مامان و معنی زندگی شومیز
داستان های روان درمانی

کتاب «مامان و معنی زندگی» اثر اروین یالوم، ترجمه سپیده حبیب،‌ نشر قطره
اثری که می‌توان آن را درسنامه روانپزشکی، روان درمانی و اخلاق دانست. اروین یالوم در کتاب «مامان و معنی زندگی» به آموزش شناخت چهار بعد وجودی یعنی بیولوژیک، روانی، اجتماعی و معنوی که شالودی رویکرد نوین روانپزشکی است پرداخته است.
کتاب «مامان و معنی زندگی» با عنوان فرعی «داستان‌های روان‌درمانی»، شامل شش داستان است که برخی از آنها بر پایه واقعیت نوشته شده‌اند و برخی به طور کامل زاییده تخیل یالوم هستند.
در داستان‌های کتاب «مامان و معنی زندگی» چارچوب داوری اگزیستانسیال مبنا قرار گرفته و یالوم میگوید علت گرفتاری بسیاری از بیماران به یاس و نومیدی، مواجهه با برخی دلواپسی‌های غایی وجودی است. شاخص‌ترین این دلواپسی‌ها که در کار بالینی از بقیه چشمگیرترند، عبارتند از: مرگ، تنهایی، آزادی و پوچی.
کتاب «مامان و معنی زندگی» اثری آموزشی و داستانی است که هم برای متخصصان و هم برای خوانندگان عادی جذاب، پرنکته و خواندنی است.

مروری بر کتاب «مامان و معنی زندگی»
کتاب «مامان و معنی زندگی» دارای یک مقدمه و شش داستان با این عناوین است: «مامان و معنی زندگی»، «همنشینی با پائولا»، «تسکین از نوع جنوبی»، «هفت درس پیشرفته در درمان سوگ»، «رویارویی دوجانبه»، «طلسم گربه مجار».
آن‌طور که خود یالوم در یادداشتی در کتاب «مامان و معنی زندگی» توضیح داده، شخصیت‌ها و موضوع داستان‌های اول تا چهارم واقعی‌اند اما نام و خصوصیات و موقعیت‌ها در آنها عوض شده است. داستان سوم بر اساس وقایع حقیقی نوشته شده اما جزئیات شخصی و موقعیت‌ها در آن تغییر داده شده‌ است. داستان‌های «رویارویی دوجانبه» و «طلسم گربه مجار» تخیلی‌اند و هرگونه شباهت شخصیت‌ها با اشخاص حقیقی زنده یا مرده کاملا اتفاقی است.
یالوم می‌گوید در کتاب «مامان و معنی زندگی» کوشیده هم قصه‌گو و هم آموزگار باشد. هرگاه که این دو نقش با هم در تعارض بوده‌اند و باید میان افزودن یک نکته آموزشی و حفظ معیارهای دراماتیک داستانی یکی را انتخاب می‌کرده، او تقریبا در همه موارد داستان را مقدم دانسته و سعی کرده رسالت آموزگاری‌اش را از طریق مباحث غیرمستقیم به انجام برساند.
اروین یالوم در پاسخ به این پرسش که اساسا چرا کتاب «مامان و معنی زندگی» را نوشته می‌گوید: «در این اثر، مانند همه کتاب‌هایم، درگیر کش و قوس بوده‌ام: از یک‌سو با فشار نیروهای ناخودآگاه به جلو رانده می‌شدم: همان انگیزه‌های خودخواهانه اولیه و نیز وقایع مدفون در گذشته‌ام که در تقلایی آشکار شدند؛ و از سوی دیگر آینده مرا به خود می‌خواند: همان ایده‌آل‌هایی که برای خود ساخته‌ام و از ته دل در آرزویشان بوده‌ام و نیز دستیابی به هدف آموزاندن در عین سرگرم کردن مخاطبانم. در کنکاش این شش داستان، باید هرچه بیشتر بر کشش دوم تمرکز کنم. زیرا این دلایل هم دست‌یافتنی‌ترند و هم به مذاقم خوش‌تر می‌آیند.»
عنوان کتاب «مامان و معنی زندگی»، از یکی از قصه‌های کتاب وام گرفته شده و این داستانی است که از یک رویا زاده شده است. رویایی که یالوم با دقت در سطور ابتدایی نخستین داستان کتاب شرح داده است: «تاریک‌روشن است. انگار د‌ارم می‌میرم. اشیای منحوسی د‌ور تختم را گرفته‌اند‌: مانیتورهای قلبی، کپسول‌های اکسیژن، شیشه‌های سرم د‌اخل ورید‌ی و چند‌ رشته لوله‌ پلاستیکی که به رگ و رود‌ه‌ مرگ شبیه‌اند‌. پلک‌ها را می‌بند‌م و به د‌رون تاریکی می‌لغزم. ولی بعد‌ جستی می‌زنم و از تخت پایین می‌آیم، از اتاق بیمارستان بیرون می‌زنم و به طرف نور، به پارک سرگرمی‌های گلن اکو که روشن و آفتابی است می‌روم، جایی که د‌هه‌ها پیش، یکشنبه‌های تابستان را د‌ر آن می‌گذراند‌م. موسیقی پرسروصد‌ایی می‌شنوم. عطر نمناک و شیرین ذرت‌ بود‌اد‌ه و سیب قند‌ی‌ها را به د‌رون می‌د‌هم. و مستقیم به جلو می‌روم، نه جلو شیرینی‌پفکی‌های پُلار بیر معطل می‌کنم، نه جلو کشتی غلتان و نه جلو چرخ‌وفلک؛ می‌روم تا د‌ر صف بلیت خانه‌ وحشت بایستم. پول بلیتم را می‌پرد‌ازم و صبر می‌کنم تا ارابه‌ بعد‌ی د‌ور بزند‌ و با صد‌ای چکاچکی رو‌به‌رویم بایستد‌. وارد‌ ارابه می‌شوم، میله‌ محافظ را پایین می‌آورم و بعد‌ از مطمئن شد‌ن از جایم، نگاه د‌یگری به د‌وروبرم می‌اند‌ازم... و می‌بینمش که د‌ر میان گروه کوچک تماشاچیان ایستاد‌ه است.
هر د‌و د‌ستم را تکان می‌د‌هم و طوری فریاد‌ می‌زنم که همه بشنوند‌: مامان، مامان! د‌رست همان وقت ارابه به جلو حرکت می‌کند‌ و به د‌ری می‌خورد‌ که باز می‌شود‌ و د‌هانه‌ تاریک د‌الانی را آشکار می‌کند‌. تا جایی که می‌توانم به عقب خم می‌شوم و قبل از آنکه د‌ر تاریکی فرو بروم، د‌وباره فریاد‌ می‌زنم: مامان! به نظرت چطور بود‌م، مامان؟ به نظرت چطور بود‌م؟» یالوم پس از بیدار شدن از این خواب تمام روز در تسخیر عبارت این رویا بوده: به نظرت چطور بودم مامان؟ او سپس احساس می‌کند که برای نوشتن داستانی تحت فشار است که در آن با شبح مادرش گفت‌وگو می‌کند.
همچنین داستان «هفت درس پیشرفته در درمان سوگ»، پیچیده‌ترنی و طولانی‌ترین داستان کتاب «مامان و معنی زندگی» است و این داستانی است تحریف‌شده از درمان و حاوی موضوعات متنوع روان‌درمانی. در این داستان درمانگر در جای دانش‌آموز و بیمار در جای آموزگار نشسته است.
دکتر جعفر بوالهری که سال‌های طولانی ریاست انستیتو روانپزشکی تهران را بر عهده داشته مقدمه کتاب «مامان و معنی زندگی» را نوشته و در بخشی از آن آورده: «یالوم در این کتاب و سایر آثارش از جمله هنر درمان و وقتی نیچه گریست که به فارسی هم ترجمه شده‌اند، از سد جمود، ماشینیسم، ازخودبیگانگی، رفتارهای ناپخته و وابسته به مامان‌های‌ خودشیفته‌ی دست‌اندرکار طب و دیگر مقابله‌ها و دفاع‌های پاتولوژیک عبور کرده و با دادن درس روانشناسی خود، روانکاوی دفاع‌های خود، انتقال و انتقال متقابل، روانشناسی وجودی، روانشناسی معنویت، انسان‌گرایی، ارتباط، همدلی، هوش هیجانی و خلاصه درس هنر درمان که عجیب با رواج بازار بی‌هنران در کلاس‌های درس دستیاران روانپزشکی و در درسنامه‌های امروزین روانپزشکی ایران غریب مانده است، دست درمانگران، استادان، دستیاران و بیماران را با صمیمیت می‌فشارد، آن هم با زبانی شیوا و هنرمندانه که جای آن در میان روانپزشکان هنرمند ایرانی خالی است.»

درباره اروین یالوم نویسنده کتاب «مامان و معنی زندگی»
اروین دیوید یالوم، متولد 1931، نویسنده و روان‌پزشک دانشگاه استنفورد امریکا است. او درواقع روان‌درمانگر وجودگرایی است که به کار نویسندگی هم می‌پردازد. از یالوم کتاب‌های علمی، آموزشی، رمان و تعداد بسیاری مقالات علمی و فلسفی به چاپ رسیده است. او در آثارش روان‌شناسی و ادبیات را با هم پیوند می‌زند. یالوم در 13 ژوئن 1931 در شهر واشنگتن متولد شد. والدین او مهاجرینی بودند که از مرز روسیه و لهستان مهاجرت کرده بودند. یالوم در سال 1956 در بوستون در رشته پزشکی و در سال 1960 در نیویورک در رشته روان‌پزشکی، فارغ‌التحصیل شد و پس از خدمت سربازی در سال 1963، به عنوان استاد دانشگاه استنفورد مشغول به کار شد. در همین جا بود که یالوم الگوی روان‌شناسی هستی‌گرا یا اگزیستانسیال را پایه گذاشت و اولین کتاب جامع در روان‌درمانی هستی‌گرا را در سال 1980 نوشت. یالوم به عنوان نویسنده تلاش کرده که در آثارش آنچه را که یک درمانگر هستی‌گرا باید در جلسات درمانی انجام دهد با شرح و تفسیر بیان کند. یالوم نویسنده آثار علمی و دانشگاهی و نیز نویسنده چندین رمان مشهور است. او جایزه انجمن روان‌پزشکی امریکا را در سال 2002 به دست آورد. «وقتی نیچه گریست»، «مامان و معنای زندگی»، «درمان شوپنهاور»، «دروغ‌گویی روی مبل»، «هنر درمان»، «خیره به خورشید نگریستن»، «مسئله اسپینوزا» برخی از آثار ترجمه شده یالوم به فارسی هستند.

درباره ترجمه کتاب «مامان و معنی زندگی»
کتاب «مامان و معنی زندگی» با ترجمه سپیده حبیب در نشر قطره منتشر شده است.
سپیده حبیب، متولد 1349، مترجم و روان‌پزشک ایرانی است. او پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه در مدارس فرهاد و هدف در رشته پزشکی به ادامه تحصیل پرداخت و تخصص روان‌پزشکی‌ را در دانشگاه علوم پزشکی سپری کرد. سپیده حبیب هم به طبابت می‌پردازد و هم به ترجمه آثاری در زمینه روان‌شناسی مشغول است. «چگونه یونگ بخوانیم»، «هستی»، «موضوع مرگ و زندگی»، «عشق و اراده»، «روان‌درمانی اگزیستانسیال»، «هنر درمان»، «مامان و معنای زندگی»، «درمان شوپنهاور» و «وقتی نیچه گریست» برخی از ترجمه‌های او هستند.