curzio Malaparte)، متولد 1898 و درگذشته به سال 1957، روزنامه‌نگار، داستان‌نویس، شاعر، مقاله‌نویس و دیپلمات ایتالیایی بود. از مالاپارته به‌عنوان یکی از چهره‌های اصلی ادبیات اکسپرسیونیستی و رئالیستی در ایتالیا یاد می‌شود. او در خارج از ایتالیا بیشتر به‌خاطر دو رمان اتوبیوگرافیک «قربانی» و «پوست» مشهور است که براساس تجربه‌هایش، به‌عنوان روزنامه‌نگار و افسر در جنگ‌های جهانی اول و دوم، نوشته شده‌اند.
سبک نویسندگی مالاپارته آمیزه‌ای از واقع‌گرایی و تخیل است. او را نویسنده‌ای بدبین و درعین‌حال دلسوز توصیف و آثارش را، به‌لحاظ سبک و مضمون، با آثار لویی فردینان سلین مقایسه کرده‌اند.
مالاپارته در تئاتر و فیلمسازی هم دستی داشت و فیلمی به نام «مسیحِ ممنوع» ساخت که فیلمی نسبتاً موفق بود.
از دیگر آثار کورتزیو مالاپارته می‌توان به کتاب‌های «تکینک کودتا»، «فرار از زندان»، «خون»، «زنی مثل من» و «خورشید کور است» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی رمان «ترس جان»
رمان «ترسِ جان (پوست)» با ترجمۀ بهمن محصص در انتشارات جامی منتشر شده است. این رمان در سالهای دور، با همین ترجمه، در انتشارات نیل به چاپ رسیده بود. گفتنی‌ست که «پوست»، که به‌عنوان نام فرعی رمان روی جلد ترجمۀ فارسی درج شده است، درواقع عنوان اصلی رمان است اما بهمن محصص، به‌پیشنهاد جلال‌ آل‌احمد، در ترجمۀ فارسی‌اش از این رمان نام آن را به «ترس جان» تغییر داده است.
بهمن محصص، متولد 1309 در رشت و درگذشته به سال 1389 در رُم، نقاش، مجسمه‌ساز و مترجم ایرانیِ دارای تابعیت ایتالیا بود. محصص از هنرمندان پیشرو، مدرن و جریان‌ساز ایرانی بود. سبک نقاشی‌های او آمیزه‌ای از تکنیک‌های غربی و نگاه شرقی است.
محصص با پیوستن به «انجمن خروس‌جنگی» به جرگۀ نوگرایان هنر و ادبیات ایران پیوست. مؤسس این انجمن جلیل ضیاء‌پور، ملقب به پدر نقاشی مدرن ایران، بود و نیما یوشیج و سهراب سپهری از جمله اعضای آن بودند. محصص مدتی هم ویراستار هفته‌نامۀ ادبی – هنری «پنجۀ خروس»، یکی از مجله‌های «انجمن خروس‌جنگی»، بود. او همچنین مدتی به فعالیت‌های سیاسی پرداخت که از آن جمله می‌توان به عضویتش در حزب «نیروی سوم» خلیل ملکی اشاره کرد.
محصص همچنین یکی از هنرمندان پیشگام عرصۀ طراحی صحنۀ تئاتر در ایران است. از جمله نوآوری‌های او در این عرصه طراحی صحنۀ نمایش «صندلی‌ها» از اوژن یونسکو است که محصص خود آن را روی صحنه برد و صندلی‌ها را در این نمایش طوری طراحی کرد که وقتی کنار هم چیده شدند تداعی‌گر یک جنگل آبستره بودند.
تعدادی از آثار هنری محصص ملهم از اشعار نیما یوشیج هستند که از آن جمله است تابلوی «عقاب کور» که در آن ارجاعی به شعر «عقاب نیل» از نیماست. از دیگر نقاشی‌های او می‌توان به تابلوی «مینوتور در ساحل دریا» اشاره کرد.
محصص، به‌جز نقاشی، در مجسمه‌سازی نیز چیره‌دست و پیشرو و صاحب‌سبک بود. مجسمۀ «نی‌لبک‌زن» از آثار مشهور و شاخص او در این عرصه است.
گفتنی‌ست که در نظرسنجی نوروز سال 1394 نشریۀ «حرفه: هنرمند» از صد هنرمند و هنرشناس، به‌قصد انتخاب ده هنرمند برتر نوگرای ایران از دهۀ بیست تا زمان انجام این نظرسنجی، بهمن محصص در صدر فهرست برگزیدگان قرار گرفت.
از ترجمه‌های بهمن محصص، به‌جز رمان «ترس جان»، می‌توان به رمان «ویکنت شقه‌شده» و نمایشنامۀ «کلفت‌ها» اشاره کرد.

از رمان «ترس جان» ترجمۀ فارسی دیگری هم، با عنوان «پوست» یعنی عنوان اصلی رمان، موجود است که مترجم آن قلی خیاط و ناشرش انتشارات نگاه است.